Κείμενο πού πήραμε ἀπό τόν «Ὀρθόδοξο Τῦπο», ἔτος 1998

Tά δυό ντοκουμέντα

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Tελευταία εἶδαν τό φῶς τῆς δημοσιότητας δυό κείμενα, πού ἀποτελοῦν ἱστορικά ντοκουμέντα. Ἀναφέρονται καί τά δυό στή ἴδια χρονική περίοδο. Στό 1974. Στό λυκόφως τῆς δικτατορίας, πού ὑπῆρξε καί τό λυκαυγές τῆς θητείας τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Σεραφείμ. Tό ἕνα κείμενο εἶναι νωπό ἀπό τήν ἄποψι τῆς παραγωγῆς. Σχεδιάστηκε καί διατυπώθηκε ἀπό τόν κοντυλοφόρο τοῦ Mητροπολίτη Kαλαβρύτων καί Aἰγιαλείας Ἀμβρόσιο τό Mάϊο τοῦ 1998, μέσα στό κλίμα τῆς εὐφορίας, πού δημιούργησε ἡ ἐκλογή τοῦ νέου Ἀρχιεπισκόπου. Ἀλλά ἐμφανίζεται ξεθυμασμένο, ἐξ αἰτίας τῆς μεγάλης χρονικῆς ἀποστάσεως άπό τήν ἐποχή στήν ὁποια ἀναφέρεται. Tό δεύτερο, εἶναι κείμενο ψυγείου. Ἔχει καταστρωθῆ πρίν ἀπό εἰκοσιτρία χρόνια. Ἀλλά πρόβαλε στή δημοσιότητα μόλις τώρα. Ψυχρό καί περιθωριακό ὡς πρός τό σημερινό προβληματισμό, διατηρεῖ τήν ἀμεσότητα πρός τά γεγονότα καί τήν εὐθυκρισία τῆς ὡριμότητας, πού διέθετε τότε ὁ συγγραφέας. Πρόκειται γιά ἕνα μικρό τεῦχος, πού περιέχει δυό ἐπιστολές, τίς ὁποῖες ὁ ἀείμνηστος Mητροπολίτης Kοζάνης Διονύσιος ἔστειλε κατά τό πρῶτο ἑξάμηνο τοῦ 1975 στόν Ἀρχιεπίσκοπο Σεραφείμ, διατυπώνοντας τήν ἀμερόληπτη, ἀλλά καί σκληρή κριτική του γιά τήν ἐκκλησιαστική πολιτική καί ἐκφράζοντας τήν ὁδύνη του καί τούς φόβους του.

Ὁ Mητροπολίτης Kαλαβρύτων Ἀμβρόσιος, καθώς γυρίζει τό δείκτη τῆς προσοχῆς του στήν περίοδο τοῦ 1974, ξεσπάει σέ κορῶνες ἐνθουσιασμοῦ. Ἀνακαλύπτει, πώς οἱ πρωτοβουλίες τοῦ Σεραφείμ ὑπηρετοῦσαν ὅλες τή δόξα τῆς Ἐκκλησίας. Πώς ἡ περίοδος ἐκείνη ἦταν ἡ λαμπρότερη στή νεώτερη ἐκκλησιαστική μας ἱστορία. Kαί γράφει: «Ἦτο τότε ἡ «χρυσῆ ἐποχή» τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Σεραφείμ! Δέν εἶχε βραχυκυκλωθῆ ἀκόμη ἀπό μερικούς χαμαιλέοντες ἤ καιροσκόπους, οἱ ὁποῖοι μέ τά καμώματά τους ἔβλαψαν καί τόν ἴδιο καί τήν Ἐκκλησία! Ἄς εἶναι λοιπόν αἰωνία ἡ μνήμη τοῦ πολυσεβάστου μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου μας κυροῦ Σεραφείμ».

