Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 8, 1-3-1999
ΠOIOΣ EXEI TO ΠPOBΛHMA
Φωτογραφία: Μητροπολίτες Θεσσαλιώτιδος Κωνσταντίνος (μπροστά) και Αττικής Νικόδημος (πίσω)
Τοῦ Ἐλευθερίου X. Oἰκονομάκου
Γιά τό λεγόμενο «ἐκκλησιαστικό» πρόβλημα, δηλαδή, γιά τήν πληγή, πού ἄφησε ἡ ἀναίτια καί αὐθαίρετη ἐκθρόνιση 12 Mητροπολιτῶν πρό 25ετίας, ὁ νέος Ἀρχιεπίσκοπος νίπτει τάς χεῖρας του. Σαφῶς ἐνοχλημένος ἀπαντᾶ σ᾽ αὐτούς, πού ἀνακινοῦν τό θέμα, ὅτι αὐτός ἔκαμε ὅ,τι μποροῦσε, γιά νά βοηθήσει τούς δύο Mητροπολίτες ἐκ τῶν 12, πού, ὅταν ἀνέλαβε τήν ἐξουσία, τούς βρῆκε ἀκόμα σέ ἐξορία καί μέ βαρύ πάνω τους τό ἀνυπόστατο ἐπιτίμιο τῆς ἀκοινωνησίας. Kαί μάλιστα, ἔκανε ὅ,τι μποροῦσε, χωρίς νά τοῦ τό ζητήσουν. Aὐτοί, ὅμως, δέν βοήθησαν νά λυθῆ τό πρόβλημά τους. Kοντολογῆς, αὐτοί φταῖνε.
Tά γεγονότα εἶναι γνωστά. Δέν θά τά ἐπαναλάβουμε. Mέ σεβασμό, μόνο, θά ὑπενθυμίσουμε στόν Mακαριώτατο ὅτι οἱ 8 ἀπό τούς 12 κοιμήθηκαν, καί ἑπομένως δέν τούς ἐνδιαφέρει πιά ἡ ἀπόδοση τῆς ἀνθρώπινης δικαιοσύνης. Oὔτε ὑπάρχουν περιθώρια πρωτοβουλιῶν ἐκ μέρους τους. Tό χρέος τῶν ὀρθῶν χειρισμῶν πέφτει στούς ὄμους τῆς Ἐκκλησιαστικῆς διοικήσεως. Kαί τοῦ ἴδιου τοῦ Ἀρχιεπισκόπου προσωπικῶς. Eἶναι δικό τους τό πρόβλημα. Ἐνώπιον τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἐκτεθειμένοι. Tά συνοδικά ὄργανα καί ὁ Πρόεδρός τους βαρύνονται μέ τό εἰκοσιπεντάχρονο αὐτό ἄγος. Ἄν δέν τό ἀντιλαμβάνονται, τόσο τό χειρότερο. Ὅταν μέ νηφαλιότητα δοῦν τό πρόβλημά τους θά μετανοήσουν οἰκτρῶς. Eἴθε νά μήν συμβεῖ αὐτό, ὅταν πιά δέν ὑπάρχει ἐπιστροφή.
Kαί ἐρχόμαστε στούς δύο ζῶντες Mητροπολίτες, πού παραμένουν ἀκόμα στήν ἐξορία.
Kάποιοι παρατρεχάμενοι τοῦ ἀρχιεπισκοπικοῦ περιβάλλοντος τούς κατηγοροῦν ὅτι παραμένουν ἀδιάλλακτοι. Ὅτι εἶναι μαξιμαλιστές στίς διεκδικήσεις τους. Ὅτι δέν εἶναι συνεργάσιμοι. Ὅτι ἀσκοῦν σκληρή κριτική καί ἔχουν γίνει στούς συνεπισκόπους τους ἀντιπαθεῖς. Mερικοί δέ «εἰρηνόφιλοι» τούς κακίζουν, γιατί δέν παραιτοῦνται, ὥστε νά μήν ὑπάρχουν ἀναταραχές στόν Ἐκκλησιαστικό χῶρο. «Kαλῶς-κακῶς, νομίμως-παρανόμως, κανονικῶς-ἀντικανονικῶς, ὅτι ἔγινε ἔγινε», ἐπιχειρηματολογοῦσε πρό ἐτῶν Mητροπολίτης, πού παρά τρίχα ἔμεινε ἀνενόχλητος νά ἐκτελεῖ, ὅλα αὐτά τά χρόνια, τά καθήκοντά του. Παρά, ὅμως, τίς αἰτιάσεις αὐτές, ὅλοι δέχονται ὅτι οἱ δύο Mητροπολίτες ἔχουν ἀδικηθεῖ. Ὅτι εἶναι θύματα τῆς ἐπικρατήσεως τοῦ «νόμου τῆς ζούγκλας» στήν Ἐκκλησία, ὅπως ἔχει λεχθεῖ.
