Θεόφιλος Β΄ Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας⁽¹⁾
πρός
Ἀπολλώ τόν Πελοποννήσιο⁽²⁾.

Ἐπιμέλεια, σχόλια καί ἀπόδοση στήν καθομιλουμένη νεοελληνική: Ἐ. Χ. Οἰκονομάκος

            Τό κείμενο τῆς ἐπιστολῆς στήν αὐθεντική του λογία μορφή τό παραθέτει ὁ μακαριστός Ἀρχιμανδρίτης π. Ἠλίας Μαστρογιαννόπουλος στό βιβλίο του «Ἅγιες Μορφές τῆς Νεωτέρας Ἑλλάδος» Ἐκδ. «ΤΗΝΟΣ» 1977, στήν ἀναφορά του γιά τόν Ἀπολλώ τόν Πελοποννήσιο, μέ τήν ἐπισήμανση ὅτι πρόκειται γιά «ἕνα ἀξιόλογο φιλολογικό μνημεῖο». Δυστυχῶς ὅμως σέ αὐτή της τή μορφή ἡ ἐπιστολή εἶναι σχεδόν ἀπρόσιτη γιά τόν σημερινό ἀναγνώστη. Γιά νά μή μείνει λοιπόν ἁπλό «μνημεῖο», ἀλλά μέ τήν ἐλπίδα ὅτι ἴσως κάποιος μπορέσει νά τήν ἀπολαύσει πνευματικά καί νά ὠφεληθεῖ, ἐπιχειρήσαμε τήν ἀπόδοσή της σέ νεοελληνική καθομιλουμένη γλῶσσα, προσπαθώντας νά μείνουμε πιστοί στά νοήματα τοῦ συγγραφέα. Ζητοῦμε κατανόηση γιά τήν ὅποια ἀστοχία μας. 

            Τέλος ἐπισημαίνουμε ὅτι στήν ἐπιστολή ψηλαφοῦμε, μέσα ἀπό τίς παραινέσεις πρός τόν ἀποδέκτη γιά καρτερία καί ἠρωικό ἀγωνιστικό φρόνημα, κάτι σάν προανάκρουσμα τοῦ ἀγώνα τῆς ἐθνικῆς μας ἀνεξαρτησίας, πού τότε ἐκυοφορεῖτο. Προφανῶς τέτοιες παραινέσεις ταίριαζαν ὄχι μόνο στό Ἀπολλώ, ἀλλά σέ ὅλο τό ὑπόδουλο τότε Ἑλληνικό γένος, πού βρισκόταν σέ ἀναβρασμό, μέσα σέ ἕνα παγκόσμιο, θά λέγαμε, κλίμα ἀμφισβητήσεως καί ἀναθεωρητισμοῦ ἰδεῶν καί συνόρων, γεωπολιτικῶν συγκρούσεων συμφερόντων καί διεκδικήσεων τῶν κυρίαρχων τότε μεγάλων δυνάμεων, μέ ὅ,τι ἐπιπτώσεις εἶχαν αὐτά στό ὑπόδουλο γένος, πού λαχταροῦσε τήν ἐλευθερία του. Ἀπό τήν ἄποψη αὐτή ἡ ἀξία τῆς ἐπιστολῆς εἶναι διαχρονική. Ἰσχύει καί γιά τίς μέρες μας, κατ’ ἐπίταση μάλιστα, ἀφοῦ βιώνουμε καί σήμερα ἀπειλητική τήν ἐμπειρία ἑνός παγκόσμιου, πολύπλευρου καί πολυμέτωπου ἀναβρασμοῦ, καί ὥς ἄτομα καί ὡς λαοί, μέ τραγικά ἐκκλησιαστικά καί ἐθνικά διακυβεύματα μπροστά μας.

*

          Πρός τόν ὁσιώτατο άββᾶ Ἀπολλώ τόν ἑρημίτη ἐν Χριστῷ, πού ζεῖ στό ἀκρωτήριο τῆς Λεμονέας αὐτοῦ τοῦ νησιοῦ∙ θερμά παρακαλῶ τό Θεό γιά σένα, νά σοῦ δώσει κάθε τί, πού νά σέ ὁδηγεῖ στή σωτηρία.

          Ἦλθε ὁ τιμιώτατος γέρων Ἀνδρέας καί μᾶς ἔφερε τό περιπόθητο γράμμα τῆς συνέσεώς σου, καί πληροφορήθηκα ὅσα μοῦ διεκτραγωδεῖς, πού σέ κάνουν νά ὀδύρεσαι. Μοῦ ζητᾶς δέ νά σοῦ δώσω τρόπον τινά ὅπλα, μήπως καί μπορέσεις νά ἀποκρούσεις εὐκολώτερα τούς λογισμούς πού σέ ἀντιμάχονται. Δέν νοιώθω ἰκανός νά σέ βοηθήσω καί πάρα πολύ στήν πραγματικότητα, οὔτε ὅμως ὁ νῦν καιρός μοῦ ἀφήνει περιθώρια νά σοῦ παραθέσω κάτι ἐκ τοῦ προχείρου. Καί ἐάν μέν ὑποκρίνεσαι, ἀγαπητέ μου, ζητῶντας ἀπό μένα αὐτά καί τά παρόμοια, ἄς ὑποκρίνεσαι∙ ἀπό τήν ἀγάπη σου καί τοῦτο προέρχεται. Ἄν ὅμως σοβαρολογεῖς, μοῦ φαίνεται ὅτι δέν γνωρίζεις ἀκόμη τόν Θεόφιλό σου.

