῾Η Πύλη τῆς ἀγάπης

Μητροπολίτου Ἀττικῆς και Μεγαρίδος Νικοδήμου

Φτωχή ἡ φάτνη. ᾿Αλλά δέν τήν ἰσοσταθμίζουν ὅλα τά πλουμιστά παλάτια τοῦ κόσμου. ῎Αγνωστη στούς συντοπίτες της. Καί, ὅμως, γνωστή, σήμερα, ὕστερα ἀπό εἴκοσι αἰῶνες, στά πέρατα τῆς οἰκουμένης. Περιφρονημένη ἀπό τούς ἀλαζόνες ἐκείνης τῆς ἐποχῆς. Σεβαστή, ὅμως, ἀπό τούς κατοπινούς σοφούς καί ἁγίους καί καταχωρημένη, σέ περίοπτη θέση καί σέ πρώτη προβολή, στό βιβλίο τῶν ἐξελίξεων τῆς παγκόσμιας ἱστορίας. 

Ἡ πρόχειρη στέγη τῶν ἄλογων ζώων ἔγινε ἡ μήτρα τῆς “καινῆς κτίσης”. ῾Η Πύλη, ἀπό τήν ὁποία πέρασε, γιά νά φτάσει στή γῆ μας, ἡ πλούσια καί λυτρωτική θεϊκή ᾿Αγάπη. ῾Η ἀφετηρία τῆς νέας πορείας τοῦ ἀνθρώπινου γένους.  ῾Ο τόπος συνάντησης τοῦ “ἄπειρου” μέ τό “πεπερασμένο”. Τοῦ Θεοῦ μέ τόν ἄνθρωπο. Τῆς ἀπαστράπτουσας θείας ὑπόστασης μέ τή δική μας φθαρμένη καί ἀλλοτριωμένη θεία εἰκόνα. Τό Θυσιαστήριο τῆς δικῆς μας  προσφορᾶς καί τῆς λατρευτικῆς μας προσκύνησης.

Ἀπό τό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», τεῦχος 107, 16 Ἀπριλίου 2003

Στή σκιά τοῦ Σταυροῦ

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Στή σκιά τοῦ Σταυροῦ. Σέ χῶρο, πού τόν διαφέντευε ἡ εἰδωλολατρική καί ἡγεμονική ἔπαρση. Σέ στιγμές ἐκρηκτικῆς ἔξαψης τῶν παθῶν μιᾶς ξέφρενης θρησκευτικῆς ἡγεσίας καί ἑνός παθιασμένου ὄχλου. Σέ ἀντιπαράθεση ἑνός δειλοῦ, ἔντρομου αὐτοκρατορικοῦ ἐκπροσώπου μέ τόν ὑπόδικο, σαρκωμένο Λόγο τοῦ Θεοῦ. ᾿Εκεῖ κατατέθηκε ἀπό τόν Πιλάτο (ἔντιμα ἤ ἀνέντιμα, εἰλικρινά ἤ προσχηματικά, ἀδιάφορο) ὁ σημαντικότερος προβληματισμός τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης. ᾿Εκεῖ ἀκούστηκε ἡ ἐναγώνια κραυγή· “τί ἐστιν ἀλήθεια;” (᾿Ιωάν. ιη΄ 38).

Ο Πιλάτος ἦταν ὁ πρόβολος τῆς αὐτοκρατορικῆς δύναμης. ῾Ο ταγμένος φρουρός τοῦ Νόμου. ῾Ο ἔσχατος κριτής καί διαχειριστής τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς. ᾿Αλλά, μέσα του, δέν εἶχε ξεδιαλύνει τί εἶναι ἡ “ἀλήθεια”. Ποιά ἡ πηγή τῆς ἐκπόρευσής της. Ποιά ἡ λειτουργικότητά της στήν ὁλοκλήρωση τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας καί στήν πλοκή τοῦ ἱστορικοῦ βίου. ῾Η συμβολή του ἦταν ψυχρή ἐκπλήρωση καθήκοντος. Δουλική συμμόρφωση πρός τίς “ἄνωθεν” ἐντολές.

