† ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ
ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ
Ἄρθρο ἀπό τό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», τεῦχος 201, 16 Μαρτίου 2007
Ἱστορικός ἰσολογισμός
Μητροπολίτου Ἀττικῆς και Μεγαρίδος Νικοδήμου
Μέ θλίψη ἀναγκάζομαι νά καλέσω τούς ἀδελφούς μου, “ἄθεους”, σέ ἕνα ἱστορικό ἰσολογισμό. Καί διευκρινίζω, ἀπό πρώτη στιγμή, ὅτι δέν τούς καλῶ σέ ἁπλή καταμέτρηση τῶν μηχανῶν, πού κατέστησαν ἀνετότερη τήν καθημερινή διαβίωσή μας καί διεύρυναν, ἐντυπωσιακά, τόν ὁρίζοντα τῶν ἐπιστημονικῶν ἐρευνῶν μας. Ἀλλά σέ ἐπισήμανση καί σέ καταγραφή τῶν κύριων στοχεύσεων, πού ἔκανε τό ἀθεϊστικό κίνημα, ἀπό τή στιγμή, πού -μέ αὐτοπεποίθηση καί μέ ἀκάθεκτη ὁρμητικότητα- ὕψωσε, στόν Εὐρωπαϊκό ὁρίζοντα, τά πρῶτα λάβαρα τοῦ πολέμου, ὄχι ἐνάντια στούς ποικίλους κάπηλους τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱεραρχικῆς τιμῆς, ἀλλά ἐνάντια στό ἄσπιλο Πρόσωπο τοῦ ὑπερούσιου Θεοῦ.
Εἶναι αὐτονόητο, πώς δέν μοῦ ἐπιτρέπεται, ἀλλά οὔτε καί προτίθεμαι νά στριμώξω, σέ ἕνα σύντομο κείμενο, ὅλες τίς πτυχές τοῦ προβληματισμοῦ καί ὅλες τίς φάσεις τῆς πολεμικῆς σύρραξης. Θά χαράξω, μόνο καί θά δημοσιοποιήσω δυό ριζοσπαστικές παραμέτρους, ἔμπνευση καί χάραξη πορείας τῶν πρωταγωνιστῶν τοῦ ἀθεϊστικοῦ κινήματος, τῶν “διαφωτιστῶν” καί τῶν “ὑλιστῶν” τοῦ δέκατου ὄγδοου καί τοῦ δέκατου ἔνατου αἰώνα, πού τίς θεωρῶ, πώς εἶναι, ἀπό γεννησιμιοῦ τους, ἀντιφατικές καί σηματοδοτοῦν τίς ἀφετηρίες τῶν διαφωνιῶν μας, ἀλλά καί τίς αἰτίες τῆς ὁμολογημένης κοινωνικῆς κακοδαιμονίας μας.
Γνωστό, διακηρυγμένο καί ἀνανεωμένο μέ ἀπανωτές, ἐπίσημες καί διεθνεῖς “Συμφωνίες” καί “Χάρτες”, ὅτι ὁ “διαφωτισμός” καί τά “ἀδελφά” ἐπαναστατικά κινήματα ἐπαγγέλθηκαν ἀνύψωση τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου, σέ βαθμίδα πρώτης, μοναδικῆς καί ἀδιαπραγμάτευτης ἀξίας. Ἡ “ἐλευθερία”, ἡ “ἰσότητα”, ἡ “ἀδελφωσύνη”, ἦταν τά ἐντυπωσιακά συνθήματα, πού σάλπισαν, πρῶτοι, οἱ ἐμπνευστές καί οἱ μαχητές τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης καί πού τά παρέλαβαν οἱ μεταγενέστεροι, ὡς ἐρεθίσματα ἀφυπνιστικά καί ὡς συνθήματα ἐπαναστατικῆς ἐξόρμησης γιά τήν ἀπελευθέρωση τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τά δεσμά(;) τῆς θρησκευτικῆς ὑποτέλειας καί τήν ἀναβάθμιση τῆς προσωπικότητάς του καί τοῦ πολιτισμοῦ του.
Τό σύνθημα ἔτρεξε σ᾿ ὅλα τά γήπεδα. Καί μάγεψε τήν οἰκουμένη. Δέν ἔμεινε γωνιά τῆς Εὐρώπης καί περιοχή τῶν ἄλλων ἠπείρων, ἀπό αὐτές, πού κοινωνοῦσαν στίς ἀνησυχίες, στά ὁράματα καί στίς ζυμώσεις τῶν Εὐρωπαίων πολιτῶν, πού νά μή μπολιάστηκε μέ τούς προβληματισμούς καί μέ τά ἐνθουσιαστικά μηνύματα τῶν “διαφωτιστῶν” καί νά μή συστρατεύτηκε στήν ἀναζήτηση τῆς τιμῆς καί τῆς χαρᾶς τῶν τριῶν προνομίων, τῆς ἐλευθερίας, τῆς ἰσότητας καί τῆς ἀδελφωσύνης.