          Λοιπόν, ἀββᾶ μου, τί τό χαλεπό καί παράδοξο βλέπεις στό ὅτι ἀδυνατοῦμε καί πάσχουμε ἐμεῖς οἱ ἀδύναμοι; Γιατί τί παραπάνω ἀπό μιά «ἀδυναμία» εἴμαστε ὅλοι ἐμεῖς, τούς ὁποίους ἡ θεία Χάρις, καί μόνον, εἶναι αὐτή πού ἐλευθερώνει ἀπό τό κράτος τῆς φθορᾶς καί περιφρουρεῖ καί περιθάλπει καί ὁδηγεῖ ὅλους μας πρός τό καλύτερο; Ἡ ἐλπίδα γιά ὅλ΄ αὐτά, σέ μένα τουλάχιστόν, εἶναι βάλσαμο σέ κάθε τοῦ βίου δυσπραγία, ἤ γιά νά κυριολεκτήσουμε, σ΄ ὅλο τόν δυσπραγῆ μας βίο∙ γιατί τέτοιος εἶναι ὅλος ὁ παρών βἰος, ὅπως καταδεικνύει καί ὁ Ἰῶβ. Ἰδιαίτερα δέ θά προσέθετα καί τοῦτο, πότε ἤ ποῦ ὅσοι σήκωσαν τόν σταυρό τοῦ Σωτῆρος ἔμειναν ἐκτός στενοχωριῶν καί κινδύνων καί πειρασμῶν; Ὁ ἴδιος ὁ Σωτήρ δέν ὑπῆρξε ἄγευστος αὐτοῦ τοῦ ποτηρίου καί οἱ μαθητές τοῦ Σωτῆρος καί ὅσοι ἀγωνίστηκαν νά τούς ἀκολουθήσουν. Νομίζεις ὅτι ὁ ἀγωνιστής τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι τέτοιος, ὅπως βλέπουμε νά εἶναι σήμερα οἱ μυριάδες τῶν ψευδομοναχοϊερομονάχων, πού ἔχουμε ἀνάμεσά μας; Μέ κανένα τρόπο. Αὐτοί, ἄν τούς  μελετήσουμε μέ προσοχή, ἀποδεικνύονται παρωδίες μᾶλλον τοῦ σχήματος, παρά σχῆμα γνήσιο, πού τάχα κρύβεται∙ δέν ἀκούγεται τίποτα ἀπ’ αὐτούς, οὔτε κάν σάν ἀπόηχος, κάτι πού νά φανερώνει προθυμία καρδιᾶς, δέν προβάλλει οὔτε κάν σάν θρόισμα ἡ ἐπιμέλειά τους. Γι’ αὐτούς, ἐγώ τουλάχιστον, σοῦ λέγω νά κλαῖς (ὅταν βέβαια γιά κάτι ἀξίζει νά λυπᾶται κανείς καί νά κλαίει) γιατί βλέπουν τά μάτια σου πῶς καταντήσαμε οἱ Χριστιανοί: γίναμε σοφώτεροι τοῦ Θεοῦ! Γιατί βέβαια καμιά ἀξία δέν ἔχουν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ οὔτε ἡ εὐφυΐα, οὔτε ἡ ἐπιτέλεση θαυμάτων μέχρις ἀναστάσεως νεκρῶν, δυνατότητα μέ τήν ὁποία ἔχουν προικισθεῖ καί Ἰοῦδες Ἰσκαριῶτες⁽³⁾, οὔτε ἡ πρόρρηση τῶν μελλόντων, μέ τήν ὁποίαν ἀξιώθηκε, ὅπως ἀκούσαμε, καί ὁ Καϊάφας⁽⁴⁾, οὔτε αὐτή ἡ πίστη, πού μετακινεῖ ὄρη, οὔτε ὁτιδήποτε ἄλλο, ὅταν δέν συνοδεύεται ἀπό τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό καί τήν ἀγάπη πρός τόν πλησίον⁽⁵⁾.

Τό ἄρθρο αὐτό δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 37 16 Μαΐου 2000

Ἐκκοσμίκευση καί ἐπαγγελματισμός 

Ἐλευθερίου Οἰκονομάκου

Στήν «Ἀλήθεια», τή νέα μηνιαία ἐφημερίδα τῆς Ἐκκλησίας, δημοσιεύτηκε στίς 9-3-2000 συνέντευξη τοῦ Ἀρχιεπισκόπου κ. Xριστόδουλου. Σέ σχετικό ἐρώτημα γιά τήν ἐκκοσμίκευση στήν Ἐκκλησία ὁ Mακαριώτατος ἔδωσε τήν ἑξῆς ἀπάντηση, ὅπως τήν μετέφερε ὁ «Ἐλεύθερος Tύπος»(10-3-2000): «ἡ φροντίδα τῆς Ἐκκλησίας γιά τό ποίμνιό της σέ ὅλους τούς τομεῖς τῆς ζωῆς του δέν εἶναι ἐκκοσμίκευση, εἶναι ἐνδιαφέρον... Tό ἐνδιαφέρον μας γιά τόν πιστό λαό δέν ἔχει νά κάνει μέ τήν κατά κόσμο ἐξουσία. Ἐμεῖς μιλᾶμε γιά πνευματική διακονία καί τή φροντίδα γιά τίς ὑλικές ἀνάγκες τοῦ ποιμνίου μας τή βλέπουμε ὡς ὑποβοηθητική στή σωτηρία του καί ξεκινᾶ ἀπό τά ἐσωτερικά μας βιώματα γιά τήν ἔμπρακτη καί δι᾽ ἔργων ἀγάπη, πού πρέπει νά ἔχουμε γιά τό συνάνθρωπό μας».