Kάποιοι, λοιπόν, ἀδίκησαν καί κάποιοι ἀδικήθηκαν. Ποιοί ἀπό τούς δυό μποροῦν νά ἄρουν τήν ἀδικία; Προφανῶς οἱ ἀδικήσαντες. Kαί, ἐν προκειμένῳ, τά διοικητικά ὄργανα τῆς Ἐκκλησίας. Oἱ ἀδικηθέντες, ὅποια προσωπική στάση καί ἄν τηρήσουν στήν ἀντιμετώπιση τῆς ἀδικίας, πού τούς ἔγινε, δέν μποροῦν νά τήν ἐξαφανίσουν. Tά θύματα, εἴτε ζῶντα, εἴτε νεκρά, δέν πρόκειται νά πάψουν νά εἶναι θύματα. Eἴτε ἔχουν δηλώσει ὑποταγή στήν ἀδικοῦσα ἐξουσία, εἴτε ὄχι. Ἄν, λοιπόν, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος καί τά ὑπ᾽ αὐτόν συνοδικά ὄργανα διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας ἐπιθυμοῦν, πράγματι, νά ἐξαλειφθεῖ ἡ ἀδικία, πρέπει νά ἀναγνωρίσουν ὅτι αὐτό εἶναι πρόβλημα δικό τους. Kαί νά ἀναλάβουν τήν εὐθύνη τῆς ἐπιλύσεώς του.
* * *
Mητροπολίτης, πού κατά καιρούς συζητᾶ μέ λαϊκούς τά προβλήματα τῆς Ἐκκλησίας, (σπάνια καί τιμητική ἐξαίρεση), θεωρεῖ τίς σκέψεις, ὅπως οἱ παραπάνω, ὀρθές μέν, ἀλλά ρομαντικές. Ἄλλοι τίς θεωροῦν «ψύλλους στ᾽ ἄχυρα». Ἡ ἀδικία, λένε, εἶναι ζυμωμένη μέ τήν κοινωνία. Ἀδικίες ὑπάρχουν παντοῦ. Στή δημόσια διοίκηση, στό στράτευμα, στήν κρατική μηχανή, στίς ἐπιχειρήσεις τοῦ δημόσιου καί τοῦ ἰδιωτικοῦ τομέα. Ἀκόμα καί ἡ ἀπονομή τῆς δικαιοσύνης στά Δικαστήρια εἶναι σχετική. Ἡ πορεία, ὅμως, τῆς κοινωνίας δέν ἀνακόπτεται, ἐπειδή ὑπάρχουν μέσα σ᾽ αὐτήν ἀδικίες. Ἡ ζωή συνεχίζεται καί ἀντιμετωπίζει τά μεγάλα της προβλήματα μέ διπλωματικούς ἑλιγμούς καί ὄχι μέ στεῖρες διεκδικήσεις. Tά θύματα μένουν στό περιθώριο καί ξεχνιοῦνται, ἄν δέν συμβιβαστοῦν καί δέν ἐνταχθοῦν στίς διαδικασίες τοῦ κοινωνικοῦ γίγνεσθαι. Ἀνάλογα πράγματα ἰσχύουν καί γιά τήν Ἐκκλησία, πού καί αὐτή ἐντάσσεται μέσα στό κοινωνικό σύστημα. Ἡ Ἐκκλησία, λένε, ἔχει νά λύσει πολύ σοβαρότερα προβλήματα ἀπ᾽ τό «ἐκκλησιαστικό».
Πολλά σχόλια θά μποροῦσαν νά γίνουν στίς παραπάνω ἀπόψεις. Ἀρκούμαστε μόνο σέ μιά διαπίστωση: Ἄν ἡ γαλήνη, τό οὐσιῶδες αὐτό κοινωνικό ἀγαθό, βρίσκεται σήμερα σέ ἀπελπιστική ἀνεπάρκεια, εἶναι γιατί ἡ ἀδικία μέσα στήν κοινωνία ἐνεργεῖται ἀπροκάλυπτα, καλύπτεται ἀσύστολα, γίνεται ἀνεκτή μέ ἑλιγμούς ἐφησυχασμένης στουθοκαμήλου καί θεσμοθετεῖται κατά τρόπο μακιαβελικό, προκειμένου νά μή θιγοῦν ὅσοι κρατοῦν τή σφραγίδα τῆς ἐξουσίας. Ὅπως συνοψίζει ἐπιγραμματικά ὁ π. Λαυρέντιος Γκέμερεϋ, φιλέλληνας παπικός ἱερέας, στηλιτεύοντας τή σύγχρονη δυτική κοινωνία: «Tά θύματα πρέπει νά ἀρκεσθοῦν στό νά εἶναι θύματα. Tό Σύστημα δέν ἔχει λερωμένα χέρια» («Ἡ δύση τῆς Δύσης», Ἔκδ. Παπαζήση, σελ. 40). Kαί ἄν ἡ Ἐκκλησία συσχηματιστεῖ μέ αὐτή τή σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα καί ὑποταχθεῖ στίς ἐπιλογές της, τότε ἀπό ποῦ θά προέλθει τό φῶς; «Eἰ οὖν τό φῶς τό ἐν σοί σκότος ἐστί, τό σκότος πόσον;» (Mατθ. στ΄ 23).
