Ἄρθρο ἀπό τό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», τεῦχος 229, 16 Μαΐου 2008

Πατήματα καί στραβοπατήματα

 

Μητροπολίτου Ἀττικῆς και Μεγαρίδος Νικοδήμου

 Μαγεμένοι οἱ πολλοί ἀπό τό ὅραμα τῆς ἀσταμάτητης, προοδευτικῆς ἐναλλαγῆς ἐμπειριῶν κατά τήν κούρσα τους στό γήπεδο τῆς ἱστορίας. Καί καταγοητευμένοι ἀπό τήν πολυχρωμία καί τή συναρπαστική δομή τῶν ἐπαγγελιῶν, πού εἰσάγουν καθημερινά τά ἀνανεωμένα διαφημιστικά σπότς τῆς σύγχρονης, ἀδιάκοπα φρεσκαριζόμενης κουλτούρας. Μέ ἄνεση, μέ προθυμία καί μέ ἀπερίσκεπτη βιασύνη, ἀποσύρουν νοῦ καί καρδιά ἀπό τά, μόλις χτεσινά, ἐντυπωσιακά πλάνα, πού τούς εἶχαν καθηλώσει καί τούς εἶχαν κερδίσει. Καί ἀνασυνθέτουν τά ὁράματά τους καί τήν πορεία τους, σύμφωνα μέ τίς ἐξτρεμιστικά νεόκοπες, ἐντελῶς ἀδοκίμαστες, προδιαγραφές, πού ὑπόσχονται καινούργια ἀνοίγματα περιπετειώδους ἐξερεύνησης τοῦ ἀπέραντου ἀγροῦ τῆς εὐτυχίας καί καινούργιες γεύσεις ὀνειρικῆς ἱκανοποίησης.

Ἡ σύγχρονη διαφημιστική βιομηχανία καί ἡ ἐξαρτημένη πρακτική ἰχνογραφοῦν τήν πρόοδο ὡς μιά ἀέναη, τρελλή, κίνηση. Πυκνή ἐναλλαγή πλάνων ζωῆς. Διαδοχική δοκιμή παραστάσεων, ὁραμάτων, κατακτήσεων καί ἐπιδιώξεων, πού ἐκτυλίγεται καί ἐπιβάλλεται μέ τό ρυθμό μιᾶς αὐτοματοποιημένης μηχανῆς. Δίχως νά ἀφήνονται περιθώρια ἀξιολόγησης καί ἀποτίμησης τῆς καινούργιας πρότασης. Καί δίχως νά ἐπιτρέπει στόν ἑαυτό του ὁ δοκιμαστής ἄνθρωπος τόν, ἔστω, στιγμιαῖο γλυκασμό ἀπό τό χτεσινό ἀγώνα του καί ἀπό τή βιαστικά θησαυρισμένη δόση τῆς ἐμπειρίας του. Ὁ ἄνθρωπος τοῦ εἰκοστοῦ πρώτου αἰώνα σύρεται βιαστικά καί ἐκβιαστικά ἀπό τό “χτές” στό “σήμερα”, ἀπό τό πλάνο τῆς εὐτυχίας, πού διαφημιζόταν καί πρυτάνευε, μόλις χτές, στήν προθήκη τῶν σημερινῶν ἑλκυστικῶν προτάσεων τῆς παγκοσμιοποιημένης ἀγορᾶς. Στό πλάνο, πού σκαρώθηκε καί προβλήθηκε σήμερα τό πρωΐ, μέ τήν προοπτική νά ὑποσταλεῖ καί νά σβήσει μέσα στήν πρώτη σκιά τῆς ἐρχόμενης νύχτας.

Αὐτή ἡ πυκνότητα τῶν προτάσεων καί ἡ ταχύτητα τῶν ἀλλαγῶν μπλοκάρει τή διαδικασία θετικῆς ἀξιολόγησης τῶν ἐπιτευγμάτων τοῦ ἀνθρώπινου μόχθου. Καί ἀκυρώνει τήν “ἔλλογη” καί “ἐνσυνείδητη”, προοδευτική ἀναμόρφωση καί βελτίωση τῶν συνθηκῶν τῆς ζωῆς του. Παραδομένος καί ἀναπαυμένος στήν ὑπερταχεία ἁμαξοστοιχία τῆς ἀλλαγῆς, δέχεται παθητικά τίς εἰκόνες, πού τοῦ προβάλλονται καί βιώνει, ταυτόχρονα, τό φευγαλέο θάμβος τοῦ ταξιδιώτη καί τή μελαγχολία τοῦ ἀνέστιου.

Ξεφυλλίζοντας τίς δημοσιογραφικές ἐπισημάνσεις τῶν καιρῶν μας καί ρίχνοντας γρήγορες ματιές στίς νευρικές, φευγαλέες φυσιογνωμίες τῶν τηλεοπτικῶν παραθύρων μας, εἰσπράττουμε τήν ἐπίμονη διάκριση τῆς πρότασης καί τοῦ σχήματος ζωῆς, πού κυριάρχησε κατά τή δεκαετία τοῦ ᾿60 καί πού, πρίν ἀκόμα ὁριστικοποιήσει τά θετικά ἤ τά ἀρνητικά της ἀποτελέσματα, βυθίστηκε στήν περιφρόνηση καί στή λησμοσύνη. Καί, ἀμέσως μετά, ἀκοῦμε νά γίνεται λόγος γιά τό στύλ τῆς δεκαετίας τοῦ ᾿80, γιά τό ἀνανεωτικό κύμα τῆς δεκαετίας τοῦ ᾿90 ἤ γιά τίς ἐντελῶς πρόσφατες προτάσεις τῆς αὐγῆς τῆς τρίτης χιλιετηρίδας.

