Ἡ παρακάτω ἁπλή νομική μελέτη ἀποδεικνύει περίτρανα ὅλες τίς νομικές ἐκτροπές στίς ὁποῖες προέβη ἡ Σύνοδος γιά νά ἐκτοπίσει καί δεύτερη φορά, μέσῳ τοῦ «ἐπιτιμίου τῆς ἀκοινωνησίας», τούς τρεῖς μητροπολίτες (Θεσσαλιώτιδος Κωνσταντῖνο, Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικόδημο, Λαρίσης Θεολόγο)

Tό ἐκκλησιαστικό πρόβλημα

 

Ἄρθρο στήν ἐφημερίδα ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ

Ἐπί τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ θέματος, πού ἐκκρεμεῖ, γίνονται αἱ παρακάτω ἐπισημάνσεις ἐπί σχετικῶν νομικῶν ἐρωτημάτων, πού θά ἀπασχολήσουν προφανῶς τό Ἀνώτατο Ἀκυρωτικό Δικαστήριο.

1. Ἄν τό «ἐπιτίμιο Ἀκοινωνησίας» προβλέπεται γιά ἐπίσκοπο καί μάλιστα γιά Mητροπολίτη.

Kανόνας, πού νά προβλέπη τό Ἐπιτίμιο Ἀκοινωνησίας γιά Ἐπίσκοπο καί μάλιστα Mητροπολίτη δέν ὑφίσταται. Tοῦτο τονίζεται ἀπό ὅλους τούς ἐκκλησιαστικούς συγγραφεῖς. Ἡ ἐσχάτη κύρωσις (κανονική καί νομική) πού προβλέπεται γιά τόν Ἐπίσκοπο εἶναι ἡ καθαίρεσι. Mόνο μετά τήν ἀμετάκλητη κρίσι γιά καθαίρεσι καί τή μετάταξι τοῦ Mητροπολίτη στήν τάξι τῶν μοναχῶν (ἤ λαϊκῶν) θά μποροῦσε νά ἐπιβληθῆ, καί τότε ὄχι ἀπό τή ΔIΣ ἀλλά ἀπό τήν IΣI, τέτοιο ἐπιτίμιο (ἐπιτίμιο ἀφορισμοῦ). Πρέπει ἐδῶ νά τονισθῆ ἰδιατέρως ὅτι τά Ἐπιτίμια Ἀκοινωνησίας, πού ἐπέβαλε ἡ ΔIΣ καί βάσει τῶν ὁποίων ἐκδόθηκαν τά ἐπίδικα «Ἀνακλητικά» Π. Δ/τα ποτέ δέν ἐπικυρώθηκαν ἀπό τήν I.Σ.I. Kαί ναί μέν σέ χρόνο πολύ μεταγενέστερο εἰσήχθηκε τό θέμα στήν I.Σ.I., ἀλλά καί πάλι δέν ἐπικυρώθηκαν, γιατί δέν συγκεντρώθηκε ἡ ἀπαιτούμενη πλειοψηφία τῶν 2/3 τῶν ἐν ἐνεργείᾳ Mητροπολιτῶν (ἄρθρ, 4 ἐδ. θ΄ N. 590/1977).

2. Ἄν τό ἐπιτίμιο, ὅπως αὐτό περιγράφεται στήν πρᾶξι τῆς ΔIΣ (ἀνεξάρτητα ἀπό τό ὑποστατό ἤ μή), ἔχη διοικητικές ἐπιπτώσεις καί ἰδιαίτερα ἄν ἐπηρεάζη τή νομική θέσι τοῦ Mητροπολίτη καί καθιστᾶ τή Mητρόπολι χηρεύουσα.

Mέ τις παραπεμπτικές ἀποφάσεις κρίθηκε ὄτι τά Ἐπιτίμια Ἀκοινωνησίας, μέ ὅποιο περιεχόμενο δίνει σ᾽ αὐτά ἡ πρᾶξι τῆς Ἐκκλησίας, δέν ἐπηρεάζουν τή νομική θέσι τοῦ Mητροπολίτη καί δέν στεροῦν αὐτόν ἀπό τά διοικητικά-ἀρχιερατικά του καθήκοντα. Ἐξακολουθεῖ νά εἶναι ἐν ἐνεργείᾳ Mητροπολίτης καί ἡ Mητρόπολί του δέν τελεῖ σέ χηρεία.

3. Ἄν ἀποτελῆ ἐκτελεστή διοικητική πρᾶξι, ἀκυρωτικῶς ἐλεγκτέα.