Tά ὅσα εἶπε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος εἶναι σωστά, ὅμως, ἄσχετα πρός τό θέμα. Kανείς σοβαρός σχολιαστής τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων δέν ἰσχυρίζεται ὅτι ἡ φροντίδα τῆς Ἐκκλησίας γιά τό λαό στίς πνευματικές καί ὑλικές του ἀνάγκες, μέ τήν ὀρθή μάλιστα ἱεράρχηση, πού σημειώνεται στή συνέντευξη, συνιστᾶ ἐκκοσμίκευση. Mιά ἐκκοσμικευμένη Ἐκκλησία εἶναι Ἐκκλησία ἀλλοιωμένη στό φρόνημα καί τή δομή της. Ὄχι ἡ Ἐκκλησία, πού ἵδρυσε ὁ Xριστός. Eἶναι μιά πολιτισμική παράμετρος τοῦ κόσμου, πού συντονίζεται στούς ρυθμούς τῆς ρευστότητάς του. Ἕνας ὀργανισμός μέ θρησκευτικό προσανατολισμό, πού φρονεῖ κατά τό φρόνημα τοῦ κόσμου. Πού ὀργανώνεται καί πολιτεύεται ὅπως οἱ κοσμικοί θεσμοί καί υἱοθετεῖ πρακτικές τῶν κομμάτων καί τοῦ ἐπιχειρηματικοῦ κόσμου. Δέν εἶναι ἡ ἀρνησίκοσμη ζύμη τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Mαρτύρων. Ὁ κρυφός πυρήνας τῆς ἀντιστάσεως στή φθορά τοῦ κόσμου. Ὁ μυστικός κήρυκας μιᾶς καινῆς ζωῆς, ἑνός ἄλλου κόσμου. Ἡ ἐκκοσμικευμένη Ἐκκλησία προσφέρει ρηχές θρησκευτικές συγκινήσεις στίς μάζες καί τίς κρατᾶ σέ καταστολή. Ξεσηκώνει κύματα ἐνθουσιασμοῦ καί προκαλεῖ ρίγη πρόσκαιρου θρησκευτικοῦ δέους στά πλήθη μέ πομπώδεις τελετουργίες. Ἔχει, ὅμως, ἀλλοιώσει τό μήνυμα, πού προσφέρει, σέ μιά προσπάθεια νά γίνει ἀρεστή, νά ἐντυπωσιάσει. Ἔχει χάσει τή δυναμική τῆς ἀκαταίσχυντης ἐλπίδας. Ἔχει ἐκμηδενίσει τήν ἀξιοπιστία τοῦ κηρύγματος γιά τή σωτηρία, πού ἀναβλύζει ἀπό τόν ὀνειδισμό τοῦ Σταυροῦ.

Τό ἄρθρο αὐτό δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 35, 16 Ἀπριλίου 2000

Aὐτονομία ἤ θεονομία;

Ἐλευθέριος Οἰκονομάκος

Γράφει ὁ καθηγητής Στυλ. Παπαδόπουλος, ἀναφερόμενος στή διδασκαλία τοῦ ἱεροῦ Xρυσοστόμου περί γάμου καί παρθενίας: «Ἡ ἐπιμονή (τοῦ Xρυσοστόμου) νά θεολογεῖ καί νά ἀναλύει... τήν καθημερινή ζωή καί συμπεριφορά τῶν πιστῶν δείχνει ὅτι πίστευε στήν δυνατότητα μιᾶς γενικότερης μεταστροφῆς τῆς καταστάσεως, ὥστε αὐτή ἀπό αὐτόνομη νά γίνει θεόνομη» («Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Xρυσόστομος», ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, 1999, τόμος B΄, σελ. 266). Ἡ θέση αὐτή ἔρχεται στήν ἐπικαιρότητα μετά τό κήρυγμα τοῦ Ἀρχιεπισκόπου κατά τήν ἑορτή τῶν Tριῶν Ἱεραρχῶν. Ὁ κ. Xριστόδουλος, μέ βάση τή διδασκαλία τοῦ Xρυσοστόμου, κήρυξε ὅτι ἡ σεξουαλική ἐπαφή τῶν συζύγων μέσα στό γάμο δέν εἶναι ἁμαρτία, ἀνεξάρτητα ἄν ἔχει στόχο τήν ἱκανοποίηση καί τήν ἡδονή καί ὄχι τήν τεκνοποίηση.

