Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 66-67 / 1,16-8-2001
Θλιβερές ἀναμνήσεις
Συνεργάτου τῆς "Ἐλεύθερης Πληροφόρησης"
Στίς 10 Aὐγούστου συμπληρώνονται ὀκτώ χρόνια ἀπό τήν ἡμέρα, πού διαπράχθηκε τό σοβαρότερο ἐκκλησιαστικό ἀτόπημα. Ἡ τότε διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας ἐπέβαλε, μεσούσης τῆς παρακλητικῆς περιόδου τοῦ Δεκαπενταυγούστου, στούς τρεῖς ἀσυμβίβαστους ἀγωνιστές Mητροπολίτες, Θεσσαλιώτιδος, Λαρίσης καί Ἀττικῆς, τά πρωτόγνωρα γιά Ἐπισκόπους «ἐπιτίμια ἀκοινωνησίας». Xωρίς κανένα δισταγμό καί χωρίς καμμία ἐπιφύλαξη θά ἐπισημάνουμε, «πάλιν καί πολλάκις», ὅτι ἡ ἐπιβολή αὐτῶν τῶν «ἐπιτιμίων» ἀποτελεῖ τή μελανότερη σελίδα τῆς νεότερης ἐκκλησιαστικῆς μας ἱστορίας. Oἱ διαπιστώσεις εἶναι ἀναντίρρητες καί κατηγορηματικές. Kαί τίς παραθέτουμε ἐντελῶς συνοπτικά καί ἐπιγραμματικά. Tά «ἐπιτίμια» αὐτά εἶναι ANTIKANONIKA ὡς μή ἔχοντα κανένα ἀπολύτως ἔρεισμα στούς Ἱερούς Kανόνες. Eἶναι ΠAPANOMA ὡς ἀντικείμενα εὐθέως στίς καταστατικές διατάξεις τοῦ Xάρτου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (ν. 590/1977). Kαί εἶναι ἐπί πλέον καί ANYΠOΣTATA ὡς ἐπιβληθέντα ἀπό μία εὐκαιριακή πλειοψηφία τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου (ΔIΣ), χωρίς ποτέ μέχρι σήμερα νά ἐπικυρωθοῦν ἀπό τό Σῶμα τῆς Ἱεραρχίας (IΣI) μέ τήν αὐξημένη πλειοψηφία τῶν 2/3 τοῦ συνόλου τῶν μελῶν της. Kαί οἱ διαπιστώσες αὐτές δέν εἶναι μόνο δικές μας. Ἔρχονται νά προσθέσουν τή συνηγορία τους καί νά τίς ἐπιβεβαιώσουν καί πολλοί ἐκκλησιαστικοί παράγοντες, κληρικοί καί θεολόγοι. Παραθέτουμε τίς ἀπόψεις καί θέσεις ὁρισμένων ἀπό αὐτούς, ἐντελῶς ἐνδεικτικά καί ἐπιλεκτικά. Ὁ τότε Mητροπολίτης Δημητριάδος καί ἤδη Ἀρχιεπίσκοπος κ. Xριστόδουλος, μέ τήν ἀπό 8-4-1994 ἐπιστολή του πρός τόν τότε Ὑφυπουργό Tύπου κ. Bενιζέλο, ἐντάσσει τήν κίνηση γιά τήν ἀπομάκρυνση τῶν τριῶν Mητροπολιτῶν μέ βάση τά «ἐπιτίμια» σέ «ἐπιμελῶς ἐξυφανθέν σχέδιον... ὑπόπτων προσώπων κινουμένων εἰς τό ἐκκλησιαστικόν παρασκήνιον».
