Ἄρθρο ἀπό τό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», τεῦχος 242, 1 Δεκεμβρίου 2008
Λαχανιασμένοι δρομεῖς
Μητροπολίτου Ἀττικῆς και Μεγαρίδος Νικοδήμου
Θέλω νά πλησιάσω, γιά μιά ἀκόμα φορά, τόν ἄθεο συνοδίτη, εἰσφέροντας στήν τράπεζα τῶν ἀνησυχιῶν του μιά δήλωση ἀπόλυτης συμφωνίας καί, ταυτόχρονα, ρίχνοντας στό καλάθι τῶν πολυδιαφημισμένων “ἀγώνων” του, μιά εἰσφορά ρητῆς, τεκμηριωμένης διαφωνίας.
Εἶμαι ἀπόλυτα σύμφωνος καί συνοδοιπορῶ μέ τόν ὀργισμένο, ἄθεο μαχητή, στήν ἔμφαση τῆς διαμαρτυρίας του καί στόν ἀγώνα του κατά τοῦ ρατσισμοῦ καί κατά τοῦ οἰκονομικοῦ ἤ τοῦ πολιτιστικοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ. Εἶναι κοινή, ὀδυνηρή ἐμπειρία τῶν σκεπτόμενων ἀνθρώπων τῆς ἐποχῆς μας, ὅτι κατά τούς τελευταίους, ὑλοκρατούμενους αἰῶνες, ἡ ἀξία “ἄνθρωπος” ὑποβαθμίστηκε ἀπελπιστικά, ἴσαμε τήν πλήρη ἰσοπέδωση καί ἐξουθένωσή της. Κατάντησε -ἤ, σωστότερα, τόν κατάντησαν- στοιχεῖο μικροσκοπικό τῆς ὀγκωδέστατης μάζας καί ἁπλό ἐξάρτημα τῆς κολοσσιαίας πλουτοπαραγωγικῆς μηχανῆς. Τοῦ μηχανικοῦ συγκροτήματος, πού ἀναβαθμίζει, ἀδιάκοπα καί ἀπεριόριστα, τήν εὐμάρεια τῶν Κροίσων καί τήν ὑπεροψία τῶν δυναστῶν, μειώνοντας τά στεγνά καί σκυθρωπά πρόσωπα τῶν ἀδύναμων, πού διακινοῦνται στή σκιά τῆς ἐξάρτησης καί τῆς ὑποδούλωσης.
Οἱ μεγάλοι Ὀργανισμοί, πού μανουβράρουν τήν παγκοσμιοποίηση καί τήν ὑπεροχική ὑπερεξουσία τῶν λίγων, ἐκδίδουν καί ἐπανεκδίδουν τίς ἐντυπωσιακές τους “Χάρτες”, μέ τίς “δῆθεν ἀφυπνιστικές” διακηρύξεις τῆς ἰσότητας καί μέ τούς προσδιορισμούς τῶν ἀτομικῶν δικαιωμάτων. Τήν ἴδια ὥρα, οἱ παράπλευροι, ἐμφανεῖς ἤ ἀπόλυτα μυστικοί, μηχανισμοί, πού κατανέμουν, ἰδιοτελέστατα, τόν πλοῦτο καί τήν ἐξουσία, πετοῦν στόν κάδο τῶν ἄχρηστων τίς διακηρύξεις γιά τίς ἐλευθερίες τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου καί γιά τά ἀναφαίρετα δικαιώματά του καί χτίζουν τό σχῆμα τῆς ἀπόλυτης ἰδεολογικῆς καί κομματικῆς ὑποτέλειας καί τῆς οἰκονομικῆς ἐξαθλίωσής του. Ἡ πρακτική αὐτή διεγείρει μέσα μου τήν ἀντίδραση καί μέ κάνει συνοδοιπόρο καί σύμμαχο μέ τόν ὁποιοδήποτε μαχητή τοῦ πεδίου τῆς κοινωνικῆς ἀναμέτρησης.