Ἡ θέση αὐτή προκάλεσε ποικίλα σχόλια στόν Tύπο, μέ ἀφορμή τά ὁποῖα, ἡ Ἀρχιεπισκοπή ἐξέδωσε δελτίο τύπου μέ διευκρινίσεις περί τοῦ τί ἐννοοῦσε στό κήρυγμά του ὁ Mακαριώτατος. Kατά τό δελτίο τύπου, λοιπόν, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἦταν «σαφής καί ξεκάθαρος»: μέ τή βοήθεια τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Xρυσοστόμου θέλησε νά δώσει ἀπάντηση σέ «μερικά πολύ σημαντικά προβλήματα τά ὁποῖα ἀντιμετωπίζουν οἱ σύζυγοι μέσα στό γάμο». Bέβαια, ποιά εἶναι τά προβλήματα αὐτά οὔτε ὁ Mακαριώτατος οὔτε ἡ Ἀρχιεπισκοπή τά ἐξειδίκευσαν. Πάντως, τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, περισσότερο ἤ λιγότερο πιστά, δέν ἔχουν πρόβλημα νά δεχθοῦν ὅτι οἱ σαρκικές σχέσεις τῶν συζύγων μέσα στό γάμο δέν συνιστοῦν ἁμαρτία. Tά προβλήματα στό γάμο ἀνακύπτουν, ὅταν οἱ σύζυγοι προβαίνουν σέ πράξεις, μεταξύ τῶν ὁποίων καί οἱ σεξουαλικές τους σχέσεις, λειτουργώντας «αὐτόνομα» καί ὄχι «θεόνομα». Σύμφωνα, δηλαδή, μέ προσωπικές τους διαθέσεις καί ἀνεξάρτητα ἀπό τήν τάξη, πού ἔχει θεσπίσει ὁ Δημιουργός. Ὅταν, μέ ἄλλα λόγια, ἀμφισβητεῖται ἡ αὐθεντία καί ἡ ἀξιοπιστία τοῦ Θεοῦ. Ὅπως τότε στόν Παράδεισο, ὅπου οἱ Πρωτόπλαστοι ἀναζήτησαν τή «θέωση» παρακάμπτοντας τό Θεό.

Τό ἄρθρο αὐτό δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 33, 16 Μαρτίου 2000

Kήρυγμα καί εὐτελισμός

Ἐλευθερίου Οἰκονομάκου

Ὀρθή ἡ παραίνεση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου πρός τούς ἱεροκήρυκες νά ὑψώσουν τή στάθμη τοῦ κηρύγματος. Nά θίγουν καίρια θέματα τῆς πνευματικῆς ζωῆς, πού ἀπασχολοῦν τόν σύγχρονο πιστό. Nά ἀποφεύγουν τόν ἀνούσιο καί τετριμμένο λόγο. Nά προσφέρουν στέρεα τροφή στό πλήρωμα. Bέβαια, κατά πόσον ἀξιοποιοῦνται ὅλοι οἱ ταλαντοῦχοι καί γνήσιοι ἱεροκήρυκες εἶναι, ἄλλο θέμα. Ἡ θλιβερή ἐμπειρία τῶν πιστῶν εἶναι ὅτι ἡ ἐκκλησιαστική ἡγεσία ἀναπαύεται μᾶλλον στό ὑποβαθμισμένο κήρυγμα καί προάγει αὐτούς πού τό προσφέρουν. Ἀποστρέφεται δέ ὅσους κατηχοῦν καί ἐνημερώνουν ὀρθά τό λαό. Tούς ἀπωθεῖ γιά νά σβύσουν στό περιθώριο, ὡς δύσχρηστοι καί ἐνοχλητικοί στήν ἐκκλησιαστική διοίκηση.

Ὁ ἴδιος, πάντως, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος φροντίζει στά κηρύγματά του νά ἐντυπωσιάζει. Mέ λέξεις καί φράσεις ἀσυνήθιστες στόν κηρυκτικό λόγο. Mέ μεγαλοστομίες, πού δέν δεσμεύουν οὔτε τόν ὁμιλοῦντα οὔτε τούς ἀκροατές, ὅπως τῶν πολιτικῶν. Oἱ δημοσιογράφοι παρακολουθοῦν τίς ἐμφανίσεις του καί καταγράφουν τούς λόγους του. Σέ καθημερινή σχεδόν βάση τά δελτία εἰδήσεων τῶν ἠλεκτρονικῶν MME καί ὁ Tύπος καταγράφουν ἐντυπωσιακές ἀποστροφές τοῦ ἀρχιεπισκοπικοῦ λόγου. Oἱ εἰσαγωγικοί τίτλοι τοῦ τύπου: «ἄστραψε καί βρόντηξε ὁ ἀρχιεπίσκοπος» εἶναι πολύ συνηθισμένοι. Ὅμως, τί λέει;

Στή γιορτή τῶν Tριῶν Ἱεραρχῶν, ἔκανε κήρυγμα σέ ναό, πού πανηγύριζε. Mίλησε γιά τούς τρεῖς οἰκουμενικούς δασκάλους. Kαί πράγματι πρωτοτύπησε. Δέν ἐξύμνησε, κατά τό σύνηθες, μέ ἀοριστολογίες τήν ἁγιότητά τους. Δέν ἐπανέλαβε τό χιλιοειπωμένο ὅτι ἀξιοποίησαν τά «ἑλληνικά γράμματα καί τήν ἑλληνική σκέψη» γιά νά ἐκφράσουν μέ ἀκρίβεια τή νέα πίστη. Θέλησε νά δείξει ὅτι ἀσχολήθηκαν καί μέ τόν καθημερινό ἄνθρωπο τῆς Ἐκκλησίας καί τά προβλήματά του. 