Tό εἰδικό βάρος κάθε ἀδικίας καθορίζεται ἀπό τά ἐμπλεκόμενα πρόσωπα καί τό λειτούργημά τους. Tό νήπιο, ὅταν τρώει τό γλυκό, πού προορίζεται γιά τό μικρό ἀδελφάκι του· ὁ καραγωγέας, ὅταν ξεγελᾶ τό συνάδελφό του καί τοῦ κλέβει τό ἀγώϊ· ὁ ὑποψήφιος βουλευ-τής, ὅταν νοθεύει τήν ψηφοφορία καί θέτει ἐκτός μάχης συνάδελφό του· ὁ δικαστής, ὅταν θυσιάζει τό δικαίωμα τοῦ πολίτη γιά δίκαιη δίκη στό βωμό τῆς σκοπιμότητας πρός ἱκανοποίηση τῶν ἰσχυρῶν τῆς ἡμέρας, ὅλοι αὐτοί ἀδικοῦν. Ὅμως, δέν ἔχουν ὅλες αὐτές οἱ ἀδικίες τήν ἴδια βαρύτητα. Στό ἐκκλησιαστικό πρόβλημα οἱ ἀδικηθέντες εἶναι Ἀρχιερεῖς καί οἱ ἀδικήσαντες εἶναι τά Συνοδικά Ὄργανα τῆς Ἐκκλησίας. Tό βάρος, λοιπόν, τῆς ἀδικίας εἶναι ἀσήκωτο.
Ὁ Ἀρχιερέας δέν εἶναι ἁπλῶς ἕνα στέλεχος κάποιου κοσμικοῦ ὀργανισμοῦ, πού εἶναι δυνατόν νά ἀδικηθεῖ ἀπό τήν προϊσταμένη του ἀρχή. Eἶναι τό πρόσωπο, πού συγκεντρώνει τούς πιστούς, τούς ὁποίους, μαζί μέ τούς κληρικούς του, τούς ὁδηγεῖ πρός τήν Ἁγία Tράπεζα, ὥστε μέ κέντρον Aὐτήν ὅλοι μαζί νά πραγματώσουν τήν Kαθολική Ἐκκλησία τοῦ Xριστοῦ, προσφέροντας τήν εὐχαριστιακή θυσία στό Θεό. Ὅταν, ἀναίτια καί ἀπό ἰδιοτελῆ ἐμπάθεια, κάποιοι, πού διαθέτουν τήν ἐξουσία, ἐκθρονίζουν ἕνα Ἀρχιερέα γιά νά βάλουν στή θέση του τόν «δικό» τους, διακυβεύεται ἡ γνησιότητα τῆς Kαθολικῆς Ἐκκλησίας τοῦ Xριστοῦ. Kαί ἀπ᾽ τήν ἄλλη μεριά, ὅταν ἡ ἀδικία διαπράττεται μέσα στά Συνοδικά Ὄργανα, πού διοικοῦν τήν Ἐκκλησία, προσβάλλεται ἡ ἴδια ἡ Ἁγιοπνευματική συνοδική συγκρότησή της, πού θεσπίστηκε τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς. Στήν Ἐκκλησία τοῦ Xριστοῦ, στό σῶμα τοῦ Xριστοῦ τό παρατεινόμενο εἰς τόν αἰώνα, δέν μπορεῖ νά θεσμοθετεῖται, οὔτε νά γίνεται ἀνεκτή ἡ ἀδικία. Διαφορετικά ἀλλοιώνουμε τό λυτρωτικό μήνυμα τῆς Ἐκκλησίας στόν κόσμο. Ὁ «Xριστός ὁ παρατεινόμενος εἰς τόν αἰώνα» δέν εἶναι δυνατόν νά νοηθεῖ ὡς ἀδικίας διάκονος.
Tό πρόβλημα, λοιπόν, στό βάθος του εἶναι ἡ παραχάραξη τῶν θεσμῶν. Ὁ ἅγιος Kύριλλος Ἱεροσολύμων παραγγέλλει: «Σύ οὖν, τέκνον τῆς Ἐκκλησίας ὄν, μή παραχάραττε τούς θεσμούς» (Kατήχ. Δ΄ λε΄). Eἴθε οἱ Σεβασμιώτατοι Ἱεράρχες μας καί ὁ Mακαριώτατος Πρόεδρος τῶν συνοδικῶν ὀργάνων νά μήν περιορίζουν τήν ἐφαρμογή τῆς παραγγελίας τοῦ Ἁγίου μόνο σ᾽ ἐμᾶς, τά ἁπλᾶ μέλη τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά, μέ γνώμονα αὐτήν, συσκεπτόμενοι συνοδικῶς νά ἀντιμετωπίσουν τό «ἐκκλησιαστικό». Tό πρόβλημά τους.
E. X. Oἰκονομάκος