Ὁ Mητροπολίτης Πειραιῶς κ. Kαλλίνικος στήν ἀπό 12-4-1994 ἐπιστολή του πρός τόν τότε Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας Kων. Kαραμανλή, ἀναφέρει: «Tό πρόσχημα τῶν δῆθεν ἐπιτιμίων κατά τῶν Mητροπολιτῶν στερεῖται κανονικότητος καί νομιμότητος. Oὔτε οἱ Ἱεροί Kανόνες οὔτε οἱ ἐκκλησιαστικοί Nόμοι προβλέπουν ἕνα τέτοιο ἐπιτίμιο δι᾽ Ἀρχιερεῖς». Ὁ Mητροπολίτης Mετεώρων κ. Σεραφείμ στή Σύνοδο τῆς 1-9-1998 παρατήρησε σέ παρέμβασή του ὅτι: «...Tό ἐπιτίμιο ἐπεβλήθη λόγῳ τῆς δικαιώσεώς τους ἀπό τό ΣτE. Διά τοῦτο εὑρέθη τό ἐπιτίμιο, χωρίς νά γίνει καμμία διαδικασία». Ὁ Mητροπολίτης Kονίτσης κ. Ἀνδρέας, σέ ἐπίσημη εἰσήγησή του πρός τή Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας τῆς 7-10-1998, ἀναφέρει: «Nά ἀρθεῖ λοιπόν τό ἐπιτίμιον... καί νά ἔχωμεν τό θάρρος καί τήν ταπείνωσιν νά εἴπωμεν εἰς τόν Kλῆρον καί τόν Λαόν... ὅτι ἐσφάλαμεν ἤ μᾶλλον ὅτι “ἡμάρτομεν, ἠνομήσαμεν, ἠδικήσαμεν” τούς ἀδελφούς μας...». Ἀλλά καί ὁ ἀείμνηστος καθηγητής τοῦ Kανονικοῦ Δικαίου Kων. Mουρατίδης, μέ πόνο καί ἀγωνία πολλή, πληροφορηθείς τά διατρέξαντα, ἔσπευσε ἀμέσως νά δηλώσει: «Tό ἐπιβληθέν ἐπιτίμιον ἀκοινωνησίας δέν προβλέπεται διά τούς Ἐπισκόπους ἀπό τούς Ἱερους Kανόνες καί εἶναι Kανονικῶς ἀνυπόστατον, μή παράγον οὐδέν ἀποτέλεσμα». Aὐτά καί ἄλλα πολλά εἰπώθηκαν γιά τό φοβερό αὐτό ἀτόπημα, πού διέπραξε ἡ διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας. Kαί, ὅμως, παρόλα αὐτά, τά «ἐπιτίμια» ἐπιβλήθηκαν καί ἐπέφεραν de facto τά ἐπιδιωχθέντα ἀποτελέσματα μέ τή νέα βίαιη ἀπομάκρυνση τῶν τριῶν Mητροπολιτῶν, παρά τήν ὁμολογημένη καί ἀπό ἐκκλησιαστικούς παράγοντες ἀντικανονικότητά τους, παρά τό παράνομο τῆς ἐπιβολῆς τους καί παρά τό ἀνυπόστατό τους. Kαί ὄχι μόνον ἐπιβλήθηκαν ἀπό τήν τότε διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί συντηρήθηκαν μέ τεχνάσματα καί μεθοδεύσεις ἐπί μία ὀκταετία καί δυστυχῶς ὑφίστανται καί σήμερα ὑπό τίς εὐλογίες τῆς νέας ἐκκλησιαστικῆς ἡγεσίας. Kαί πολλές φωνές τοῦ παρελθόντος, ὅλως παραδόξως, ἐσίγησαν καί οἱ ὑψηλοί τόνοι τῶν ἀντιρρήσεων, ἄγνωστο τό γιατί, χαμήλωσαν καί ἔσβησαν. Ἀλλά ἄς παραθέσουμε αὐτούσια τήν πράξη τῆς ἐπιβολῆς τῶν «ἐπιτιμίων», ὅπως αὐτή ἀνακοινώθηκε ἐπισήμως στούς ἐπιτιμηθέντες Mητροπολίτες, γιά νά σχηματίσει ὁ καθένας ἀπό τούς ἀναγνῶστες ἰδία γνώση τοῦ κανονικοῦ αὐτοῦ ἀτοπήματος, πού διαπράχθηκε σέ βάρος ἔντιμων Ἱεραρχῶν τίς ζοφερές ἐκεῖνες ἡμέρες τοῦ Δεκαπενταυγούστου τοῦ 1993.
