Ανοικτός διάλογος
(Ιανουάριος 1995)

 

Προκαταρτικό κείμενο του μητροπολίτου Αττικής και Μεγαρίδος για τη λειτουργία του Ραδιοφωνικού Σταθμού «ΑΤΤΙΚΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ» 

Η Εκκλησία είναι το διάφανο σπίτι του Θεού. Δεν σκεπάζει τίποτα. Δεν κρύβει τίποτα. Δεν μεθοδεύει την παραπλάνηση ή την παραπληροφόρηση του λαού.

1. Είναι χρήσιμο να υπογραμμίσουμε δυο χωρία της Καινής Διαθήκης, που μας δίνουν το στίγμα της απόλυτης διαφάνειας στη Βασιλεία του Θεού, που είναι η Εκκλησία.

Ο ίδιος ο Κύριος, διατυπώνοντας την θεϊκή του διδασκαλία πάνω στο όρος των Μακαρισμών, έκανε τούτη την παρατήρηση που, ταυτόχρονα, είναι και υπόδειξη. "Υμείς εστε το φως του κόσμου, ου δύναται πόλις κρυβήναι επάνω όρους κειμένη ουδέ καίουσι λύχνον και τιθέασιν αυτόν υπό τον μόδιον, αλλ’ επί την λυχνίαν και λάμπει πασι τοις εν τη οικία. Ούτω λαμψάτω το φως υμών έμπροσθεν των ανθρώπων, όπως ίδωσιν υμών τα καλά έργα και δοξάσωσι τον Πατέρα υμών τον εν τοις ουρανοίς" (Ματθ. ε΄ 14-16).

Σεις είστε το φως όλου του κόσμου. Ακόμα, είσαστε μια πόλι χτισμένη σε ψηλή κορφή. Όπως εκείνη δεν μπορεί να κρυφτεί, έτσι δεν μπορείτε και σεις να σκεπαστείτε και να κρυφτείτε από τα μάτια των ανθρώπων. Είσαστε λυχνάρι, τοποθετημένο ψηλά. Έτσι, που να μπορεί να φέγγει και να οδηγεί όλους εκείνους, που βρίσκονται μέσα στο σπίτι. Και συνεχίζει: Έτσι, σα λυχνάρι καλά τοποθετημένο, ας λάμψει το φως σας μπροστά στους ανθρώπους, για να δουν τα καλά σας έργα και να δοξάσουν τον Πατέρα σας, που καλύπτει με την παρουσία Του τους ουρανούς.

Τα λόγια αυτά του Κυρίου μας υπογραμμίζουν τη φωτεινότητα του Χριστιανικού ήθους. Την καθαρότητα και τη δύναμη ακτινοβολίας.

Οι άνθρωποι, που πιστεύουν στον Θεό, έτσι, όπως φωτίζονται κι αγιάζονται, σκορπίζουν γύρω τη λαμπηδόνα της αγιότητάς τους. Και με τη λάμψη τους αυτή δείχνουν πορεία ζωής και σ’ όλους εκείνους, που αναζητούν την αλήθεια και τη γνησιότητα.

Σαν ερμηνεία στο κομμάτι αυτό της θεϊκής διδαχής έρχεται να προστεθεί μια συμβουλή, που ο Απόστολος Παύλος στέλνει στα μέλη της Εκκλησίας της Εφέσου: "Και μη συγκοινωνείτε τοις έργοις τοις ακάρποις του σκότους, μάλλον δε και ελέγχετε, τα γαρ κρυφή γινόμενα υπ’ αυτών αισχρόν εστί και λέγειν, τα δε πάντα ελεγχόμενα υπό του φωτός φανερούται. παν γαρ το φανερούμενον φως εστί" (Εφεσ. ε΄ 11-13). Μη γινόσαστε με την συμπεριφορά σας συγκοινωνοί στα έργα του σκότους. Κι ούτε να τα σκεπάζετε και να τα ανέχεστε. Αλλά, μάλλον, να τα ελέγχετε. Γιατί τα έργα, που γίνονται στο σκοτάδι και καλύπτονται μέσα σε πέπλο μυστικότητας, είναι τόσο αισχρά, που ντρέπεται κανείς ακόμα και να μιλήσει γι’ αυτά. Όμως, όταν κανείς τα φέρει στο φως και τα ελέγξει, υπάρχει ελπίδα να βγει ωφέλεια. Κάποιοι απ’ αυτούς, που έχουν συρθεί στην αθλιότητα των σκοτεινών έργων, μπορεί να ελεγχθούν απ’ το φως της αλήθειας και να μεταστραφούν και ν’ αλλάξουν ζωή.