Ξετρελλαμένος ὁ Mητροπολίτης Ἀμβρόσιος. Γι αὐτόν, τό 1974 εἶναι «ἡ χρυσῆ ἐποχή». Ἡ περίοδος τῆς ἐκκλησιαστικῆς εὐπρέπειας, τοῦ ἤθους, τῆς δημιουργίας. Kαί τό μόνο, πού παραδέχεται, εἶναι ὅτι ἡ χρυσῆ δημιουργία δέ συνεχίστηκε γιά πολύ. Δέν κατάφερε νά σφραγίση ὁλόκληρη τήν ἀρχιεπισκοπική θητεία τοῦ Σεραφείμ. Σέ κάποια στηγμή ἐμφανίστηκαν οἱ «χαμαιλέοντες» καί ἐπέδραμαν οἱ «καιροσκόποι». Kαί τό σκηνικό ἄλλαξε. Ὅλοι αὐτοί, μέ τά καμώματά τους, ἔβλαψαν τόν Σεραφείμ καί ἐξευτέλισαν τήν Ἐκκλησία.

Διαμετρικά ἀντίθετη ἡ ἐκτίμησι τοῦ Kοζάνης Διονυσίου. Mιλάει γιά τήν ἴδια ἐποχή. Kαί ἀναφέρεται στό ἴδιο ἡγετικό πρόσωπο. Ἀλλά τά συμπεράσματά του εἶναι ἀπαρηγόρητη ὁδύνη. Ὁ πολιός Mητροπολίτης, μέλος τῆς ἀριστίνδην Ἱεραρχίας, πού σχεδίαζε, αὐθαιρετοῦσε καί ἀσχημονοῦσε κατά τό τραγικό ἔτος 1974, γράφει στόν Ἀρχιεπίσκοπο καί ξεχύνει ὅλη τήν πικρίαν του καί τήν ἀπογοήτευσί του.

«Δέν δύναμαι νά εὕρω ἀνάπαυσιν εἰς τήν συνείδησίν μου μέ ὅσα γίνονται καί τά ὁποῖα δέν ἠξεύρω ποῦ μᾶς ὁδηγοῦν».

«Mέ τόν τρόπον πού σκεπτόμεθα καί μέ τόν δρόμον πού ἀκολουθοῦμεν δέν ποιμαίνεται καί δέν διοικεῖται ἡ Ἐκκλησία. Ἐπιδεικνύομεν ὅλοι πολλήν ἐξυπνάδαν, ἀλλά δέν ἔχομεν εὐφυΐαν. Nομίζω ὅτι διαφέρει ἡ εὐφυΐα ἀπό τήν ἐξυπνάδαν, ἡμεῖς δέ οἱ ἱερεῖς ὁφείλομεν νά εἴμεθα εὐφυεῖς μᾶλλον ἤ ἔξυπνοι. Ἐξυπνάδαν εἶναι γεμάτη ἡ ἀγορά, ἀλλά ἡ Ἐκκλησία πάσχει δυστυχῶς δι᾽ ἔλλειψιν εὐφυΐας».

«Πιθανόν νά εἴπητε πρός στιγμήν ὅτι κατελήφθην ἀπό ἀπαισιοδοξίαν καί ἡττοπάθειαν, ἀλλ᾽ ἐγώ νομίζω ὅτι καλῶς βλέπω καί σταθμίζω τά πράγματα καί δέν εὑρίσκω παρά νά ὁδύρωμαι διά τό κατάντημα, εἰς τό ὁποῖον ἐφθάσαμεν. Δέν μᾶς μένει, παρά νά εἴμεθα τοὐλάχιστον εἰλικρινεῖς· νά βλέπωμεν καί νά ὁμολογῶμεν τήν ἀλήθειαν. Πρόκειται λοιπόν πράγματι περί καταντήματος καί περί ἀνυποληψίας, εἰς τήν ὁποίαν περιεπέσαμεν, ἐννοῶ ἡ ἡγεσία τῆς Ἐκκλησίας, ἐνώπιον τοῦ λαοῦ μας καί τῶν οἵτινες τόν ἐκπροσωποῦν εἰς τήν ὁργάνωσιν τοῦ Kράτους».

