Ἡ κακή πληγή: Δικαιοδοσιαρχία (4)

Προβλήματα τῆς Ὀρθοδοξίας στήν Ἀμερική

Τό κανονικό πρόβλημα

Ἀπό τόν μακαριστό π. Alexander Schmemann

Μετάφραση: Ἀρχιμ. Εἰρηναῖος Μπουσδέκης

...Καί πρέπει (ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἀμερικῆς), μέ σκοπό τήν ἐκπλήρωσι αὐτῆς τῆς καθολικότητας, νά πετύχη τήν κανονική της ἑνότητα σάν πραγματικά Μία Ἐκκλησία. Εἶναι αὐτό δυνατό;

Ἡ λύσι: ΤΟ ΕΠΙΣΚΟΠΑΤΟ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ

Ἡ ἀπάντησι σέ αὐτό τό ἐρώτημα βρίσκεται στή δογματική καί κανονική παράδοσι, ἀλλά μόνον ἄν ἐμεῖς ψάχνουμε γιά τό βάθος καί τήν ἀλήθεια της, καί ὄχι γιά μηδαμινά καί νομικίστικα «προηγούμενα» μιᾶς καταστάσεως πού δέν ἔχει κανένα προηγούμενο.

Δέν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ἐκφράζεται στήν κανονική της δομή, ἐκφράζεται πρώτιστα μέσα καί διά μέσου τῆς ἑνότητας τοῦ ἐπισκοπάτου. «Episcopatus unus est», ἔγραψε ὁ ἅγιος Κυπριανός Καρθαγένης τόν τρίτο αἰῶνα. Αὐτό σημαίνει ὅτι κάθε τοπική ἢ ἰδιαίτερη Ἐκκλησία εἶναι ἐνωμένη μέ ὅλες τίς ἄλλες Ἐκκλησίες, ἀποκαλύπτει τήν ὀντολογική της ταυτότητα μαζί μ’ αὐτές, στό πρόσωπο τοῦ ἐπισκόπου της. Ἀκριβῶς ὅπως κάθε ἐπίσκοπος παίρνει τή μία καί μοναδική ἐπισκοπική χάρι, πού ἐκφράζεται στήν πολλαπλότητα αὐτῶν πού τόν χειροτονοῦν, ἔτσι αὐτή ἡ πληρότητα περικλείει ὡς τήν καθαυτό οὐσία της, τήν ἑνότητά του μέ ὅλο τό Ἐπισκοπάτο. Στίς προηγούμενες σελίδες ἔχουμε μιλήσει ἀρκετά γιά τίς διαστρεβλώσεις πού ἐπισημάνθηκαν στήν κανονική ἐξαρτησιαρχία. Πρέπει ὅμως νά τονιστή μέ μεγάλη ἔμφασι ὅτι αὐτές ἀποτελοῦν διαστρεβλώσεις μιᾶς θεμελιώδους ἀλήθειας: τῆς ἑνότητας καί τῆς ἀλληλεξαρτήσεως τῶν ἐπισκόπων ὡς τῆς μορφῆς τῆς ἑνότητας τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ πλάνη τῆς κανονικῆς ἐξαρτησιαρχίας εἶναι ὅτι κατανοεῖ τήν ἑνότητα μόνον μέ τόν ὅρο τῆς ὑποταγῆς (τοῦ ἐπισκόπου στούς «ἀνωτέρους»του ἐπειδή, στήν Ὀρθόδοξη ἐκκλησιολογία, ἡ ὑποταγή ἢ ἡ ὑπακοή ἐκπηγάζουν ἀπό τήν ἑνότητα τῶν ἐπισκόπων.