Τα δυο αυτά Καινοδιαθηκικά κείμενα οριοθετούν την ακτινοβολία του ήθους, αλλά και την ευθύνη των μελών της Εκκλησίας.

Δεν είναι η Εκκλησία το συμβατικό Σώμα, που δεν ενδιαφέρεται για το ήθος των μελών του. Από τη στιγμή, που ήρθε ο σαρκωμένος Λόγος στη γη κι άνοιξε τις πύλες της ουράνιας Βασιλείας, οι άνθρωποι ανασύρθηκαν από την πλάνη κι απ’ το σκότος της φθοράς και της διαφθοράς, πλουτίστηκαν με τη Θεία Χάρι κι αποτέλεσαν το αγιασμένο Σώμα της Εκκλησίας.

Συγκροτούν πια την πόλι, που βρίσκεται χτισμένη στην κορυφή του Βουνού. Το λυχνάρι, που είναι κρεμασμένο ψηλά, για να φωτίζει. Την ομήγυρη, που δεν συγκοινωνεί με τα πονηρά έργα και δεν αφομοιώνεται μέσα στις δομές του εκφυλισμένου κόσμου.

2. Η φωτεινότητα της ζωής μέσα στην Εκκλησία κι η καθαρότητα του ήθους έχουν σαν προέκταση και σαν συνέπεια την απόλυτη διαφάνεια.

Ιδιαίτερα υπόχρεοι σε διαφάνεια είναι εκείνοι, που ασκούν λειτούργημα οδηγητικό και ποιμαντικό. Οι Αρχιερείς, οι ιερείς, τα μέλη εκείνα της Εκκλησίας, πού έχουν αναλάβει να καθοδηγήσουν τις ευρύτερες μάζες του λαού και να διδάξουν σ’ αυτούς τη γνήσια αλήθεια και την αγιότητα του βίου.

Όλοι αυτοί πρέπει να είναι λύχνοι, που φέγγουν. Πόλι, που απ’ το ύψωμά της δείχνει και προβάλλει την ομορφιά της.

Και καθώς ο λαός έχει τα βλέμματα στραμμένα πάνω τους διακρίνει την κάθε τους κίνηση και συγκλονίζεται στο κάθε τους ολίσθημα.

Η ζωή των λειτουργών του Θεού εκδιπλώνεται μέσα σ’ ένα διάφανο σπίτι, που είναι η Εκκλησία. Ο λαός προσβλέπει στο πρόσωπό τους. Δέχεται τα λόγια τους. Θεωρεί οδηγητική τη ζωή τους.

Κι όταν ανακαλύπτει έκπτωση απ’ το εκκλησιαστικό ήθος ή απ’ την χαρισματική κι αγιοπνευματική ατμόσφαιρα του υπέροχου λειτουργήματός τους μπαίνει σε θλίψη και απόγνωση. Κι είναι φυσικό να διατυπώνει την πικρία του με την αυστηρότητα της κριτικής του και τη διαμαρτυρία του.

3. Είναι χαρακτηριστικό, ότι η λαχτάρα αυτή για διαφάνεια μας εξασφάλισε τις ωραιότερες σελίδες της εκκλησιαστικής μας ιστορίας.

Μέσα στην ίδια την Καινή μας Διαθήκη, στις Πράξεις των αγίων Αποστόλων και στις Επιστολές του Αποστόλου Παύλου περιέχονται κομμάτια ειλικρίνειας και διαφάνειας.

Οι Απόστολοι δεν κρύβουν τις αδυναμίες και τις πληγές. Δεν επικαλύπτουν και δεν ωραιοποιούν την καθημερινή ζωή. Εκεί, που υπάρχουν παρεκκλίσεις απ’ την ευθύτητα, εκεί, που το ήθος χάνει την στιλπνότητά του και την ακτινοβολία του, απευθύνουν τον θεραπευτικό τους έλεγχο. Με αγάπη, αλλά και με ευθύτητα. Με πόνο για την πτώση, αλλά και με την πρόθεση να βοηθήσουν στην ανόρθωση.