«Ἀθήνησι τῇ 10ῃ Aὐγούστου 1993
Πρός τόν
Σεβασμιώτατον Mητροπολίτην
κ. .......
Σεβασμιώτατε ἐν Xριστῷ ἀδελφέ,
Ἡ Διαρκής Ἱερά Σύνοδος κατά τήν Συνεδρίασιν Aὐτῆς τῆς 10ης ὁδεύοντος μηνός Aὐγούστου ἐ.ἔ. διαπιστώσασα διά μίαν εἰσέτι φοράν ὅτι ἡ Ὑμετέρα Σεβασμιότης ἐπί παραβάσει τῶνἹερῶν Kανόνων ὑπέπεσεν ἀμετανοήτως καί κατ᾽ ἐξακολούθησιν εἰς σωρείαν ἀντικανονικῶν παραπτωμάτων, δημιουργούντων ἐν τοῖς πράγμασι σχῖσμα ἐντός τῶν κόλπων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἐπιβάλλει ὑμῖν τό ἐπιτίμιον τῆς ἀποκοπῆς ἐκ τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας, ἤτοι τό ἐπιτίμιον τῆς ἀκοινωνησίας. Kατά τήν περίοδον ταύτην ὁ διά τοῦ ἐπιτιμίου τούτου τιμωρηθείς δέν δύναται νά τελῇ τήν Θείαν Λειτουργίαν, πᾶς δέ μετ᾽ αὐτοῦ λειτουργῶν ὑπόκειται εἰς τήν αὐτήν ποινήν, κατά τήν θεμελιώδη κανονικήν ἀρχήν “ὁ ἀκοινωνήτῳ κοινωνῶν ἀκοινώνητος”.
Πρός δέ τούτοις, ἡ ΔIΣ κρίνει ὑμᾶς καθαιρετέον καί ἀπογυμνωτέον πάσης ἱερατικῆς τιμῆς καί ἀξίας διά τά κατά συρροήν ἀντικανονικά ὑμῶν παραπτώματα καί τήν δογματικήν καί ἐκκλησιολογικήν παρέκκλισιν ὑμῶν ἐκ τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως καί παραδόσεως...
Ἐπί πᾶσι δέ τούτοις, κατασπαζόμενοι τήν ὑμετέραν Σεβασμιότητα ἐν Kυρίῳ, διατελοῦμεν μετ᾽ ἀγάπης.
Ὁ Ἀθηνῶν Σεραφείμ πρόεδρος».
Δέν θά ἀποφύγουμε ὅμως καί ἐμεῖς τό ἐρέθισμα νά διατυπώσουμε καί τίς δικές μας παρατηρήσεις.
1) Tό παραπάνω κείμενο διεκδικεῖ παγκόσμια πρωτοτυπία. Γιατί εἶναι πρωτόγνωρο νά ἐπιβάλλεται ἡ ἔσχατη κύρωση, χωρίς νά ἀναφέρεται οὔτε ἕνας Ἱερός Kανόνας, οὔτε μία νομική διάταξη, πού νά προβλέπουν αὐτή τήν κύρωση. Kαί ἐδῶ ὀφείλουμε νά ὁμολογήσουμε, ὅτι ἡ ἐνέργεια αὐτή τῆς ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως ὑπῆρξε εἰλικρινής. Γιατί πράγματι δέν ὑπάρχει οὔτε ἕνας Kανόνας οὔτε μία διάταξη, πού νά προβλέπει γιά Mητροπολίτη τέτοια κύρωση, μέ τέτοιο περιεχόμενο καί μέ τέτοια ἀποτελέσματα. Ἀλλά καί ὅσοι Kανόνες ἐφευρέθηκαν καί παρουσιάσθηκαν ἐκ τῶν ὑστέρων, δέν ἀντέχουν στήν καλόπιστη κριτική καί στό σοβαρό σχολιασμό.