Ἄραγε, ποιά πρόταση, ἀπ᾿ αὐτές, πού προβλήθηκαν διαδοχικά, κατά τή ροή τῆς τελευταίας πεντηκονταετίας, δικαιοῦται νά κρατήσει τό ἔπαθλο τῆς προοδευτικότητας; Ποιά ἀξίζει νά ἐγγραφεῖ στόν πίνακα τῆς πολιτιστικῆς ἀνάπτυξης, ὡς πρωτοποριακή καί ὡς πληρωτική τῶν μεγάλων ἐλπίδων τοῦ ἀνθρώπινου γένους;

Ἄν ἐπιχειρήσουμε μιά σύγχρονη σφυγμομέτρηση, θά ἀνακαλύψουμε, ὅτι ἡ σημερινή γενιά, οἱ ἐπιβάτες τοῦ μοντέρνου, ἀεικίνητου τρένου τῆς προοδευτικότητας, ἀποσύρουν τό βλέμμα ἀπό τίς δεκαετίες, πού τίς θεώρησαν προοδευτικές καί ἀναπτυξιακές οἱ πατεράδες τους καί περιορίζονται νά τίς ἀποκαλοῦν ἐλλειμματικές καί σκοταδιστικές. Καί βιάζονται νά τίς διαγράψουν, νά τίς ἀφανίσουν, γιά νά μή στέκονται ἐμπόδια, ἀνασχετικά στή δική τους προοδευτική ἀναβάθμιση.

Αὐτές οἱ ἀρνητικές ἐκτιμήσεις καί αὐτές οἱ περιφρονητικές ἀποσύρσεις τῆς νεανικῆς προσοχῆς ἀπό τά ἐντελῶς πρόσφατα πλάνα ζωῆς, γκρεμίζουν τή στημένη κλίμακα τῆς προόδου καί ἀφήνουν ἀναπάντητα τά καυτά ἐρωτήματα, πού γεννοῦν καί ὀξύνουν τήν ἀγωνία. Ἄραγε, αὐτό πού τό θαυμάζουμε, πού τό υἱοθετοῦμε καί τό ἀγοράζουμε(!) σήμερα, μπορεῖ νά ἐκτιμηθεῖ ὡς σοφά μελετημένη  ἐπιλογή,  πού δέ θά ἀναγκαστοῦμε νά τήν ἀπαρνηθοῦμε καί νά τήν πετάξουμε, μόλις αὔριο; Ὡς βῆμα θετικό στήν ἐπίπονη ἀνηφοριά τῆς προόδου, πού δέ θά μᾶς ὁδηγήσει στό χάος καί στό αἴσθημα τῆς κατασπατάλησης τῶν προσωπικῶν χαρισμάτων μας; Ἄν, μελετώντας τόν πίνακα τῆς νεωτερικότητας, βιώνουμε τήν ἀποστροφή πρός τά ἀναπτυξιακά πατήματα τῶν πατεράδων μας καί τά χαρακτηρίζουμε, μέ εὐκολία καί μέ ἀποστροφή, παραπατήματα, ποιά ἔγγύηση ἔχουμε, πώς καί τά δικά μας, σημερινά πατήματα, δέ θά ἐκτιμηθοῦν ὡς παραπατήματα, ἀπό κείνους, πού θά πάρουν τή σκυτάλη τῆς ἀνάπτυξης καί τῆς προόδου ἀπό τό δικό μας χέρι;

Ὅταν κάνουμε λόγο γιά πρόοδο, ὅταν σχεδιάζουμε σταδιακή ἀναβάθμιση τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας, τῶν ἐκφράσεων καί τῶν δημιουργημάτων τοῦ πνεύματός του καί τῆς δεξιότητάς του, δέ δικαιούμαστε νά στενεύουμε τό ἄνοιγμα τῶν ἐπιλογῶν μας καί τῶν ἐφαρμογῶν μας ἀποκλειστικά καί μόνο στά γεννήματα τοῦ δικοῦ μας νοῦ καί τῆς δικῆς μας καρδιᾶς. Δέ δικαιούμαστε νά  μονοπωλοῦμε τήν πρόοδο καί νά στεκόμαστε ἀγέρωχοι αὐτοθαυμάζοντας τήν εὐτέλειά μας. Τά βιώματα τῆς σύγχρονης, πλατειᾶς μάζας καί ἡ ἀτίμητη κληρονομική ἐμπειρία τῶν πατέρων μας καί τῶν παππούδων μας μποροῦν νά φωτίσουν τή διαδρομή μας καί νά σταθεροποιήσουν τό περπάτημά μας.