Ἡ κακή πληγή: Δικαιοδοσιαρχία (3)

Προβλήματα τῆς Ὀρθοδοξίας στήν Ἀμερική

Τό κανονικό πρόβλημα

Ἀπό τόν μακαριστό π. Alexander Schmemann

Μετάφραση: Ἀρχιμ. Εἰρηναῖος Μπουσδέκης

Ἐθνικός πλουραλισμός καί κανονική ἑνότητα

Ἡ ἄνευ προηγουμένου κατάστασι τῆς Ἀμερικανικῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἐδῶ, διαφοροποιημένη ἀπ’ ὅλα τά ἄλλα κομμάτια τοῦ Ὀρθοδόξου κόσμου, εἶναι πολυεθνική ἀπό τίς ἀρχές τῆς ὑπάρξεώς της. Ἀπό τήν ἐποχή τῆς Βυζαντινῆς περιόδου, ἡ Ὀρθοδοξία πάντα διαδιδόταν καί γινόταν ἀποδεκτή σέ ὁλόκληρα ἔθνη. Τό μόνο οἰκεῖο πρότυπο τοῦ παρελθόντος λοιπόν, δέν εἶναι ἡ δημιουργία μόνο τοπικῶν Ἐκκλησιῶν, ἀλλά μιά καθολική ἐνσωμάτωσι καί ἐνσάρκωσι τῆς Ὀρθοδοξίας στήν ἐθνική κουλτούρα. Ἔτσι πού αὐτές οἱ κουλτοῦρες δέν μποροῦν ἀπό μόνες τους νά ξεχωρίσουν ἀπό τήν Ὀρθοδοξία ἀλλά, στό βάθος τους, εἶναι γνήσιες ἐκφράσεις τῆς Ὀρθοδοξίας. Αὐτή ἡ ὀργανική ἑνότητα τοῦ ἐθνικοῦ καί θρησκευτικοῦ στοιχείου δέν εἶναι ἕνα ἱστορικό ἐπεισόδιο. Πολύ λιγώτερο δέν εἶναι ἕνα ἐλάττωμα τῆς Ὀρθοδοξίας. Στή θετική τοῦ ἔκφρασι εἶναι ἕνας καρπός τῆς Ὀρθόδοξης ἀπόψεως καί ἐμπειρίας τῆς Ἐκκλησίας ἡ ὁποία ἀγκαλιάζει ὁλόκληρη τή ζωή. Καθολικότητα σημαίνει γιά ἕναν Ὀρθόδοξο κάτι περισσότερο ἀπό τήν γεωγραφική παγκοσμιότητα. Εἶναι πάνω ἀπό ὀτιδήποτε ἄλλο, ἡ ὁλότητα, ἡ πληρότητα τῆς ζωῆς καθὼς ἀνήκει στό Χριστό καί ἀγιάζεται ἀπό τήν Ἐκκλησία.

Ἡ κακή πληγή: Δικαιοδοσιαρχία (2)

Προβλήματα τῆς Ὀρθοδοξίας στήν Ἀμερική

Τό κανονικό πρόβλημα

Ἀπό τόν μακαριστό π. Alexander Schmemann

Μετάφραση: Ἀρχιμ. Εἰρηναῖος Μπουσδέκης

Ἡ ἔννοια τῆς κανονικότητας

Τό κανονικό (δικαιοδοσιακό) χάος στήν Ἀμερική δέν εἶναι ἀποκλειστικά «Ἀμερικάνικο» φαινόμενο. Μᾶλλον, ἡ ἐδῶ Ὀρθοδοξία εἶναι τό θῦμα μιᾶς μεγάλης, στήν πραγματικότητα μιᾶς πολυ-εκκοσμικευτικῆς ἀρρώστιας. Ἦταν λανθάνουσα ἀσθένεια ὅσο ἡ Ἐκκλησία ζοῦσε στήν παλαιά παραδοσιακή κατάστασι πού χαρακτηριζόταν πρωταρχικά ἀπό τήν ὀργανική ἑνότητα τοῦ Κράτους, τοῦ ἐθνικοῦ παράγοντα καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὀργανώσεως. Μέχρι ἐντελῶς πρόσφατα, ἴσαμε τήν ἐμφάνισι τῆς μαζικῆς ὀρθόδοξης διασπορᾶς, ἡ ἐκκλησιαστική σταθερότητα καί ἡ τάξι διατηρούνταν ὄχι τόσο ἀπό κανονική «συνείδησι» ὅσο ἀπό τούς κανονισμούς καί τόν ἔλεγχο τοῦ Κράτους. Ἡ εἰρωνία τοῦ πράγματος εἶναι ὅτι δέν εἶχε μεγάλη διαφορά ἐάν τό κράτος ἦταν Ὀρθόδοξο (ἡ Ρωσική Αὐτοκρατορία, τό Ἑλληνικό Βασίλειο), Ρωμαιοκαθολικό (Αὐστροουγγαρία) ἤ Μουσουλμανικό (Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία). Τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας μποροῦσαν νά καταδιώκονται σέ μή Ὀρθόδοξα Κράτη, ἀλλά ἡ ὀργάνωσι τῆς Ἐκκλησίας –καί αὐτό εἶναι τό οὐσιώδες τοῦ θέματος– ἐπικυρωνόταν ἀπό τό Κράτος καί δέν μποροῦσε νά μεταβληθῆ χωρίς τήν ἐπικύρωσι.