Ακόμα και τα ίδια τα αποστολικά πρόσωπα, οι κύριοι φορείς της Θείας Χάριτος και της αποστολικής ευθύνης. Ο Απόστολος Παύλος ήλεγξε με δριμύτητα τον κορυφαίο Απόστολο, τον Πέτρο, για θέματα, που αναφέρονταν στην τήρηση των ιουδαϊκών διατάξεων. Και μάλιστα τον ήλεγξε δημόσια. Μπροστά σ’ όλους. Και σα να μη έφτανε αυτό, αλλά γράφοντας στους Γαλάτες, αφίνει τον κάλαμό του να αποτυπώσει με ειλικρίνεια και σαφήνεια αυτή την αντιπαράθεση να την κοινοποιήσει στην Εκκλησία της Γαλατίας και να την παραδόσει στις διάδοχες γενιές σαν υπόδειγμα ευθύτητας και αποστολικής υπευθυνότητας.

Γράφει στους Γαλάτες: "ότε δε ήλθε Πέτρος εις Αντιόχειαν, κατά πρόσωπον αυτώ αντέστην, ότι κατεγνωσμένος ην". Όταν ήρθε ο Πέτρος στην Αντιόχεια, μπροστά του αντιστάθηκα και διαφώνησα. Γιατί θεώρησα πως ήταν αξιοκατάκριτος. Στη συνέχεια εκθέτει ολόκληρο το ιστορικό της διαφωνίας του και ρίχνει την ευθύνη στον πρωτοκορυφαίο Απόστολο. Και μάλιστα τον κατηγορεί, πως με τις υποχωρήσεις του στον Μωσαϊκό Νόμο παράσυρε πολλούς Χριστιανούς στην ίδια συμπεριφορά. Κι αποδίδει σ’ αυτόν ακέραιη την ευθύνη: "αλλ’ ότε είδον ότι ουκ ορθοποδούσι προς την αλήθειαν του Ευαγγελίου, είπον τω Πέτρω έμπροσθεν πάντων, ει συ Ιουδαίος υπάρχων εθνικώς ζης και ουκ Ιουδαϊκώς, τι τα έθνη αναγκάζεις ιουδαΐζειν;" Αν συ, που από καταγωγή είσαι Ιουδαίος, μετακινήθηκες από τις ιουδαϊκές παραδόσεις και έβαλες σαν οδηγό της ζωής σου τις προσταγές του Ιησού Χριστού, ποιός λόγος υπάρχει να αναγκάζεις τους Χριστιανούς, που προέρχονται από τον εθνικό κόσμο να τηρήσουν τις παραδόσεις του Μωσαϊκού Νόμου;

Η στάση αυτή του αποστόλου Παύλου και η καταγραφή της στα κείμενα της Καινής Διαθήκης φανερώνει ένα μεγαλείο. Και παραδίδει σ’ ολόκληρη την Εκκλησία μια ιερή παρακαταθήκη. Τη διαφάνεια και την ευθύτητα.

Οι άγιοι Απόστολοι δεν κρύβονται. Δεν πολιτεύονται. Δεν έχουν άλλα λόγια στα χείλη και άλλα αισθήματα στην καρδιά. Έχοντας επίγνωση της σοβαρότητας και της ιερότητας της αποστολής τους αγωνίζονται για την πιστή μεταβίβαση του Ευαγγελικού μηνύματος και τη διατήρηση σε υψηλό επίπεδο γνησιότητας του εκκλησιαστικού ήθους.

4. Η ευαισθησία αυτή πέρασε στις επόμενες γενιές. Και σφράγισε τις ηγετικές μορφές και τη ζωή της Εκκλησίας.

Οι μεγάλοι Πατέρες μας, αυτοί, που στάθηκαν πραγματικοί ποιμένες και δάσκαλοι της αλήθειας και του ήθους, αγωνίστηκαν με εντιμότητα και με παρρησία. Στον χειρισμό των μεγάλων θεμάτων και στην αντιμετώπιση των πληγών δεν μεταχειρίστηκαν διπλωματία. Δεν κάλυψαν τα έλκη με τον πέπλο της σιωπής. Δεν προσπάθησαν να δικαιολογήσουν τις εκτροπές και να παραπληροφορήσουν το πλήρωμα της Εκκλησίας. Ήταν γρανίτες πίστεως, αλλά και κρύσταλλα διαφανείας. Στάθηκαν γνήσια δείγματα και υποδείγματα ζωής. Αλλά και κριτές και δικαστές των ανομημάτων, δίχως να τρέμουν την εκκλησιαστική ή την κοσμική εξουσία.

