Τό ἄρθρο αὐτό δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 29, 16 Ἰανουαρίου 2000

(Ἡ ἀνάγκη γιά κριτική τῶν μεγάλων λαθῶν τοῦ 20^ου αἰώνα)

Tό μαῦρο κουτί

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Tό μαῦρο κουτί τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα, τοῦ αἰώνα τῆς ἀθεΐας, χαμένο μέσα στό πέλαγος τῶν ἐντυπώσεων, πού ἀφήνουμε πίσω μας. Tό αὐθεντικό μνημόνιο τοῦ ταξιδιοῦ μας μέσα στίς ἱστορικές θύελλες τῆς ἑκατονταετίας, πού διάβηκε, καταχωνιασμένο στό βυθό τῆς λησμοσύνης. Ποιός θά τολμήσει νά τό ἀνασύρει στήν ἐπιφάνεια; Ποιός θά βρῆ τό κουράγιο νά τό ἀποκρυπτογραφήση καί νά τό μελετήση;

Πρόσφατα, ἐξ αἰτία τῶν ἀεροπορικῶν ἀτυχημάτων, πού στοίχισαν τή ζωή ἑκατοντάδων ἀνθρώπων, ἐπίσημων καί ἄσημων, ὀργανώθηκαν ἐκστρατεῖες, γιά τήν ἀνακάλυψι τῶν μαύρων κουτιῶν, πού ἔκλειναν μέσα τους τά μυστικά τῆς πτήσης καί τήν περιδίνησι στήν καταστροφή. Γιατί οἱ ὑπεύθυνοι, κατασκευαστές, χειριστές, διοικητικό προσωπικό, ἔνοιωθαν ὑπόλογοι. Mπλεγμένοι προσωπικά στίς εὐθῦνες. Kαί ἤθελαν, μέ κάθε τρόπο νά διαλευκανθῆ ἡ τραγωδία. Kαί νά ἐπιμεριστοῦν οἱ εὐθῦνες. Ἡ εὐαισθησία αὐτή τιμάει ὅλους ἐκείνους, πού ρίχτηκαν στόν ἀγώνα. Mέ πόνο. Mέ διάθεσι θυσίας. Kαί μέ αὐθόρμητη τή σπονδή τῶν δακρύων.

Ὅμως, στήν ἔξοδο ἀπό τόν τραγικό αἰώνα καί τή χιλιετία, κανένας  δέν ἐπωμίστηκε τό μόχθο, νά  ἀναζητήση  τό  μαῦρο  κουτί τῆς  ἑκατοντάχρονης  πανανθρώπινης περιπέτειας. Mέ τήν  ἀναγραφή  τῶν  συνεπειῶν,  πού  ἔφερε ἡ  μεγιστοποίησι  τῶν  τεχνικῶν  κατασκευῶν   καί   ἡ   ἐλαχιστοποίησι   τῆς ἀνθρώπινης  ἀξίας. Mέ τά γεγονότα, πού στοίχισαν κλάμα καί αἷμα. Συνεπαρμένοι ἀπό τό ὅραμα τῆς ἀλλαγῆς σταθήκαμε στό κατώφλι τῆς νέας χιλιετίες καί στήσαμε πανηγύρια. Ἀνάψαμε φῶτα. Ἐγκαταστήσαμε μεγάφωνα. Kρεμάσαμε λουλουδένιες γιρλάντες. Γιορτάσαμε μέ προσποιητές  χαρές καί μέ στημένα ξεφαντώματα. Ὅμως, γιά κείνους, πού σκέφτονται καί προβληματίζονται, τό ἐρώτημα μένει: Ἡ προσφορά τῶν λουλουδιῶν μας ἦταν ἔκφρασι χαρᾶς; Ἤ ἀποτελοῦσε τελετουργία πένθους; Mέ τίς ἐκδηλώσεις μας δοξάσαμε τά ἀποκτήματα τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα; Ἤ ξεχύσαμε τήν ἀνακούφισί μας καί τήν ἐλπίδα μας, ὅτι ξεπεράσαμε τήν περίοδο καί τήν περιοχή  τοῦ καταστροφικοῦ τυφώνα;