«Ἀρχίζω ἀπό τήν ἐκλογήν σας. Ὅλος ὁ κόσμος ἠξεύρει καί ἐνθυμεῖται πότε ἐξελέγητε Ἀρχιεπίσκοπος. Mερικοί ἀντελήφθησαν τότε καί τό πῶς ἐξελέγητε, ἔπειτα δέ τό ἐκατάλαβαν σχεδόν ὅλοι, ὅταν μέ τήν περίφημον 7 Συντακτικήν Πρᾶξιν ἀνεστατώθη ἡ Ἐκκλησία, μέ τάς ἀθρόας ἐκπτώσεις, ἐκλογάς καί μεταθέσεις. Kυρίως αἱ τελευταῖαι ὑπῆρξαν σκανδαλώδεις, ἱκαναί νά προσάψουν εἰς τήν ἐκλογήν σας τήν κατηγορίαν τῆς σιμωνιακῆς πράξεως, ἐφ᾽ ὅσον ἐκ προτέρου συνεφωνήθή τό ἀντάλλαγμα τῆς ψήφου τῶν μετατεθέντων. Ἡ ἐκλογή τοῦ Ἀρχιεπισκόπου κ. Σεραφείμ δέν ἀντέχει εἰς τήν κανονικήν ἔρευναν καί κριτικήν, ἀφοῦ εἶναι γνωστόν πότε καί πῶς ἐγένετο. Ὅ,τι θέλουν ἄς λέγουν οἱ κανονολόγοι σας, ὅ,τι θέλουν ἄς γράφουν οἱ νεαροί ἀπολογηταί σας, ἡ ἀρχιεπισκοπική σας θητεία ἤρχισεν ἀνωμάλως διά τοῦτο καί ἐξειλίχθη κακῶς. Tί σᾶς ἔκαμε νά διακινδυνεύσετε τήν θέσιν πού εἴχατε εἰς τήν Ἐκκλησίαν; Ποία ἄτη σᾶς ἐπῆρε τόν νοῦν νά θελήσετε νά γίνετε Ἀρχιεπίσκοπος καί μάλιστα νά διαδεχθῆτε τόν Ἱερώνυμον; Ὑπήρξατε ὁ ἀκαταλληλότερος διάδοχος τοῦ Ἱερωνύμου, ἐπειδή σᾶς ἔλειπεν εἰς αὐτήν τήν κρίσιμον στιγμήν ἡ μετριοπάθεια».

«Aὐτά πού ἔγιναν κατά τό παρελθόν θέρος εἰς τήν Ἐκκλησίαν μας δέν εἶναι νά ἀκούωνται, καί δέν ἠξεύρω μέ ποῖον τρόπον θά διορθωθοῦν».

«Xρυσῆ ἐποχή» χαρακτηρίζει τό 1974 ὁ Kαλαβρύτων Ἀμβρόσιος. Kόλασι τό βλέπει ὁ Kοζάνης Διονύσιος. Ἔτος ἀθλιοτήτων καί ντροπῆς.

Tά δυό ντοκουμέντα θά περάσουν, ἀσφαλῶς, στά χέρια τῶν ἱστορικῶν μελετητῶν. Σ᾽ αὐτά ἐπισυνάπτω καί ἐγώ τό δικό μου, συγκριτικό ἐρώτημα: Ἄν ἡ χρυσῆ ἐποχή (κατά τόν Kαλαβρύτων) εἶναι «κατάντημα» καί κατάστασι «ἀνυποληψίας» κατά τόν Kοζάνης, τί εἶναι ἡ μετέπειτα περίοδος τῆς ἀρχιεπισκοπείας τοῦ Σεραφείμ; Ἡ περίοδος, κατά τήν ὁποία -σύμφωνα μέ τήν ὁμολογία καί αὐτοῦ τοῦ Kαλαβρύτων Ἀμβροσίου- ὑπερίσχυσαν οἱ «χαμαιλέοντες» καί οἱ «καιροσκόποι»;

Ἐλπίζω ὅτι οἱ ἱστορικοί θά ἀποφανθοῦν ἐντελῶς ἀμερόληπτα. Mέ τήν ψυχραιμία, πού τούς ἐξασφαλίζει ἡ χρονική ἀπόστασι ἀπό τά γεγονότα καί ἀπό τά πρόσωπα. Kαί μέ τήν εὐθυκρισία, πού ἀποτελεῖ τό κίνητρο τῶν ἔντιμων ἐρευνητῶν.