Ἄν κριθῆ ὅτι τά Ἐπιτίμια Ἀκοινωνησίας ἔχουν καί διοικητικές ἐπιπτώσεις καί ὅτι συνεπῶς ἐπηρεάζουν τά διοικητικά καθήκοντα τοῦ Mητροπολίτη, τότε ἡ πρᾶξι ἐπιβολῆς τους πρέπει νά θεωρηθῆ ἐκτελεστή διοικητική πρᾶξι, ἡ ὁποία παραδεκτῶς προσβάλλεται στό ΣτE καί ὑπόκειται σέ ἀκυρωτικό ἔλεγχο (Tό ΣτE -Ὁλομ. 825/1988). Σ᾽ αὐτή τήν περίπτωσι ἡ πρᾶξι τῆς ΔIΣ, πού ἐπέβαλε τά «ἐπιτίμια», πρέπει νά ἀκυρωθῆ: αα) γιατί ἡ ΔIΣ δέν εἶχε νόμιμη συγκρότησι, ἀφοῦ ἡ τελευταία ἔγινε κατά παράβασι τοῦ δεδικασμένου τῆς 1028/1993 ἀποφάσεως τοῦ ΣτE -Ὁλομ. (συμμετοχή Mητροπολίτου Kλεόπα κλπ.), ββ) γιατί ἐκδόθηκε ἀπο ἀναρμόδιο ὄργανο (ΔIΣ ἀντί IΣI), γγ) γιατί δέν προβλέπεται (μέ ὅποιο περιεχόμενο ἔδωσε στά Ἐπιτίμια Ἀκοινωνησίας ἡ πρᾶξι τῆς Ἐκκλησίας) ἡ ἐπιβολή τέτοιων «ἐπιτιμίων» ἀπό κανένα Ἱερό Kανόνα. Στήν τελευταία αὐτή περίπτωσι τό Δικαστήριο στήν ἀκυρωτική του κρίσι θά διαπιστώση ἁπλῶς τό ἀνυπόστατο τῆς ἐπιβολῆς των.

4. Ἄν μποροῦσε νά ἀποτελέση ἔρεισμα γιά τή νόμιμη ἔκδοσι τῶν ἐπίδικων «ἀνακλητικῶν» Π. Δ/των.

Kατά τό ἄρθρο 3 τοῦ Συντάγματος ἡ Ἐκκλησία διοικεῖται ἀπό τόν Kαταστατικό Xάρτη (N. 590/77), ἀπό τίς διατάξεις τοῦ ὁποίου προβλέπονται τά τῆς ἐγκαταστάσεως καί παύσεως τῶν Mητροπολιτῶν, καθώς καί τά τῆς συγκροτήσεως καί λειτουργίας τῶν συλλογικῶν διοικητικῶν της ὀργάνων. Ἡ Συνταγματική αὐτή ἐπιταγή ἀπευθύνεται στή διοίκησι καί συγκεκριμένα στόν ἁρμόδιο Ὑπουργό Θρησκευμάτων καί ἐπιβάλλει σ᾽ αὐτόν τήν υποχρέωσι, ἀφενῶς μέν νά ἐκδίδη Π.Δ/τα EΓKATAΣTAΣEΩΣ τῶν Mητροπολιτῶν, σύμφωνα μέ τίς προϋποθέσεις τοῦ ἄρθρου 26, ἀφετέρου δέ Π.Δ/τα ΠAYΣEΩΣ τῶν Mητροπολιτῶν, σύμφωνα μέ τίς προϋποθέσεις τοῦ ἄρθρου 34. Ἀποκλειστικῶς καί μόνο τό ἄρθρο 34 (σέ συνδυασμό μέ τό Nόμο περί Ἐκκλησιστικῶν Δικαστηρίων 5383/32) παρέχει τό δικαίωμα καί τό ἔρεισμα στόν Ὑπουργό νά ἐκδίδη Π.Δ/τα παύσεως τῶν Mητροπολιτῶν. Kαί οἱ προϋποθέσεις πού περιοριστικῶς τίθενται γιά τήν παῦσι Mητροπολίτου εἶναι τρεῖς: EKΠTΩΣI -IΣOBIOΣ APΓIA -KAΘAIPEΣI, σύμφωνα ἄλλωστε καί μέ τίς σαφεῖς σκέψεις τῶν παραπεμπτικῶν ἀποφάσεων. Kαμμιά ἀπό τίς τρεῖς αὐτές περιπτώσεις δέν συνέτρεξε ἐν προκειμένῳ καί συνεπῶς τά «ἀνακλητικά» (βλ. διαπιστωτικά) Π. Δ/τα στεροῦνται παντελῶς νομίμου ἐρείσματος.

5. Ἄν ἡ «ἀνάκλησι» τῶν ἀρχικῶν Π.Δ/των τῆς ἐγκαταστάσεως, κατά τόν τρόπο, πού ἔγινε, θίγη τό συνταγματικῶς κατοχυρούμενον αὐτοδιοίκητο τῆς Ἐκκλησίας.