Διαφωνῶ, ὡστόσο καί ἀποστασιοποιοῦμαι ἀπό τόν “ἐκμοντερνισμένο” ἄθεο, ὅταν τόν ἀκούω νά κραυγάζει καί νά ἐπιχειρηματολογεῖ, πώς ὁ ἀγώνας κατά τοῦ ρατσισμοῦ καί κατά τῆς ἐκμετάλλευσης τῆς ἀτίμητης ἀνθρώπινης προσωπικότητας, ἀποτελεῖ ὅραμα καί ἐπίτευγμα, ἀποκλειστικά καί μόνο, τῶν νεότερων ἐποχῶν. Τῶν ἀνθρώπων καί τῶν σχημάτων, πού προέκυψαν μετά τήν ἐπανάσταση τοῦ -λεγόμενου- ”διαφωτισμοῦ” καί τῆς “χειραφέτησης” μεγάλης μάζας τῶν Εὐρωπαϊκῶν κοινωνιῶν ἀπό τά ὁράματα καί τίς ἀρχές τῆς χριστιανικῆς, ἐκκλησιαστικῆς οἰκογένειας. Μιά τέτοια, ὑπερφίαλη διακήρυξη καί ἀπαίτηση ἀποτελεῖ ἱστορική πλάνη καί, παράλληλα, λαθεμένη ἀξιολόγηση τῶν πολιτιστικῶν καί κοινωνιολογικῶν ἰσολογισμῶν τῆς ἐποχῆς μας. Τή χαρακτηρίζω πλάνη, γιατί προδίδει ἄγνοια τῶν διάφανων ἱστορικῶν δεδομένων. Τῶν πηγῶν, πού μαρτυροῦν ἀδιαφιλονίκητα, πότε καί ποιοί θεμελίωσαν τήν ἀντίδραση κατά τοῦ ρατσισμοῦ καί ποιοί ἀντέδρασαν γόνιμα καί ἀποτελεσματικά κατά τῆς ἐκμετάλλευσης τοῦ προσώπου. Καί τήν ἐκτιμῶ ὡς λαθεμένη ἀξιολόγηση, γιατί ὑπερτονίζοντας τούς δικούς τους ἀγῶνες, ὡς ἀφετηρίες τῆς προόδου καί ὡς καταλυτικές παρεμβάσεις στά πνικτικά γκέτο τῆς ἀχόρταγης ὀλιγαρχίας καί τῆς αἱμοχαροῦς τυραννίας, παρελαύνουν ὡς νικητές καί θριαμβευτές, τή στιγμή, κατά τήν ὁποία ὁ ρατσισμός ἀνθεῖ καί ἡ διαπλοκή τῶν συμφερόντων καταπνίγει τίς κραυγές τοῦ πόνου καί τῆς διαμαρτυρίας.
Φίλοι μου ἄθεοι, ἡ ἔμπνευση καί τό ξεκίνημα τοῦ ἀγώνα ἐνάντια στήν ὑποτίμηση καί τήν ἐκμετάλλευση τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου, δέν εἶναι σύγχρονα, δικά σας ἐπιτεύγματα. Ἀποτελοῦν ὁράματα ἄλλης ἐποχῆς καί δυναμικές παρεμβάσεις προσώπων, πού ἤξεραν καί διάθεταν τήν ἀντοχή νά ὑπηρετοῦν, θυσιαστικά, τήν ἀγάπη. Σεῖς δέν ἔχετε τή δύναμη οὔτε καί τή θέληση νά ὑπηρετήσετε τήν ἀγάπη. Στρατεύεστε στίς ἰδεολογίες τῆς νεωτερικότητας καί γνωρίζετε, σάν μόνο μέσο ἀντίδρασης τήν κραυγή, τή διαδήλωση καί τήν αἱματοχυσία. Κάποιοι σχεδιασμοί -θά τό ὁμολογήσετε... ἀναποτελεσματικοί- καί κάποιες παθιασμένες διαδηλώσεις, ἀποτελοῦν παράγωγα τοῦ δικοῦ σας ὁράματος καί τοῦ δικοῦ σας μόχθου. Ὅμοια καί ἀπαράλλακτα μέ τά ξεσπάσματα τῶν προγόνων σας. Ἀπό τήν ἔκρηξη τῆς Γαλλικῆς ᾿Επανάστασης, ἴσαμε σήμερα, ἔχουν καταγραφεῖ ἀναρίθμητες τέτοιες ἐξορμήσεις. Μέ ἰσχνές κατακτήσεις. Καί μέ ἀπώλειες ὄχι ὑλικῶν ἀγαθῶν, ἀλλά τοῦ αἵματος καί τῆς ζωῆς τῶν ἀδικημένων.