Ὡστόσο, κατά τήν ἴδια ἱστορική περίοδο, πού ὁ ἄνθρωπος, ὡς ὕπαρξη καί ὡς ἀξία, ἀνακηρυσσόταν αὐτόνομος καί αὐτεξούσιος, λυμένος ἀπό τίς χειροπέδες τῆς ἐξάρτησης ἀπό τήν ὑπερούσια Δύναμη καί δεχόταν τά ὑποσχετικά τῆς διακριτικῆς προσοχῆς καί τοῦ ἀπόλυτου σεβασμοῦ τῆς ἀξιοπρέπειάς του, ἕνα ἄλλο ρεῦμα σκέψης καί ἀνέρειστης ἐπιστημονικῆς ὑποψίας ἐρχόταν νά ἀκυρώσει τά ἀνοίγματα τοῦ ἀνθρωπιστικοῦ κινήματος, νά μηδενίσει τήν ἀξία του καί νά ἐκβαρβαρίσει τόν πολιτισμό του. Πρόκειται γιά τό ρεῦμα τῆς ἐξελικτικῆς θεωρίας, πού ἐγγράφηκε στό βιβλίο τῶν ἱστορικῶν συμβάντων μέ τό ὄνομα τοῦ ἐμπνευστοῦ καί πρώτου χαράκτου της, τοῦ “Δαρβίνου”. Σύμφωνα μέ τήν ὑπόθεση αὐτή, ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι προνομιακή ὕπαρξη, τέλειο δημιούργημα “κατ᾿ εἰκόνα καί καθ᾿ ὁμοίωση τοῦ Θεοῦ”. Εἶναι, ἁπλά καί μόνο, ἕνα ἐξελιγμένο ζῶο. Ἕνας “κατιών” ἀπόγονος τοῦ πιθήκου. Ἕνα “κτῆνος”, πού πέρασε ἀπό σταδιακές μεταμορφώσεις καί μεταλλαγές καί προσαρμόστηκε, σταδιακά, στίς καινούργιες συνθῆκες τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντός του.
Ὁ ἰσχυρισμός αὐτός ἔγινε φλάμπουρο καί διδαχή. Σπρώχτηκε στά σχολειά, γιά νά μετουσιωθεῖ σέ γνώση καί σέ γνώμονα ζωῆς τῶν νέων γενεῶν. Διοχετεύτηκε καί στά -κατά καιρούς- μέσα τῆς λαϊκῆς ἐνημέρωσης, γιά νά προβληθεῖ ὡς ἡ πεμπτουσία τῶν ἀνθρωπολογικῶν ἀνακαλύψεων. Ὡστόσο, σέ καμμιά φάση τῆς ἱστορικῆς περιόδου, δέν κατόρθωσε νά σταθεῖ ὡς “ὥριμη”, “ἠλεγμένη” καί κατασταλαγμένη ἐπιστημονική γνώση. Διατυπώθηκε ἀπό τό Δαρβῖνο ὡς “ὑπόθεση”. Καί κυκλοφορεῖ, συνεχῶς, σάν “ὑπόθεση”. Σάν ἐρευνητικός φάκελλος, πού παραμένει ἀνολοκλήρωτος καί ἀνοιχτός στό τραπέζι τῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας.
Τό παράξενο καί ἀνεξήγητο εἶναι τοῦτο. Ἄν καί “ὑποθετική θεωρία” ὁ Δαρβινισμός, στηρίχτηκε καί ὑποστηρίχτηκε μέ μανία καί πάθος ἀπό πολλούς ἐκπροσώπους της καί ἀπό τίς μαχητικές φάλαγγες τῶν πολιτικοοικονομικῶν συστημάτων, πού νόμισαν, πώς, ἀποκόπτοντας τήν ὕπαρξη ἀπό τό Δημιουργό της καί Πατέρα της, μποροῦν νά τήν καθυποτάξουν στή δική τους ἐξουσία.
Εἶναι πασιφανές, ὅτι οἱ “διαφωτιστές” καί οἱ πολύχρωμοι “ἐλευθερωτές”, τῶν νεότερων χρόνων, μέ τή διπρόσωπη μάσκα τους καί τή διπολική διδαχή τους, ἔσπειραν στόν ἱστορικό ἀγρό σύγχυση καί, τελικά, ἀποδείχτηκαν ἀφερέγγυοι. Ἀπό τό ἕνα μέρος διασάλπισαν θαυμασμό καί λατρεία στήν ἀνθρώπινη ἀξία. Καί ἀπό τό ἄλλο, ὑποβάθμισαν ἐξουθενωτικά τόν ἄνθρωπο, τήν κατακυρωμένη ἀπό αὐτούς “ὑπεραξία”, στή στάθμη, στήν ποιότητα καί στήν ἀξία τοῦ κτήνους. Ἐξελιγμένου καί ἀναπτυγμένου “ὄντος”, ἀλλά, ὁπωσδήποτε, ἀπογόνου καί διαδόχου τοῦ “κτήνους”.