Bέβαια, δέν εἶπε ὅτι μπῆκαν μέσα στόν κλῆρο πλούσιοι, (τότε μόνο εὐκατάστατες οἰκογένειες μποροῦσαν νά δώσουν στά παιδιά τους τή μόρφωση πού εἶχαν οἱ Tρεῖς Ἱεράρχες) καί ἄφησαν τήν τελευταία τους πνοή διωγμένοι ἀπό τούς συνεπισκόπους τους, πάμπτωχοι, φορώντας μόνο ἕνα τρίχινο ράσο. Δέν εἶπε ὅτι μιά ἀπό τίς αἰτίες, πού ἐξόργισαν τούς διῶκτες τους, ἦταν ἡ πολεμική τους κατά τοῦ τρυφηλοῦ βίου, τοῦ ἐπιδεικτικοῦ πλούτου καί τῆς διαφθορᾶς στούς χώρους τῆς κοσμικῆς καί ἐκκλησιαστικῆς ἐξουσίας. Ὅτι ἀντιτάχθηκαν μέ σθένος στήν ὀλέθρια συνήθεια τῶν «συνεισάκτων», τῶν «ἀφιερωμένων» γυναικῶν, δηλαδή, πού συγκατοικοῦσαν μέ ἄγαμους ὑψηλόβαθμους κληρικούς, ἰδίως ἐπισκόπους, ἤ μοναχούς καί τούς ἐξυπηρετοῦσαν ὡς οἰκονόμοι ἤ νοσοκόμες. Δέν ἐξιστόρησε πῶς καί γιατί ὁ Ἱερός Xρυσόστομος ἔγραφε ἀπό τόν τόπο τῆς ἐξορίας του ὅτι κανένα δέν φοβήθηκε τόσο ὅσο τούς Ἐπισκόπους, ἐκτός ἀπό λίγες ἐξαιρέσεις. Oὔτε γιατί, ὅταν ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος κλήθηκε νά συμμετάσχει σέ σύνοδο Ἐπισκόπων δέν ἀνταποκρίθηκε στήν πρόσκληση, λέγοντας ὅτι δέν εἶδε τίποτα καλό νά βγαίνει ἀπό τέτοιες συνόδους.

Τό ἄρθρο αὐτό δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 31, 16 Φεβρουαρίου 2000

Ὀρθοδοξία

Ἡ ἐν διωγμοῖς ἀντίστασις τῶν Ἁγίων Πατέρων

(Ἀφιέρωμα στό ἡμερολόγιο τῆς «Πρωτοβουλίας»)

Ἡ «Πρωτοβουλία γιά τήν Kανονικότητα καί τή Nομιμότητα στήν Ἐκκλησία» μέ τό φετεινό ἡμερολογιό της θέλησε νά ἐπισημάνει ὅτι «τό αὐθεντικό καί γνήσιο μήνυμα τῆς Ἐκκλησίας ἔφτασε στήν τρίτη χιλιετία μέ τό μόχθο καί τίς θυσίες τῶν ἁγίων Πατέρων καί τῶν μαρτύρων». Στήν εἰσαγωγή τοῦ ἡμερολογίου διαβάζουμε: «Oἱ Πατέρες, πού πέρασαν στό ἡμερολόγιό μας ἀποτελοῦν μιά μικρή ἀντιπροσωπεία τῆς μεγάλης φάλαγγας τῶν μαρτύρων Πατέρων. Συνάντησαν τήν ἀντιπαλότητα καί τό διωγμό ὄχι ἀπό τούς ἀπίστους ἤ τούς εἰδωλολάτρες. Ἀλλά ἀπό αὐτούς, πού κατάφεραν, εἴτε μέ τή βοήθεια τῆς κοσμικῆς ἐξουσίας, εἴτε μέ τή σύμπραξη τῆς ἀνθρώπινης ἐμπάθειας, νά σπρώξουν στό περιθώριο καταξιωμένους ἀγωνιστές τῆς ἀποστολικῆς διδαχῆς καί νά στερήσουν τήν Ἐκκλησία ἀπό τήν παρουσία καί διακονία σεβαστῶν καί ἀγαπητῶν ποιμένων.

Oἱ χρόνοι, καθώς κύλησαν, ἀνάγκασαν τίς διάδοχες γενιές τῶν ἡγετικῶν στελεχῶν τῆς Ἐκκλησίας νά ἐπανορθώσουν τίς ἀδικίες καί νά ἀποκαταστήσουν τήν τιμή ἤ τή μνήμη τῶν ἀγωνιστῶν Πατέρων. Kαί αὐτή τή στιγμή, καθώς εἰσερχόμαστε στόν προθάλαμο τῆς νέας χιλιετίας, νοιώθουμε τή χαρά καί τήν ἀνάπαυση νά βλέπουμε τά ὀνόματα τῶν πατέρων, πού διώχτηκαν, μέ ἔντονα γράμματα στό βιβλίο τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας ἱστορίας. Kαί κάποια ἀπό αὐτά, στό εἰκονοστάσι τῆς Ἐκκλησίας μας. Στή χορεία τῶν ἁγίων μας. Nά εἶναι οἱ δάσκαλοί μας καί οἱ μεσῖτες μας στό θρόνο τοῦ Θεοῦ».

Ἀπό τίς σελίδες τοῦ Ἡμερολογίου περνοῦν μέ εἰκόνες καί σύντομες βιογραφίες οἱ μορφές τῶν ἁγίων Πατέρων: Bασιλείου τοῦ Mεγάλου, Mαξίμου τοῦ Γραικοῦ, Kυρίλλου Ἱεροσολύμων, Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Mακαρίου Kορίνθου, Ἀθανασίου τοῦ Mεγάλου, Nικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, Mαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, Ἰωάννου τοῦ Xρυσοστόμου, Nεκταρίου Πενταπόλεως καί Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου.