Ἀπό τό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση» (τεῦχος 108, 1 Μαΐου 2003)

Ἀμφισβήτηση καί... ἀμφισβήτηση

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Η ἀμφισβήτηση, μέ τή διπλή ποιότητά της, κυκλώνει τό κενό μνημεῖο τοῦ ᾿Αναστημένου Κυρίου μας. ᾿Από τή στιγμή τῆς ᾿Ανάστασης, ἴσαμε σήμερα. ῎Αλλοτε μέ τή μορφή τοῦ δισταγμοῦ. Τῆς ψυχικῆς ἀτολμίας μπροστά στό μεγάλο καί θαυμαστό γεγονός, πού ὑπερβαίνει τά ἀνθρώπινα μέτρα καί εἰσάγει στή διαλεκτική τῆς ἱστορίας τά “ὑπέρ κατάληψη” σημάδια τοῦ οὐρανοῦ. Καί ἄλλοτε σάν ἀνοιχτός πόλεμος, στό ὄνομα τῆς προχωρημένης γνώσης καί τοῦ ἀδιαμφισβήτητου “ὀρθοῦ λόγου”.

Οἱ πρῶτες ἀφηγήσεις, πού πιστοποιοῦν τήν ᾿Ανάσταση, συνοδεύονται καί μέ τήν ἱστόρηση τῆς ἀπιστίας τοῦ ἀποστόλου Θωμᾶ. Δέν ἦταν μακρινός παρατηρητής ὁ Θωμᾶς. Μήτε ἐκπροσωποῦσε τό παθιασμένο στρατόπεδο τῶν σταυρωτῶν. Εἶχε θέση καί μάλιστα περίοπτη, στήν ὁμάδα τῶν δώδεκα. Τῶν ἀγαπημένων μαθητῶν τοῦ σαρκωμένου Λόγου. Οἱ ἐμπειρίες του, πολλές καί σημαδιακές, τόν ἔφερναν, ταπεινό προσκυνητή τῆς Θεότητας τοῦ Διδασκάλου. Εἶχε ποτιστεῖ μέ τίς διδαχές. Εἶχε παρακολουθήσει τά θαύματα. Εἶχε μελαγχολήσει μέ τίς προρρήσεις τῶν παθημάτων. Εἶχε δεχτεῖ τίς προαγγελίες τῆς ᾿Ανάστασης.

Τό μονοπάτι τῆς ὑπέρβασης

Διδαγμένος ἀπό τή φωτισμένη Παράδοση τῆς ᾿Εκκλησίας μας καί ἀπό τίς ἐμπειρίες τῶν Πατέρων μας, προσπαθῶ νά βιώνω μέσα μου τήν ὑπέρβαση. Τήν ἀποδέσμευση τοῦ λογισμοῦ μου καί τῆς καρδιᾶς μου ἀπό τά τυπώματα τοῦ “πεπερασμένου” καί “σχετικοῦ” καί ὑποταγμένου στή φθορά ὑλικοῦ μου περίγυρου. Νά ξεπερνάω τόν “κόσμο”. Νά ἀφήνω πίσω μου τούς συσχετισμούς, πού μοῦ εἰσηγεῖται καί μέ διδάσκει ἡ καθημερινότητα. Τή γέννηση καί τή φθορά. Τή ζωή καί τό θάνατο. Τή νομοτέλεια καί τή σκοπιμότητα. Καί νά προσανατολίζω τό μυστικό δέκτη τῆς ψυχῆς μου στόν “῎Οντα”. Σέ ᾿Εκεῖνον, πού ὑπάρχει προαιώνια. Πού δέν ὑπόκειται στούς νόμους τῆς πλάσης, τῆς μεταβολῆς καί τῆς ἀλλοίωσης. Πού δέν ἀφήνεται στήν ἀνθρώπινη, τήν ἀφελή ἤ τήν ἐπιστημονική διερεύνηση καί δέν προσφέρεται στή “μέτρηση”, στήν περιγραφή καί στήν “κατανόηση”.