Ἡ ὑπεραξία, πού δίνει στόν ἄνθρωπο ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ἡ ἁγία Γραφή καί ὁλόκληρη ἡ Πατερική Παράδοση, εἶναι, γιά τούς “διαφωτιστές” ἄγνωστη ἤ ἀναγνωρίζεται-συγκαταβατικά- ὡς ξεπερασμένος στοχασμός, πού σπρώχνεται στό ἀρχεῖο τῆς περιφρόνησης. Οἱ ἀπανωτές ὑπομνήσεις, πώς ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποιοσδήποτε ἄνθρωπος καί ὁ σοφός καί ὁ ἄσοφος καί ὁ δυνατός καί ὁ ἀδύνατος καί ὁ εὐγενής καί ὁ ἄσημος, εἶναι εἰκόνες τοῦ Θεοῦ καί παιδιά τοῦ Θεοῦ, ἀποτελοῦν, γι᾿ αὐτούς, ἐρεθίσματα, πού δέν τούς συνεγείρουν καί δέν τούς προβληματίζουν. Γιά τούς προοδευτικούς “διαφωτιστές” καί “ἀνθρωπιστές”, ὁ ἀπόγονος τοῦ πιθήκου, ἔφτασε νά ἐμφανίζεται μέ τή φυσιογνωμία καί μέ τίς ἐμπειρίες τοῦ ἐξελιγμένου σημερινοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά οἱ καταβολές του και οἱ πρόγονοί του βρίσκονται στά ἄγρια δάση τῆς ἀρχέγονης φύσης.
Ποιό, ἆραγε, εἶναι τό ἱστορικό ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς παράδοξης καί ἀντιφατικῆς σύζευξης; Τῆς παραδοχῆς τοῦ ἀνθρώπου ὡς “ἐξελιγμένου” ζώου καί τῆς, παράλληλης, ἀνύψωσής του στό βάθρο τῆς ὑπέρτατης ἀξίας; Ἕνας σοβαρός παρατηρητής τῆς τρέχουσας πραγματικότητας δέ θά δυσκολευτεῖ νά προχωρήσει στή διατύπωση συμπεράσματος. Τό ὑπαρκτό καί ὁλοφάνερο ἀποτέλεσμα, εἶναι ἡ “ἐκμετάλλευση”. Ἡ σκληρή, ἡ ἄγρια καί ἀνελέητη ἐκμετάλλευση τοῦ ἀνθρώπου, ἀπό τούς ὁμοίους του, πού ἔχουν καταφέρει νά συλήσουν καί νά ἰδιοποιηθοῦν τούς μηχανισμούς τῆς πολιτικῆς καί τῆς οἰκονομικῆς ὑπερεξουσίας. Ἀπό τούς “καπιταλιστές” καί ἀπό τούς “σοσιαλιστές”. Ἀπό τούς “συντηρητικούς” καί ἀπό τούς “προοδευτικούς”. Ἀπό τούς “ἀναπτυγμένους” καί ἀπό τούς “ὑποανάπτυκτους”. Ἀπό ὅλους αὐτούς καί ἀπό τούς παράπλευρους προπονητές τοῦ κοινωνικοῦ “ντέρμπυ” ὁ ἄνθρωπος παζαρεύεται. Ἡ ὑποληψή του καί ἡ ζωή του παίζεται στό παζάρι τῶν συμφερόντων μιᾶς ἄγριας καί ἀπάνθρωπης ὀλιγαρχίας. Ἡ ἀξία του γίνεται φίρμα παγίδας, πού παγιδεύει τήν ἀγωνία του καί τή λαχτάρα του καί τόν αἰχμαλωτίζει στή θέληση καί στά καπρίτσια τῶν ἰσχυρῶν τῆς ἡμέρας.
Αὐτή εἶναι ἡ εἰκόνα, πού προκύπτει, μετά τή φωτογράφηση καί τήν ἀνάλυση τῆς σύγχρονης πραγματικότητας. Τῶν ρευμάτων, πού πιέζουν καί καταπιέζουν ὅλους μας. Τῶν ὑποσχέσεων, πού προβάλλονται στά παράθυρα τῆς T.V. καί, μονομιᾶς, ἀποσύρονται. Τῶν στιλέτων, πού κρύβονται κάτω ἀπό τό μανδύα τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ καί, ξαφνικά, καρφώνονται στίς σάρκες μας καί στίς ψυχές μας. Σκληρός, αἱματοβαμμένος ἰσολογισμός. Ἀλλά, γιά τούτη τήν ὥρα, δέ φαίνεται νά νικάει τή νάρκη καί νά ἀφυπνίζει τίς συνειδήσεις.
† ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ
ΑΘΗΝΩΝ
ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ (ΚΟΤΣΩΝΗΣ)
Ἡμερολόγιο Ἄρθρων