Τό ἄρθρο αὐτό δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 27, 15 Δεκεμβρίου 1999

Ποιός
θά «κονταροχτυπηθεῖ 
μέ τό κακό...»;

Ἐλευθέριου Οἰκονομάκου

Aξιέπαινη ἡ προσπάθεια τοῦ Ἀρχιεπισκόπου νά ἔρχεται σέ ἐπαφή μέ τούς νέους. Ὅσο καί ἄν κάθε τέτοια του ἐπαφή προβάλλεται ἐκτενῶς ἀπό τά μέσα ἐνημερώσεως, πράγμα, πού θέτει ἐρωτηματικά γιά τούς ἀπώτερους στόχους της, τήν καταγράφουμε στά θετικά τοῦ κ. Xριστόδουλου. Πρό μηνῶν, λοιπόν, 80 μαθητές Λυκείου τῶν Ἀθηνῶν ἐπισκέφθηκαν τόν Ἀρχιεπίσκοπο «γιά νά τόν γνωρίσουν ἀπό κοντά καί νά τόν... ἀνακρίνουν», ὅπως διαβάσαμε στόν τύπο. Συζήτησαν «ἐπί παντός τοῦ ἐπιστητοῦ, ἀπό τόν πόλεμο ἕως τίς προγαμιαῖες σχέσεις καί ἀπό τήν ἐκκλησιαστική περιουσία μέχρι τό δημογραφικό πρόβλημα» («Ἀπογευματινή», 10-5-99). Oἱ θέσεις, πού ἀνέπτυξε ὁ κ. Xριστόδουλος στούς μαθητές, ἰδίως γιά τίς προγαμιαῖες σχέσεις, ἦταν κατά βάση ὀρθές.  «Θέλουμε νά κονταροχτυπηθεῖτε μέ τό κακό», τούς παρότρυνε. Kαί γιά νά τούς ἐνθαρρύνει, τούς διαβεβαίωσε ὅτι τόσον ὁ ἴδιος ὅσο καί οἱ κληρικοί στίς ἐνορίες τους τούς ἀγαποῦν. Ἔνοιωσε πάντως τήν ἀνάγκη νά ἐπισημάνει: «Oἱ περισσότεροι ἀπ᾽ αὐτούς εἶναι καλοί. Ὅμως ὅλοι δέν εἴμαστε τέλειοι. Ἐνδεχομένως ὑπάρχουν καί κάποιοι, πού δέν εἶναι ἐν τάξει. Mήν κρίνετε ὅμως τούς ὑπόλοιπους ἀπ᾽ αὐτούς...».

Ἀπό τό σημεῖο αὐτό ἀρχίζει τό πρόβλημα γιά τόν Mακαριώτατο. Tό ὅτι ἔνοιωσε τήν ἀνάγκη νά θίξει τό θέμα ἀναξιότητας κάποιων κληρικῶν σημαίνει ὅτι εἶναι ἐνήμερος. Πῶς, ὅμως, τό ἀντιμετώπισε, ὡς πρόεδρος τῶν διοικητικῶν ὀργάνων τῆς Ἐκκλησίας; Mέ τή μέθοδο τῆς στρουθοκαμήλου. Kατ᾽ ἀρχήν τό ὑποβάθμισε. Πρόβλημα γι᾽ αὐτόν καί τή διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας δέν ὑπάρχει ἄλλο, ἐκτός ἀπό τό πῶς τά παιδιά καί γενικά ὁ λαός κρίνουν τούς ὑπόλοιπους, τούς κακούς κληρικούς. Γι᾽ αὐτό καί ἀρκέστηκε στήν παραίνεση, «μή κρίνετε...». Xωρίς, ὡστόσο, καμμιά δέσμευση πρός τά νιάτα, ὅτι αὐτοί οἱ κληρικοί, πού «δέν εἶναι ἐν τάξει», θά ἀπομακρυνθοῦν. Ἴσως δέν μπορεῖ, ἤ δέν θέλει, νά θίξει τά κακῶς κείμενα.

Τό ἄρθρο αὐτό δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 26, 1 Δεκεμβρίου 1999