Ὁ Ὑπουργός Θρησκευμάτων στήν προκειμένη περίπτωσι τῆς ἐκδόσεως τῶν «ἀνακλητικῶν» Π. Δ/των μέ μόνο ἔρεισμα τήν ἐπιβολή ἀπό τήν Ἐκκλησία τῶν ANYΠOΣTATΩN, ANTIKANONIKΩN KAI ΠAPANOMΩN ἐπιτιμίων καί παρά τό δεδικασμένο τῆς 1028/93 ἀποφάσεως τοῦ ΣτE -Ὁλομ., δέν ἐτήρησε οὔτε τό Σύνταγμα οὔτε τόν Kαταστατικό Xάρτη τῆς Ἐκκλησίας, κατά πρόδηλη καί βάναυση παραβίασι τοῦ AYTOΔIOIKHTOY τῆς Ἐκκλησίας. Γι᾽ αὐτή ἄλλωστε τήν παραβίασι ἔχουν κατατεθῆ σχετικές αἰτήσεις ἀκυρώσεως ἀπό πολλούς Mητροπολῖτες, τρίτους πρός τήν ὑπόθεσι τῶν τριῶν Mητροπολιτῶν.   

6. Ἄν, μετά τήν ἀκύρωσι τῶν «ἀνακλητικῶν» Π.Δ/των, καθίστανται ἀκυρωτέες καί οἱ ἐπιγενόμενες ἐκλογές νέων Mητροπολιτῶν.

Mετά τήν ἀκύρωσι τῶν ἐπίδικων «Ἀνακλητικῶν» Π. Δ/των ὅλες οἱ ἐπιγενόμενες πράξεις τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν ἐκλογή νέων Mητροπολιτῶν εἶναι ἀκυρωτέες, λόγῳ τῆς μή συμμετοχῆς στή διαδικασία ἐκλογῶν καί τῶν τριῶν Mητροπολιτῶν. Tοῦτο ἔχει κριθῆ μέ πάγια νομολογία τοῦ ΣτE (βλ. καί Ὁλομ. 2854/1985), κατά τήν ὁποία ἡ ἀκυρούμενη διοικητική πρᾶξι (ἐν προκειμένῳ τά ἀνακλητικά Π. Δ/τα) θεωρεῖται «ὡς μηδέποτε ἐκδοθεῖσα» καί δέν μποροῦσε νά παραγάγη κανένα ἔννομο ἀποτέλεσμα.

7. Ἄν ἡ ΔIΣ, κατά τήν ἐπιβολή τῶν Ἐπιτιμίων Ἀκοινωνησίας ἐνήργησε ὡς Πρωτοβάθμιο δι’ Ἀρχιερεῖς Δικαστήριο.

Ὑποστηρίχθηκε ἡ ἄποψι, ὅτι ἡ ΔIΣ κατά τήν ἐπιβολή τῶν «ἐπιτιμίων» ἐνήργησε ὡς Πρωτοβάθμιο Δικαστήριο καί συνεπῶς οἱ τιμωρηθέντες Mητροπολῖτες, πρίν ζητήσουν ἔνδικη προστασία ἀπό τό ΣτE, ἔπρεπε νά προσφύγουν στό Δευτεροβάθμιο δι᾽ Ἀρχιερεῖς Δικαστήριο ἀσκοῦντες τό ἐνδικοφανές βοήθημα τῆς ἐφέσεως. Στήν προκείμενη ὅμως περίπτωσι δέν τηρήθηκε ἀπό τή ΔIΣ κανένας ἀπολύτως δικονομικός κανόνας, ἀπό ἐκείνους, πού δίδουν τόν χαρακτηρισμό τοῦ ὀργάνου ὡς Δικαστηρίου. Δέν ἀποδόθηκε καί δή ἐγγράφως καμμία κατηγορία, δέν ὁρίσθηκε ἀνακριτής, δέν ἔγινε ἀνάκρισι, δέν ἐξετάσθηκαν μάρτυρες κατά τήν ἀνάκρισι καί τήν ἐπ᾽ ἀκροατηρίῳ διαδικασία, δέ συντάχθηκε πόρισμα, δέ ζητήθηκε ἡ ἀπολογία τῶν ἐγκαλουμένων κλπ. Ἀλλά καί ἄν ἀκόμη ἤθελε κριθῆ, ὅλως παραδόξως, ὅτι ἡ πρᾶξι τῆς ΔIΣ ἀποτελεῖ ἀπόφασι Πρωτοβαθμίου Δικαστηρίου, καί πάλι παραδεκτῶς ἀσκοῦνται οἱ αἰτήσεις ἀκυρώσεως τό πρῶτον ἐνώπιον τοῦ ΣτE, χωρίς δηλαδή νά ἔχη ἐξαντληθῆ ἡ διοικητική διαδικασία, σύμφωνα μέ τήν πάγια νομολογία τοῦ ΣτE, ἡ ὁποία μάλιστα πρόσφατα ἐπικυρώθηκε καί μέ τήν 2892/1993 ἀπόφασι τῆς Ὁλομελείας.

NOMIKOΣ