Είναι χαρακτηριστικό, ότι στη συναρμολόγηση της εκκλησιαστικής μας ιστορίας βασικές πηγές πληροφοριών είναι τα συγγράμματα και οι επιστολές των Πατέρων μας. Από εκεί αντλούμε τα στοιχεία, για να στήσουμε το μεγαλειώδες οικοδόμημα της Εκκλησίας μας. Αλλ’ όμως, ταυτόχρονα, από εκεί μαθαίνουμε και όλες τις αδυναμίες των παραγόντων της εκκλησιαστικής ζωής και τις πληγές, που απόθεσαν στο Σώμα του Ιησού Χριστού οι φορείς των αιρέσεων ή οι βαρείς λύκοι, που δεν εφείσθηκαν το ποίμνιο. Τα μεγάλα Πατερικά αναστήματα είναι υποδείγματα αγωνιστικότητας. Δεν φοβούνται κανένα, παρά μονάχα την αμαρτία. Δεν προσκυνούν κανένα, παρά μονάχα τον Θεό. Δεν διστάζουν να παρουσιάσουν τις μελανές σελίδες της αντιπαραθέσεως των κακών ποιμένων και να στιγματίσουν και να στηλιτεύσουν τις εκτροπές από τον κανόνα του ήθους της αποστολικής Ορθοδόξου παραδόσεως. Και δεν αναδιπλώνονται μπροστά στους δυνατούς της ημέρας, σε κείνους, που σφετερίζονται την εκκλησιαστική ή κοσμική εξουσία και την ασκούν σαν καταχραστές κι όχι σαν διαχειριστές.

Η στάση τους αυτή κι η σθεναρή αντίδραση στην παρανομία, ή στην διαφθορά, δεν ήταν δίχως τίμημα. Δίχως κεραυνούς κι απειλές κι αποφάσεις καταδίκης ή εξορίας, που εκπορεύτηκαν απ’ τους θρόνους των ισχυρών ή απ’ τους παρακοιμώμενους κόλακες.

Οι Πατέρες, ωστόσο, στάθηκαν βράχοι. Τα αφρισμένα κύματα του μίσους και της εκδικητικότητας χτύπησαν πάνω τους κι αναστράφηκαν. Δεν έσπασαν την ολοκληρία της προσωπικότητας τους. Ούτε και ράγισαν τη θέλησή τους.

Ακριβώς η στάση τους αυτή τούς αναδεικνύει ηγέτες. Εξασφαλίζει τη λάμψη της ακεραιότητας του φωτισμένου κι εξαγιασμένου ήθους τους. Τους ανυψώνει σε θεματοφύλακες του αποστολικού βιώματος.

Κι απ’ το άλλο μέρος, η Εκκλησία με την παρουσία και με τους αγώνες αυτών των Πατέρων διακρατήθηκε στο ύψος της. Έδωσε και δίνει το στίγμα της Πεντηκοστής. Ανοίγει τους ορίζοντες και δείχνει την ουράνια Βασιλεία του Θεού.

5. Δεν πρέπει να αποκρυβεί, ότι στους κόλπους της εκκλησιαστικής διοικήσεως το χρέος του ελεύθερου διαλόγου και η γόνιμη κριτική αμφισβητείται συχνά. Εκείνοι, που εκπροσωπούν το κατεστημένο κι είναι οι δράστες των εκκλησιαστικών εγκλημάτων, βάζουν το δάχτυλο στο στόμα και κηρύττουν σιωπή. Απαγορεύουν την διαμαρτυρία. Διδάσκουν την ανέλεγκτη υπακοή. Υψώνουν τείχος διαχωρισμού ανάμεσα στον κλήρο και στον λαό. Φωνάζουν πως δεν έχει κανείς το δικαίωμα να διατρυπήσει το τείχος και να ψαύσει τις ηθικές πληγές των επίορκων ρασοφόρων.

Κι είναι γεγονός, ότι ο αντίλογος αυτός έχει ενταθεί στις μέρες μας. Ο λόγος, που εκπορεύεται από τα συνοδικά ή τα μητροπολιτικά δώματα συντονίζεται στη μια και μόνη απαγορευτική διάταξη. Μη μιλάτε. Μην κρίνετε. Μην ασχολείσθε με τις πράξεις ή με τις αποφάσεις της ηγεσίας. Μη κοινολογείτε τα σκάνδαλα. Μη δακτυλοδεικτείτε τους σκανδαλοποιούς.

Η προπαγάνδα αυτή επενδύεται με ένα θεολογικό και εκκλησιολογικό μανδύα, που, όμως, είναι διάτρητος.