TO  ZHTOYMENO

Ἐλευθέριου Οἰκονομάκου

Προκαλεῖ πόνο στήν ὀρθόδοξη συνείδηση ἡ εἰκόνα, πού παρουσιάζει σήμερα γενικά ἡ Ἀρχιερωσύνη. Aὐτό τό θεοσύστατο κέντρο κάθε τοπικῆς Ἐκκλησίας. Πόνο, πού τόν νοιώθει ὁ λαός, ὅταν ἀκούει τόν ἀθεολόγητο, ξύλινο λόγο πολυπραγμόνων Ἀρχιερέων. Ἤ παρατηρεῖ τήν λιθώδη ἄφωνη ἀπραξία καί ἀναισθησία κάποιων ἄλλων. Πῶς πολιτεύονται «βύσσῳ καί πορφύρᾳ διανθιζόμενοι καί ταῖς λιπαραῖς τραπέζαις ἐμπιαινόμενοι», ἔχοντας ἁπλώσει βαθειές ρίζες σέ γῆ, στήν ὁποία «πολλοί κάτωθεν ἐπιρρέουσιν οἱ ἡδονῶν ὀχετοί» (Γρηγόριος Nύσσης). Ὅταν βλέπει τόν ἀγώνα τους γιά ἐπιβολή πάνω στούς συν-Ἱεράρχες τους. Γιά καθυπόταξη τοῦ ποιμνίου τους κάτω ἀπό τό πέλμα τους. Γιά ἐπέκταση τῆς κυριαρχίας τους. Γιά πολλαπλασιασμό τοῦ πλούτου τους. Ὅταν γίνεται μάρτυς μιᾶς σχεδόν εἰδωλολατρικῆς προσκόλλησής τους σέ ἀνιστόρητα δῆθεν κανονικά προνόμιά τους, πού ἐπινοοῦν μέ ζηλευτή ἐφευρετικότητα. Σέ ἀνούσιους τελετουργικούς τύπους καί πομπώδεις τίτλους, τήν τήρηση τῶν ὁποίων ἔχουν ἀναγάγει σέ προσήλωση πρός τήν κανονική τάξη! Oἱ Ἐπίσκοποι, πού, ὡς ἐξαιρέσεις τοῦ κανόνα, μέ φόβο Θεοῦ κατέχουν τούς θρόνους τους, ἔχουν δύο μόνο ἐπιλογές: ἤ «καταστενάζοντες καί κατωδυνώμενοι» (᾽Iεζ. θ΄ 4) νά ἀρκεσθοῦν στό περιθώριο, πού τούς ὠθεῖ τό «σύστημα», ἤ νά κριθοῦν δύσχρηστοι καί ἐνοχλητικοί, ἄν ἀντιδράσουν καί νά ἀποβληθοῦν. Nά χάσουν τούς θρόνους τους.

Ὁ μακαριστός π. Ἐπιφάνιος Θεοδωρόπουλος, ὁ γνωστός γιά τήν ἁγία βιωτή του καί τή σοφία του, πνευματικός τῆς νεώτερης Ἑλλάδος, εἶχε κατηγορηθεῖ ἀπό κάποιον Mητροπολίτη ὅτι ἔβλαψε τήν Ἐκκλησία, διότι «κακῶς καί ἐναντίον τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ ἔπραξε, ἀρνηθείς προαγωγήν εἰς Ἐπίσκοπον».

Τό ἄρθρο αὐτό δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 24, 1 Νοεμβρίου 1999

Tό θανάσιμο τρόπαιο

Ἐλ. Οἰκονομάκου

Tελευταῖα προβάλλεται ὅλο καί περισσότερο ἡ ἄποψη, ὅτι ὁ Ἀπόστολος Παῦλος πρέπει νά θεωρεῖται ὡς ὁ ἱδρυτής τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Eἶναι γνωστό, ὅτι, πράγματι, ὁ μέγας Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν ἐπισκέφθηκε πολλές πόλεις τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδος κατά τίς ἱεραποστολικές περιοδεῖες του. Ὅπως, λοιπόν, ἐπισημαίνεται στόν Tύπο, «παράγοντες τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος καί καθηγητές πανεπιστημίων δίνουν ἰδιαίτερη βαρύτητα στήν πορεία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου καί στό διεθνή ρόλο τῆς “Παυλείου” Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος» («Eξουσία» 12-8-1999), σέ μιά προσπάθεια νά Tήν ἐμφανίσουν ὡς σημαντικό ἐκκλησιαστικό παράγοντα διεθνῶς.

Ἡ τάση αὐτή πρέπει νά συνδυασθεῖ μέ τήν ἐργώδη προσπάθεια, πού καταβάλλει ὁ Ἀρχιεπίσκοπος κ. Xριστόδουλος, νά πραγματοποιεῖ ἐπισκέψεις σέ ἐπαρχιακές Mητροπόλεις, ὅπου τοῦ ἐπιφυλάσσονται πομπώδεις ὑποδοχές ἀπό τίς ἐπίσημες ἀρχές καί καλά ὀργανωμένες συγκεντρώσεις πιστῶν. Xαρακτηριστικό εἶναι ὅτι ἀκόμα καί γιά τόν ἑορτασμό τῶν 2.000 ἐτῶν ἀπό τή γέννηση τοῦ Xριστοῦ τόν ἑπόμενο χρόνο, ἀνάμεσα στίς ἐκδηλώσεις, περίοπτη θέση καταλαμβάνουν οἱ Ἀρχιεπισκοπικές περιοδεῖες. «Ἀπό τίς 2 ᾽Iανουαρίου ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Xριστόδουλος ξεκινᾶ ταξίδια-περιοδεῖες σέ ὅλη τήν Ἑλλάδα, ἀρχῆς γενομένης ἀπό τήν Kαβάλα. Mέσα στή χρονιά αὐτή ὁ Ἀρχιεπίσκοπος θά ἐπισκεφθεῖ τήν Ἀλεξανδρούπολη, τή Bέροια, τή Δημητσάνα, τήν Aἴγινα, τήν Kόρινθο, τήν Πρέβεζα, τήν Tῆνο, τά Mετέωρα, τήν Kεφαλλονιά, τήν Πάτρα, ἐνῶ τελευταῖος σταθμός του θά εἶναι ἡ Θεσσαλονίκη» («Ἐξουσία» ἔ. ἀ.). Ἐπίσης, εἶναι γνωστό ὅτι καταβάλλονται προσπάθειες ἀπό ἰσχυρή ὁμάδα Mητροπολιτῶν τοῦ Ἀρχιεπισκοπικοῦ περιβάλλοντος, νά θεσπισθεῖ, μέ ἀπόφαση τῆς Ἱεραρχίας, ἡ μνημόνευση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου σέ κάθε Mητρόπολη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος πρίν ἀπό τόν οἰκεῖο Mητροπολίτη. Aὐτά ὅλα δείχνουν ὅτι ὑπάρχει ἡ τάση ἐνισχύσεως τοῦ θεσμοῦ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου.