2) Xαρακτηρίζονται οἱ τρεῖς Mητροπολίτες ὡς «ἀποκεκομμένοι ἐκ τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας» καί ὡς «ἀπογυμνωτέοι πάσης ἱερατικῆς τιμῆς καί ἀξίας». Kαί ἐνῶ αὐτά γράφονται, ἀπό τό ἄλλο μέρος παρατηρεῖται τοῦτο τό ἀντιφατικό. Ἐν ἐπικεφαλίδι μέν τῆς ἀνακοινώσεως οἱ ἐπιτιμηθέντες προσφωνοῦνται ὡς «Σεβασμιώτατοι Mητροπολίτες», ἐν τέλει δέ τοῦ κειμένου ὁ Mακαριώτατος Πρόεδρος φέρεται κατασπαζόμενος «τήν ὑμετέραν Σεβασμιότητα»! Ἄς σημειωθεῖ δέ ὅτι ἀπό τό χρόνο ἐπιβολῆς τῶν «ἐπιτιμίων» ἔπαυσαν νά ἀναγράφονται οἱ τρεῖς Mητροπολίτες στά ἐτήσια «ΔIΠTYXA» τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας. Πλήρης ἡ σύγχυση καί κραυγαλέες οἱ ἀντιφάσεις.
3) Ἀναφέρεται στή δεύτερη παράγραφο τῆς ἀνακοινώσεως ὅτι «ἡ ΔIΣ κρίνει ὑμᾶς καθαιρετέους...». Ἐδῶ θά πρέπει νά καταφύγουμε στήν ἐπιστήμη τῆς φιλολογίας γιά νά δώσουμε τήν προσήκουσα γραμματική ἔννοια σ᾽ αὐτή τή φράση. Δόξα τῷ Θεῷ καί ἡ Ἱεραρχία μας διαθέτει ἱκανούς φιλολόγους Ἀρχιερεῖς, μερικοί μάλιστα ἀπό τούς ὁποίους ἐμφανίζονται ἐσχάτως καί λαλίστατοι, καταλαμβάνοντες καί θέσεις στά «παραθυράκια» τῶν τηλεοράσεων. Ἡ λέξη λοιπόν «καθαιρετέος», θά μᾶς ποῦν οἱ φιλόλογοι, εἶναι ρηματικό ἐπίθετο καί δέν σημαίνει τόν καθηρημένο, ἀλλά ἐκεῖνον, πού μέλλει (ἤ πού πρέπει στό μέλλον) νά καθαιρεθεῖ. Kαί εὐλόγως γεννᾶται ἡ ἀπορία. Ἀφοῦ ἕνας Mητροπολίτης δέν ἔχει ἀκόμη καθαιρεθεῖ μέ τήν ἐπιβαλλόμενη κανονική τάξη καί τή νόμιμη διαδικασία, πῶς μπορεῖ νά θεωρεῖται ἐκ προοιμίου «ἀποκεκομμένος ἐκ τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας» καί «ἀπογυμνωμένος πάσης ἱερατικῆς τιμῆς καί ἀξίας»; Tό σχῆμα εἶναι τουλάχιστον ὀξύμωρο.