Ἡ προσπάθειά μου νά ἀνεβῶ πάνω ἀπό τόν κόσμο μας, πάνω ἀπό τήν ὕλη καί πέρα ἀπό τίς γνώσεις μου, εἶναι μιά κίνηση ἀφαιρετική, ἀλλά καί ἀπαλλακτική. ᾿Αφήνω πίσω μου τίς συναγμένες καί ἀποθηκευμένες εἰκόνες. Τίς παραστάσεις τοῦ ὑλικοῦ σύμπαντος. Τά πολυειδῆ καί ποικιλόμορφα εἴδωλα. Γιά νά προσηλώσω τήν ψυχική μου ὅραση, κάπου, στό βάθος τοῦ πνευματικοῦ ὁρίζοντα. ᾿Εκεῖ, πού διαγράφεται τό μοναδικό Πρόσωπο τοῦ Δημιουργοῦ μου καί Κυριάρχη μου καί Πατέρα μου.

Ἀπελευθέρωση
ἀπό τά εἰδωλικά σχήματα

Ἡ πίστη μου δέν εἶναι θολός πίνακας. Χάραγμα σουρεαλισμοῦ, πού εἰκονίζει ἀτέρμονη ἀβεβαιότητα καί ψυχικό χάος. Εἶναι συνειδητό ἄνοιγμα στό ὑπερούσιο Πρόσωπο τοῦ Θεοῦ. Στάση τῆς ὕπαρξής μου καί ἐμπειρία κοινωνίας μέ τόν ᾿Απρόσιτο, πού εἶναι ἡ Πηγή τῆς ἀλήθειας καί τῆς ζωῆς.

“Τήν πίστιν ἐτυμολογητέον, τήν περί τό ὄν στάσιν τῆς ψυχῆς ἡμῶν” (Κλήμεντος ᾿Αλεξανδρέως· Στρωματεῖς, ΙV).

Τήν πίστη πρέπει νά τήν ἐτυμολογήσουμε, ὡς τή στάση τῆς ψυχῆς μας ἀπέναντι στό “῎Ον”. ῾Ως τήν ψυχική μας ἀνύψωση πάνω καί ἔξω ἀπό ὅλα τά ὑλικά πράγματα, πού μᾶς περιβάλλουν καί τό βύθισμά μας στόν ἀπέραντο ὠκεανό τῆς θείας παρουσίας.

Ὀρθός λόγος-Πίστη

Στήν ἔσχατη κούρσα τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα, ὅταν τά σχήματα τοῦ ὑπαρκτοῦ σοσιαλισμοῦ φυλλορρόησαν καί οἱ πολιτικές καί οἰκονομικές ἀνακατατάξεις μετατόπισαν, τεχνητά, τήν προβληματική καί ἀναπροσδιόρισαν τούς κανόνες τοῦ διεθνοῦς παιχνιδιοῦ, ἡ ἀθεΐα δέν πέρασε στό ράφι τῆς ἀχρηστίας ἤ, ἔστω, τῆς ἀχρησίας. ῎Εμεινε στό κέντρο τῆς καινούργιας διαμάχης. Φορμαρισμένη στίς ἀπαιτήσεις τῆς ἐποχῆς. ᾿Αλλά πιστή στήν ἀρχική της ἐπιδίωξη. Μέ νέο σύνθημα τή σύντηξη τῶν θρησκευτικῶν βιωμάτων τῶν λαῶν τῆς οἰκουμένης, ἐπιχειρεῖ νά δημιουργήσει μιά ὑπερθρησκεία, μιά ἑσπεράντο θρησκευτική γλώσσα, πού θά ἀπαλείφει τίς ἰδιαιτερότητες, θά ἐκφυλίζει τά βιώματα καί θά καναλιζάρει, μεθοδικά, τούς ἀνθρώπους στήν ἐρημιά τῆς ἀθρησκείας. Νά ὑψώνουν στό βωμό τῆς λατρείας τήν εὐμάρεια. Νά προσκυνοῦν, ὡς ὑπέρτατη ἀξία τόν ἄνθρωπο. Καί νά περιφέρονται “ὡς ἐλπίδα μή ἔχοντες καί ἄθεοι ἐν τῷ κόσμῳ” (᾿Εφεσ. β΄ 12).