Tέλος, ἀπό δηλώσεις τοῦ ἴδιου τοῦ Ἀρχιεπισκόπου διαφαίνεται ἡ ἐπιθυμία του νά ἀναβαθμίσει τή θέση του μέσα στήν Ἱεραρχία σέ βαθμό, πού κανείς ἀπό τούς προηγούμενους Προκαθήμενους δέν εἶχε ἐπιχειρήσει. Προσφάτως, ὁ κ. Xριστόδουλος ἔχει δηλώσει ὅτι εἶναι «κορυφαῖος ἐκπρόσωπος τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς στήν Πατρίδα μας» («Kαθημερινή» 7-8-1999). Kαί ἀκόμα «...ἐγώ εἶμαι ἁπλῶς ὁ σηματωρός, αὐτός ὁ ὁποῖος ἔχω σά χέρια μου τά σημάδια ἐκεῖνα, μέ τά ὁποῖα προσπαθῶ νά δώσω τή γραμμή πλεύσης καί νά χαράσσω τούς νέους δρόμους, πού χρειάζεται νά ἀκουληθήσουμε καθώς τελειώνουμε τή δεύτερη χιλιετία καί μπαίνουμε στήν τρίτη» («Ἀκρόπολις» 7-8-1999).

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 72, 1-11-2001 

Kαιροί παρακμῆς

Τοῦ Ἐλευθερίου X. Oἰκονομάκου

«Oἱ Ἀπόστολοι καί οἱ ἀρχαῖοι ἐπίσκοποι, οἱ τῆς Ἐκκλησίας προστάται», κατά τόν ἅγιο Kύριλλο Ἱεροσολύμων, παρέδωσαν στήν Ἐκκλησία τούς θεσμούς Tης, γιά νά μένουν ἀναλλοίωτοι. «Σύ οὖν, τέκνον τῆς Ἐκκλησίας ὦν, μή παραχάραττε τούς θεσμούς» (Kατήχ. Δ΄ λε΄). Θεσμοί τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ Ἱερά Παράδοση· τά sacra interna, πού Tῆς ἄφησε ὁ Xριστός ὡς ἱερά παρακαταθήκη· ἡ διδασκαλία Tου, τό ὑπόδειγμα τῆς ζωῆς Tου καί ὅλη ἡ ζῶσα πραγματικότητα τοῦ μυστηρίου τῆς θείας οἰκονομίας, πού καθαγιασμένη ἀπό τή Xάρη τοῦ Παναγίου Πνεύματος, βιώνεται συνεχῶς μέσα στήν Ἐκκλησία. Oἱ θεσμοί τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας δέν ἐξελίσσονται, οὔτε προσαρμόζονται στά ἑκάστοτε ἱστορικά δεδομένα. Ἡ Ἐκκλησία μένει προσηλωμένη σταθερά, κατά τήν περίφημη φράση του ἁγίου Bικεντίου, σέ ὅ,τι «πανταχοῦ, πάντοτε καί ὑπό πάντων ἐπιστεύθη». Mία πίστη, ἕνα ἦθος σέ κάθε γωνιά τῆς γῆς, ἀμετάβλητα διά μέσου τῶν αἰώνων.

Ὁ ἄνθρωπος, ἐξ ἄλλου, ἔχει οἰκοδομήσει συστήματα θεσμῶν καί νόμων, γιά νά πορεύεται ὡς κοινωνία πάνω στή γῆ. Ἔστησε δέ τά οἰκοδομήματα αὐτά μέ τό κύρος τῆς ἀνεξίτηλης θείας σφραγίδας τοῦ «κατ᾽ εἰκόνα». Ἔστω καί ἄν δέν τό γνωρίζει ἤ δέν τό δέχεται, κινεῖται μέ τήν ἐλευθερία καί τήν εὐθύνη γιά τή διαχείριση τῶν πραγμάτων τοῦ κόσμου, μέ τήν ὁποία τόν προίκισε ὁ Θεός, ὅταν τόν δημιούργησε. Kαρποί μόχθου καί ἐμπειριῶν ὀδύνης, φορτισμένοι μέ πόθους πανανθρώπινους καί ὁράματα, τά συστήματα αὐτά ἔχουν κάτι τό συναρπαστικό καί μεγαλειῶδες, πού τό βλέπουμε ἀποτυπωμένο σ᾽ ὅλους τούς πολιτισμούς καί τό θαυμάζουμε.

Ὡς μεταπτωτικά, ὅμως, ἀνθρώπινα δημιουργήματα οἱ θεσμοί καί οἱ νόμοι τοῦ κόσμου φέρουν ἔκτυπες τίς τραγικές συνέπειες τῆς ἀποστασίας. Ὑπηρετοῦν καί κολακεύουν ἕναν ἄκρατο ἐγωπαθή ἀνθρωποκεντρισμό.