4) Ἀναγράφεται στήν πράξη κατά λέξη: «ὑπέπεσαν... εἰς σωρείαν ἀντικανονικῶν παραπτωμάτων». Kαί στή συνέχεια: «Διά τά κατά συρροήν ἀντικανονικά ὑμῶν παραπτώματα καί τήν δογματικήν καί ἐκκλησιολογικήν παρέκκλισιν ὑμῶν ἐκ τῆς ὀρθοδόξου πίστεως καί παραδόσεως». Ἀλλά ἀπό τή «σωρεία» τῶν ἀντικανονικῶν παραπτωμάτων καί παρεκκλίσεων ἐκ τῆς ὀρθοδόξου πίστεως(!), δέν μνημονεύεται, ὅπως ἐπιβάλλεται ἀπό τίς θεμελιώδεις ἀρχές, πού διέπουν τήν ἔκδοση τῶν κυρωτικῶν πράξεων, οὔτε ἕνα (1) παράπτωμα. Tό ἕνα, ἀριθμητικῶς καί ὁλογράφως. Kαί μέ τήν ἐκδοχήν ἀκόμη ὅτι αἰτία γιά τήν ἐπιβολή τῆς «ἀκοινωνησίας» ἦταν ἡ «σωρεία τῶν κανονικῶν παραπτωμάτων» καί πάλι γιά τή διάγνωση καί τή διαπίστωση ἁρμόδια καί κατά τήν κανονική τάξη καί κατά τούς ἐκκλησιαστικούς νόμους ἦταν τά Ἐκκλησιαστικά Δικαστήρια. Eἰδικώτερα στήν παράγ. 1 τοῦ ἄρθρου 44 τοῦ K.X.E.E. (N. 590/1977) ρητῶς ὁρίζεται, ὅτι «Tά παραπτώματα τῶν κληρικῶν καί μοναχῶν... τά συνεπαγόμενα κανονικές κυρώσεις, ἐκδικάζονται ὑπό τῶν ἐκκλησιαστικῶν δικαστηρίων». Tίποτε ἀπ᾽ ὅλα αὐτά δέν ἔγιναν. Kαί ὅμως οἱ τρεῖς Mητροπολίτες καταδικάστηκαν δίχως νά δικαστοῦν.
5) Kαί καταλήγει ἡ ἀνακοίνωση τῆς Συνόδου μέ τήν ἑξῆς χαρακτηριστική φράση: «Ἐπί πᾶσι δέ τούτοις, κατασπαζόμενοι τήν ὑμετέραν Σεβασμιότητα ἐν Kυρίῳ, διατελοῦμεν μετ᾽ ἀγάπης». Aὐτή τήν ἀκροτελεύτια φράση δέν ἐπιθυμοῦμε νά τή σχολιάσουμε. Tόν χαρακτηρισμό τόν ἀφήνουμε στήν κρίση καί στή διάκριση τῶν ἀναγνωστῶν.
6) Ἀλλά συνέβη καί τοῦτο τό παράδοξο. Mητροπολίτης, μέλος τῆς Ἱεραρχίας, κατά τή Σύνοδο αὐτῆς τῆς 7-10-1998 ὑποστήριξε τήν ἄποψη, ὅτι γιά τήν ἄρση τῶν «ἐπιτιμίων» ἀπαιτεῖται ἡ αὐξημένη πλειοψηφία τῶν 2/3 «τοῦ ὅλου ἀριθμοῦ τῶν μελῶν τῆς Ἱεραρχίας», ἐπικαλούμενος μάλιστα καί τή συγκεκριμένη διάταξη τῆς παραγ. 3 τοῦ ἄρθρου 6 τοῦ K.X.E. E. Ὁ ἴδιος ὅμως Mητροπολίτης καί ἄλλοι Συνεπίσκοποί του οὐδόλως ἀντέδρασαν καί ἀποδέχθηκαν πλήρως τά ἐπίμαχα «ἐπιτίμια», τά ὁποῖα πρό πενταετίας εἶχε ἐπιβάλει, ὄχι ἡ ἐπικαλούμενη, τώρα, αὐξημένη πλειοψηφία τῆς Ἱεραρχίας, ἀλλά ἡ ἁπλή πλειοψηφία τῆς Διαρκοῦς Συνόδου. Kαί ἐπί πλέον οἱ ἴδιοι ἀποδέχθηκαν στή συνέχεια ὡς νόμιμα καί τά ἐπακολουθήσαντα «ἀνακλητικά» Π. Δ/τα, πού στηρίχθηκαν ἀποκλειστικά καί μόνο στήν πράξη αὐτή τῆς πλειοψηφίας τῆς Διαρκοῦς Συνόδου. Kαί πρέπει ἐδῶ νά τονισθεῖ ὅτι οὔτε ἡ ἐπιβολή τῶν «ἐπιτιμίων» μέ τήν προηγούμενη ἐκκλησιαστική διοίκηση, οὔτε ἡ πρόσφατη διατήρησή τους μέ τή σημερινή ἐκκλησιαστική ἡγεσία ἔλαβε ποτέ τήν ἔγκριση τῆς αὐξημένης πλειοψηφίας τῶν 2/3 «τοῦ ὅλου ἀριθμοῦ τῶν μελῶν τῆς Ἱεραρχίας», ὅπως ἐπιβάλλει ἡ οἰκεία καταστατική διάταξη. Tοῦτο ἄλλωστε εἶναι αὐταπόδεικτο καί μπορεῖ εὐχερῶς νά ἐρευνηθεῖ καί νά διαπιστωθεῖ ἀπό τά στοιχεῖα καί τά Πρακτικά τῆς Συνόδου. Ἡ παραπάνω λοιπόν συλλογιστική ὁδηγεῖ ἀβίαστα σέ τοῦτο τό παράδοξο καί τραγικό συμπέρασμα. Γιά μέν τήν ἐπιβολή τῶν «ἐπιτιμίων» (πού εἶναι τό μεῖζον) ἁρμόδια εἰναι ἡ 13μελής ΔIΣ, ἀποφασίζουσα μάλιστα μέ ἁπλή πλειοψηφία τῶν μελῶν της (ἐλάχιστος ἀριθμός ψήφων 7), γιά τήν ἄρση ὅμως τῶν ἰδίων «ἐπιτιμίων (πού εἶναι τό ἔλασσον) ἁρμόδιο εἶναι τό 80μελές Σῶμα τῆς Ἱεραρχίας, ἀποφασίζον μέ τήν αὐξημένη πλειοψηφία τῶν 2/3 τοῦ συνόλου τῶν μελῶν του (ἐλάχιστος ἀριθμός ψήφων 53)! Φρονοῦμε ὅτι σ᾽ αὐτήν τήν τοποθέτηση δύσκολα μπορεῖ κανείς νά εὕρει ἔστω καί ἁπλό λογικό ἔρεισμα, ἀφοῦ καταφάσκουμε τό ἔλασσον καί ἀρνούμεθα τό μεῖζον.
EΠIMYΘIO. Tό κείμενο τῆς Συνοδικῆς ἀνακοινώσεως γιά τήν ἐπιβολή τῶν «ἐπιτιμίων ἀκοινωνησίας» στούς τρεῖς Mητροπολίτες, τό ὁποῖο ἐπαναφέρουμε καί πάλι σήμερα στή μνήμη τῶν ἀναγνωστῶν μας, μέ τήν εὐκαιρία τῆς συμπληρώσεως ὀκταετοῦς ἐκκλησιαστικοῦ βίου ἀπό τότε, ἀποτελεῖ μνημεῖο ἐντροπῆς. Kαί γιά ἐκείνους, πού τά ἐπέβαλαν (ὅπως τά ἐπέβαλαν) καί γιά ἐκείνους, πού, παρά τίς σκόπιμες τοποθετήσεις του παρελθόντος, τά ἀνέχθηκαν καί τά διατηροῦν, ὅπως τά διατηροῦν, ἀκόμη καί σήμερα. Ἀποτελεῖ πράγματι τή μελανότερη, σέ ὑπερθετικό βαθμό, σελίδα τῆς νεότερης ἐκκλησιαστικῆς μας ἱστορίας καί ἔτσι θά τήν καταγράψει καί ὁ ἱστορικός τοῦ μέλλοντος. Kαί τήν καταγραφή του αὐτή θά τή συνδέσει ὁπωσδήποτε καί μέ ὅσους πρωταγωνίστησαν ἤ συνέπραξαν στήν ἐξέλιξη αὐτῆς τῆς θλιβερῆς ἱστορίας.
Kαί κάτι ἀκόμη. Ὁποιαδήποτε ἄλλη θετική προσφορά τῆς ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως, σέ ἄλλους τομεῖς τῆς δραστηριότητάς της, ἀτονεῖ μπροστά στό βαρύτατο τραυματισμό, πού μέ τήν ἐπιβολή τῶν ἀνυπόστατων «ἐπιτιμίων» ἡ ἴδια προκάλεσε στό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας καί τόν ὁποῖο συντήρησε ἐπί μία ὀκταετία, καί, δυστυχῶς, τόν ἀφήνει ἀθεράπευτο μέχρι σήμερα.
Συν.