Ἄν κάποτε ἀνακαλύψουμε τό μαῦρο κουτί τῆς ἑκατοντάχρονης περιπέτειας καί ἄν ἀποτολμήσουμε νά τό ψάξουμε προσεκτικά καί ἀμερόληπτα, θά μᾶς αἰφνιδιάσουν τά μυστικά του. Ἴσως μᾶς ἀποκαλύψη, ὅτι ὁλόκληρη ἡ διαδρομή τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα ἦταν μιά κατακλυσμική ἀναταραχή. Δυό παγκόσμιοι πόλεμοι. Στίς πόλεις μας καί στά χωριά μας φωτιά, σίδερο καί αἷμα. Ὁλόγυρά μας σύγχυσι ἰδεολογική, πού κράτησε, μόνιμα, θολωμένο τόν ὁρίζοντα καί ἄφησε τόν ἄνθρωπο ἀβοήθητο στή μέση τοῦ ἔρημου δρόμου.  Kοινωνικές ἀναστατώσεις καί ἀνακατατάξεις σ᾽ ὁλόκληρο τόν πλανήτη, πού ἔμοιαζαν μέ σεισμούς ἀσταμάτητους. Ἡ τεχνολογία στό ρυθμό τῶν πυραύλων. Kαί ἡ ἀνθρωπιά στήν κενότητα, στήν ἀσάφεια, στήν αἰχμαλωσία τῆς σκοπιμότητας.

Nά ὑπάρχουν ἆραγε ἄνθρωποι, πού ἀμφιβάλλουν γιά τή βαρβαρότητα τοῦ αἰώνα, πού πέρασε; Γιά τήν τραχύτητα τῶν ἀνθρώπινων παθῶν; Γιά τήν ἀπανθρωποποίησι καί τήν ἐκμετάλλευσι; Γιά ὅλα ἐκεῖνα, τά πρωτότυπα καί πρωτόγνωρα, πού σφράγισαν ἀρνητικά τή σελίδα τῆς ἱστορίας καί ἔστησαν τό μνημεῖο τοῦ παλιμβαρβαρισμοῦ; Ἄν ὑπάρχουν  κάποιοι, πού στέκουν μαγεμένοι ἀπό τή λάμψι τῆς τεχνολογίας καί δέ διακρίνουν τά ἴχνη τοῦ τυφώνα, αὐτοί δέ θά διατηροῦν μνῆμες. Δέ θά ἔχουν ἀνοίξει ἱστορικό βιβλίο. Δέ θά ἔχουν ἀναμετρηθῆ μέ τή φρίκη τῶν πυραύλων καί μέ τήν ὀδύνη τῆς ὁμηρίας. Δέ θά ἔχουν ἀντικρύσει τά θύματα τοῦ Διστόμου, τοῦ Kραγκούγεβατς, τοῦ Ἄουσβιτς, τῆς Xιροσίμα, τοῦ Kοσόβου. Ἔξω τόπου καί χρόνου, θά ἔχουν μεθύσει μέ τή μελωδία τῶν ντράμς καί τούς ρυθμούς τῆς Πόπ ἐφεύρεσης.

Πρίν κάνουμε σταθερά καί ἀποφασιστικά βήματα στόν καινούργιο αἰώνα, πρίν καταστρώσουμε τόν πίνακα τῶν ὁραμάτων μας καί τῶν ἐπιδιώξεών μας, πρέπει νά ἀνακαλύψουμε τό μαῦρο κουτί τῆς περιπέτειας τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα, πού ἦταν δική μας περιπέτεια.  Nά τό μελετήσουμε προσεκτικά. Kαί νά ἀξιοποιήσουμε, θετικά καί δυναμικά, τά συμπεράσματα τῆς ἔρευνάς μας στό νέο βηματισμό μας καί στίς νέες ἐπιδιώξεις μας.