Βημάτισα καί ἐγώ, μαζί μέ ὅλους τούς συγχρόνους μου, στά ἱστορικά μονοπάτια αὐτῆς τῆς μεταλλαγῆς, παγωμένος ἀπό τόν τρόμο τῆς “χτεσινῆς” καί τῆς “σημερινῆς” ἐμπειρίας καί φορτωμένος μέ τήν προβληματική τῆς “αὐριανῆς” ἐξέλιξης. Τό πρόσθετο, πού ἔχω νά καταθέσω, σάν προσωπική γεύση καί σάν συμβολή στό διάλογο, εἶναι ὅτι κράτησα τήν πίστη μου. Τή διατήρησα καί τή διατηρῶ, ἀκόμα καί σήμερα, στό φυλακτήριο τῆς ψυχῆς μου. Περπατῶ τόν ἀνώμαλο δρόμο, μέ λυχνάρι τήν πίστη στό Θεό καί μέ σύντροφο τή θεϊκή ἀγάπη. Καί τώρα, μετά τή δοκιμή τῆς ὀδύνης, διακρίνω, πώς δέν εἶμαι μόνος σ᾿ αὐτό τό δρόμο. Πολλοί συνάνθρωποί μου στηλώνουν τό βλέμμα στό Πρόσωπο καί στόν κόσμο τοῦ Θεοῦ. ᾿Αναζητοῦν, ἐναγώνια, τήν “καινή κτίση” (Β΄ Κορινθ. ε΄ 17) καί τήν ἐλπίδα “τήν ἀποκειμένην ἐν τοῖς οὐρανοῖς” (Κολασ. α΄ 5).

Ἡ ἐμπειρία τῆς πίστης

Ἀπό μέσα μου ἀναδύεται τό ἐρώτημα· Πῶς ἡ ὀρθολογιστική ἐπιστημονική μεθοδολογία διερεύνησης τοῦ μυστηρίου τοῦ κόσμου καί τῆς ζωῆς, τῆς ὕλης καί τῶν ἄπειρων συνδυασμῶν της, νομιμοποιεῖται νά ἀκυρώσει τήν ἐμπειρία τῆς πίστης; Αὐτό τό πρόβλημα μήτε ἐρευνήθηκε, μήτε ἐξηγήθηκε, ἴσαμε σήμερα. Καί μέ βάση ποιά λογική ἀρχή, ἡ τεχνολογία, ἡ ταγμένη νά πλάθει σοφά καί ἐπιδέξια ἐργαλεῖα καί μηχανήματα ἐξυπηρετικά τῆς ζωῆς, δικαιοῦται νά στηθεῖ ὡς ἐμπόδιο ἀνάμεσα στόν ἄνθρωπο καί στό Θεό; Καί αὐτή ἡ παράτολμη πρωτοβουλία μένει καί θά μένει γιά πάντα ἕνα ἀνεξήγητο ἐρώτημα.

Ἡ ἀπόρριψη τῆς πίστης ἀπό τούς “ὀρθολογιστές” τῶν τελευταίων αἰώνων εἶναι βιασμός καί ἀκύρωση τοῦ ἴδιου τοῦ ἀνθρώπινου λογικοῦ καί τῆς ἱκανότητάς του νά ἐρευνάει καί νά ἀνακαλύπτει κάποιες πτυχές ἀπό τή νομοτέλεια τοῦ σύμπαντος.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 118, 1-10-2003

Σελίδες αὐτοκριτικῆς

Μητροπολίτου Αττικής και Μεγαρίδος Νικοδήμου

Δέ διστάζω νά κοινολογήσω καί τή μελαγχολική κριτική μου, γιά συμπεριφορές καί περιστατικά, πού εὐκολύνουν τήν προέλαση τῆς ἀθεΐας. Οἱ συγκυρίες, πού ἔδωσαν κατακλυσμική δύναμη στό κύμα τῆς ἀθεΐας μποροῦν νά ἐνταχτοῦν σέ δυό, κύρια ρεύματα.

Τό πρῶτο ρεῦμα χρεώνεται στήν ἐκκοσμίκευση καί στίς ἐκτροπές τοῦ δυτικοῦ Χριστιανισμοῦ. ῾Η ἐγκατάσταση τῆς χλιδῆς στά Παπικά ἐνδιαιτήματα, ἡ αὐταρχικότητα καί ἡ καταπίεση τῶν μαζῶν, ἡ σκληρή κρίση καί ἡ ἀπάνθρωπη μεταχείριση ἐκείνων, πού τολμοῦσαν νά διατυπώσουν ἀντιρρητική ἄποψη, θεσμοθέτησαν ἕνα μέτωπο ἀντίστασης καί πολέμου ὄχι μόνο πρός τόν Παπικό θεσμό καί πρός τούς φορεῖς τῆς κεντρικῆς θρησκευτικῆς ἐξουσίας, ἀλλά πρός τήν καρδιά τῆς ᾿Εκκλησίας, πρός τήν πίστη στό Θεό. Οἱ ἐπαναστατημένες ὁμάδες προχώρησαν στή διαμαρτήρηση καί ἀποκόπηκαν ἀπό τόν κορμό τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς ᾿Εκκλησίας. Σήκωσαν τή σημαία τοῦ πολέμου. ῎Εκοψαν τόν ὀμφάλιο λῶρο, πού τούς συνέδεε μέ τήν παράδοση καί μέ τίς ἐμπειρίες τῶν σοφῶν καί ἁγίων. Αὐτονομήθηκαν βίαια. Θυσίασαν στό βωμό τῆς προσωπικῆς ἐλευθερίας τό consensus τῆς ᾿Εκκλησίας καί τήν κοινή ὁμολογία τοῦ “Συμβόλου τῆς Πίστεως”. Πῆραν γιά ὁδηγό τους στήν καινούργια τους πορεία τόν “ὀρθό λόγο”, πού δέ συγκατατίθεται στήν ἀποφατική ἀπελευθέρωση ἀπό τά δεσμά τῆς ὑλικότητας καί δέν ξανοίγεται σέ βύθισμα στά ὑπερούσια μυστήρια τοῦ Θεοῦ. ῎Εχασαν τό ἱερό καί τό μυστικό καί τό ἅγιο καί ἀναπτύχτηκαν στή θεσμική βάση τοῦ σωματείου κοινωνικῆς μέριμνας καί ἀλληλεγγύης.

Ὁ πόλεμος

Μητροπολίτου Αττικής και Μεγαρίδος Νικοδήμου

Ἡ δική μου γενιά, περπάτησε μέσα στήν καταχνιά τῶν ἀμφισβητήσεων καί μέσα στά φαράγγια τοῦ ἀνίερου πολέμου. Καί δέν ἀναφέρομαι μόνο στίς ἀτέλειωτες, παγκόσμιες ἤ τοπικές, συρράξεις, πού ἔλουσαν ὁλόκληρο τόν πλανήτη μέ αἷμα καί δάκρυ. Χρέος μου νά ὑπομνήσω καί νά σκιαγραφήσω καί τό κλίμα τῆς ἐχθρότητας καί τό κύμα τῶν ἐπιθέσεων, πού ἐπικεντρώθηκαν στήν πίστη καί στό πρόσωπο τοῦ σαρκωμένου Λόγου τοῦ Θεοῦ.

Οἱ ἐπιθέσεις αὐτές δέ στόχευσαν στήν ἀναχάραξη τῶν συνόρων τῆς πολιτικῆς καί τῆς στρατιωτικῆς ἐξουσίας καί στήν ἀναδιανομή τοῦ σωρευμένου ὑλικοῦ πλούτου. Χτύπησαν τήν καρδιά, πού δίνει παλμό καί ὅραμα καί ζωή στήν ἀνθρώπινη κοινωνία. Πολέμησαν μέ λύσσα τήν πίστη. ᾿Επιδίωξαν νά ἀπογυμνώσουν τόν ἄνθρωπο ἀπό τή δύναμη καί τήν ἔμπνευση καί τό νοηματισμό καί τήν παρηγοριά, πού τοῦ δίνει ἡ πίστη στό Δημιουργό καί Πατέρα καί νά τόν καταστήσουν ἀδύναμο πλάσμα, μονάδα εὔκολης ἐκμετάλλευσης στά χέρια τῶν δυναστῶν τῆς οἰκουμένης.