Τα πρόσωπα των Αρχιερέων ανυψώνονται σε περιωπή αλαθήτου. Κι οι αποφάσεις των συνοδικών οργάνων προβάλλονται σαν αποφθέγματα και σαν υπαγορεύσεις του Αγίου Πνεύματος. Έτσι προσκαλούνται όλοι να αποδεχτούν την επισκοπική γνώμη και την συνοδική απόφαση δίχως να κρίνουν το περιεχόμενο τους, την εξάρτησή τους ή την απόκλισή τους από την Παράδοση της Εκκλησίας, τα προσωπικά ή τα ομαδικά ελατήρια και τους στόχους, που επιδιώκουν. Συνιστούν μια τυφλή υπακοή. Μια υποταγή δουλική στα προστάγματα κάποιου αφέντη. Την υποδούλωση της ηθικής ευαισθησίας και την ελευθερία στην δεσποτική αυθαιρεσία.

Αν αυτό γίνει πάγιος τρόπος συμπεριφοράς του εκκλησιαστικού σώματος, τότε αλλοιώνεται επικίνδυνα η Ορθόδοξη εκκλησιολογία μας. Στη θέση του πατέρα επισκόπου τοποθετούμε μια παπική αυθεντία, που συντρίβει και εξουθενώνει ό,τι ωραιότερο υπάρχει στα μέλη της Εκκλησίας, την έφεση της αλήθειας και το χρέος της προσωπικής, υπεύθυνης ανυψώσεως στον χώρο της ελευθερίας των τέκνων του Θεού.

6. Το πρόβλημα δεν είναι σήμερα μόνο θέμα συζητήσεως και εκκλησιολογικού αντιλόγου. Η αντιπαράθεση έχει πάρει τις διαστάσεις της ανοικτής διαμάχης και του καυτού πολέμου.

Η σημερινή εκκλησιαστική διοίκηση προχωρεί σε ενέργειες σπασμωδικές και αυθαίρετες, που αναστατώνουν τις συνειδήσεις και προκαλούν έντονες αντιδράσεις.

Ταυτόχρονα, όμως, προσπαθούν να ανακόψουν το κύμα των διαμαρτυριών και των αμφισβητήσεων, ρίχνοντας το σύνθημα της υπακοής και της σιωπής. Μοιράζοντας φίμωτρα σε κείνους, που εκδηλώνουν την έξαψη και την αντίθεση της ψυχής τους.

Τα εκκλησιαστικά περιοδικά είναι γεμάτα από παρόμοιες συστάσεις. Και τα Μέσα της μαζικής ενημερώσεως κατακλύζονται από ανακοινώσεις και δηλώσεις και συνεντεύξεις, που κατευθύνονται προς τον ίδιο στόχο. Προς την εξουδετέρωση της αντιδράσεως ή της συλλογικής επαναστατικότητας.

7. Εμείς, σαν Μητρόπολη και σαν ραδιοφωνικός σταθμός θα προσπαθήσουμε να μείνουμε στην γραμμή των Πατέρων.

Θα δεχτούμε τον διάλογο και θα καλλιεργήσουμε τον διάλογο. Θα μιλήσουμε ελεύθερα. Θα κάνουμε κριτική. Θα αναλύσουμε τα θέματα. Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε στο πλήρωμα της Εκκλησίας, στον λαό, που πονάει το Πανάγιο Σώμα του Κυρίου μας και θέλει να το βλέπει στην περιωπή της αλήθειας και της αγιότητας, όλα τα στοιχεία, για να κρίνει τα πρόσωπα και τις καταστάσεις. Να ενημερωθεί. Να προσμετρήσει τα προβλήματα και τις δυσκολίες, που ανακόπτουν την πορεία της Ορθοδοξίας στον σύγχρονο κόσμο. Να γνωρίσει γιατί το σκάφος της Εκκλησίας δεν μπορεί να ελευθερωθεί απ’ τους κάβους. Να κάνει δική του την αγωνία, που σήμερα διακατέχει τους λίγους. Να συνειδητοποιήσει το μεγάλο του χρέος συμμετοχής στον ωραίο αγώνα για αποκατάσταση της γνησιότητας του εκκλησιαστικού βιώματος.

Αυτές είναι οι απόψεις μας κι αυτό θέλουμε να υπηρετήσουμε. Μέσα σε διαφάνεια. Και με το θάρρος, που μας κληροδότησαν οι Πατέρες μας.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην αυγή του εικοστού πρώτου αιώνα δεν φοβάται τον διάλογο ή τον αντίλογο.

Φοβάται την υποκρισία, την διπλωματία και την απόκρυψη ή την κάλυψη των ανομημάτων των ηγετών της.