Ἡ κακή πληγή: Δικαιοδοσιαρχία (1)

Προβλήματα τῆς Ὀρθοδοξίας στήν Ἀμερική

Τό κανονικό πρόβλημα

Ἀπό τόν μακαριστό π. Alexander Schmemann

Μετάφραση: Ἀρχιμ. Εἰρηναῖος Μπουσδέκης

Τό ἄρθρο αὐτό δημοσιεύτηκε πρωτοτύπως στό St. Vladimir’s Theological Quarterly τό 1964. Ἀναδημοσιεύτηκε στήν Ἀμερικάνικη ἐφημερίδα “The Christian Activist” (A Journal of Orthodox Opinion) Spring/Summer 1998 ἀπό τήν ὁποία τό μεταφράσαμε καί τό ἀναδημοσιεύουμε σέ συνέχειες λόγω τοῦ μεγίστου θεολογικοῦ ἐνδιαφέροντος πού παρουσιάζει.

Μία ἀντικανονική θέσι

Κανένας ὅρος δέν χρησιμοποιεῖται –καί μάλιστα μέ κακό τρόπο– πιό συχνά στήν Ἀμερική μεταξύ τῶν Ὀρθοδόξων, ὅσο ὁ ὅρος «κανονικός». Ἀκούει κανείς ἀτελείωτες συζητήσεις περί τῆς «κανονικότητος» ἤ τῆς «ἀντικανονικότητος» αὐτοῦ ἤ ἐκείνου τοῦ ἐπισκόπου, τοῦ ἱερέως, αὐτῆς ἤ ἐκείνης τῆς δικαιοδοσίας, τῆς ἐνορίας. Αὐτό δέν εἶναι ἀπό μόνο του ἔνδειξι ὅτι κάτι δέν πάει καλά ἤ τουλάχιστον κάτι εἶναι ἀμφισβητίσιμο ἀπό κανονικῆς ἀπόψεως στήν Ἀμερική; Δέν εἶναι ἔνδειξι ὅτι ὑφίσταται ἕνα κανονικό πρόβλημα τό ὁποῖο χρειάζεται μιά πλήρη ἀνάλυσι καί ἐπίλυσι; Δυστυχῶς ἡ ὕπαρξι ἑνός τέτοιου προβλήματος σπάνια γίνεται παραδεκτή. Καθένας ἀπλῶς διεκδικεῖ τήν πληρότητα τῆς κανονικότητας γιά τήν δική του πλευρά καί στό ὅνομα αὐτῆς, καταδικάζει καί καταγγέλει σάν ἀντικανονικό τό ἐκκλησιαστικό καθεστώς τῶν ἄλλων. Καί ἐκπλήσσεται κανείς ἀπό τό χαμηλό ἐπίπεδο καί τόν κυνισμό αὐτῶν τῶν «κανονικῶν» μαχῶν, στίς ὁποίες κάθε ὑπαινιγμός, κάθε διαστροφή ἐπιτρέπεται στό βαθμό πού βλάπτει τόν «ἐχθρό».