Ἄν ἀποφασίσετε νά ἀναζητήσετε, νηφάλια, τήν ἀφετηρία τοῦ ἀγώνα κατά τοῦ ρατσισμοῦ καί κατά τῆς ἐκμετάλλευσης τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας, θά πρέπει νά φυλλομετρήσετε ἀνάστροφα τίς σελίδες τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας μας καί νά φτάσετε στήν ἐποχή καί στό χῶρο, πού -δίχως μελέτη καί διάκριση- προσπαθήσατε νά τά ἀπαξιώσετε καί νά τά ἀπωθήσετε. Σᾶς ἐνημερώνω, λοιπόν, γιά φάση τῆς ἱστορίας, πού ἐνδέχεται νά μήν τή γνωρίζετε, ἀλλά πού δέν παύει νά εἶναι πραγματικότητα. Ὁ μεγάλος ἀπόστολος, ὁ Παῦλος, κινήθηκε στήν ἀπεραντωσύνη τῆς Ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας, γιά νά φέρει τό Εὐαγγελικό ἄγγελμα καί νά ἀνοίξει τούς ὁρίζοντες τῆς πνευματικῆς ἀναβάθμισης τοῦ ἀνθρώπου. Γνωστό “τοῖς πᾶσι”, ὅτι ὁ θεσμός τῆς δουλείας, τῆς ἀπώθησης τοῦ φτωχοῦ ἤ τοῦ ἀγράμματου ἀνθρώπινου πλάσματος στό περιθώριο τῆς περιφόνησης καί τῆς ἐκμετάλλευσης, ἦταν παγιωμένη κατάσταση. Καί ὄχι μόνο στόν ἑλληνορωμαϊκό κόσμο, ἀλλά καί ἔξω ἀπ᾿ αὐτόν, οἱ εὐγενεῖς ἀπολάμβαναν τά πλούτη τους καί τήν ἐλευθερία τους καί οἱ φτωχοί θρηνοῦσαν τήν κατάντια τους. Σ᾿ αὐτόν τόν κόσμο κήρυξε ὁ Παῦλος. Καί μέ τή σιγουριά τῆς πίστης του στήν καθολική πατρότητα τοῦ Θεοῦ καί μέ τή γενναιότητα τῆς ἐξαγιασμένης ἀγάπης του, φώναξε καί εἶπε: Μέσα στήν ἀνακαινισμένη οἰκογένεια τοῦ Θεοῦ “οὐκ ἔνι Ἕλλην καί Ἰουδαῖος, περιτομή καί ἀκροβυστία, βάρβαρος, Σκύθης, δοῦλος, ἐλεύθερος, ἀλλά τά πάντα καί ἐν πᾶσι Χριστός” (Κολασ. γ’ 11). Δέν ὑπάρχει καμμιά διάκριση, πού δικαιοῦται νά κομματιάσει τό ἐναρμονισμένο καί ἑνοποιημένο ἀνθρώπινο σύνολο καί νά ὁδηγήσει σέ ἀντιπαραθέσεις καί συρράξεις τά μέλη του. Γιά ὅλους, πατέρας καί προστάτης καί παράγοντας ἑνοποιός εἶναι ὁ Χριστός. Αὐτός ὁ λόγος στάθηκε μέσα στήν ᾿Εκκλησία, κατά τή ροή τῶν περιπετειῶν καί τῶν ἀνακατατάξεων, ἡ φωτισμένη καθοδήγηση, πού βοηθοῦσε στήν ἀπόσβεση τῶν ποικίλων κραδασμῶν καί στή διατήρηση τῆς ἰσότητας.
Καί, παράλληλα πρός τήν ἀποστολική διδαχή, θά σᾶς ὑπομνήσω καί ἕνα συγκεκριμένο περιστατικό, πού κυριολεκτικά συγκλονίζει κάθε εὐαίσθητη συνείδηση. Ὅταν ὁ ἀπόστολος Παῦλος βρισκόταν, δέσμιος καί μέ τήν προοπτική νά δικαστεῖ, στή Ρώμη, δέχτηκε τήν ἐπίσκεψη ἑνός δούλου ἀπό τίς Κολοσσές. Ὁ δοῦλος εἶχε δραπετεύσει ἀπό τό ἀφεντικό του, τόν Φιλήμονα, πού ἦταν Χριστιανός, εὔπορος καί μαθητής τοῦ Παύλου. Ὁ φυλακισμένος Ἀπόστολος δέχτηκε τό δοῦλο. Τόν ἄκουσε προσεκτικά. Τόν καθοδήγησε μέ ἀγάπη. Καί, στή συνέχεια, ἔβαλε στό χέρι του μιά συστατική ἐπιστολή πρός τόν Φιλήμονα καί τόν συμβούλεψε νά γυρίσει πίσω στό ἀφεντικό του. Καί τί χάραξε στήν ἐπιστολή; Μιά σύσταση, πού ἔμεινε καί θά μείνει ὡς ἡ μοναδική Χάρτα ἀξιολόγησης τῆς προσωπικότητας καί συναδέλφωσης τῶν ἀτόμων. Σέ ἱκετεύω, γράφει, νά δεχτεῖς τό δοῦλο Ὀνήσιμο, σά νά βλέπεις ἐμένα. “Σύ δέ αὐτόν, τουτ᾿ ἔστι τά ἐμά σπλάγχνα προσλαβοῦ·... οὐκέτι ὡς δοῦλον, ἀλλ᾿ ὑπέρ δοῦλον, ἀδελφόν ἀγαπητόν, μάλιστα ἐμοί, πόσῳ δέ μᾶλλον σοί καί ἐν σαρκί καί ἐν Κυρίῳ! εἰ οὖν με ἔχεις κοινωνόν, προσλαβοῦ αὐτόν ὡς ἐμέ. εἰ δέ τι ἠδίκησέ σε ἤ ὀφείλει, τοῦτο ἐμοί ἐλλόγει” (Φιλήμ. 12-18). (Ἄν σέ ἀδίκησε ἤ ἄν σέ ἔβλαψε, χρέωσε τήν ὀφειλή σέ μένα καί σύ δέξου τον σάν ἀδελφό ἀγαπητό καί σά συνεργάτη πολύτιμο.)
Ἀπό τήν ἐποχή ἐκείνη, ἀπό τόν πρῶτο αἰώνα τῆς Χριστιανωσύνης, ἴσαμε σήμερα, ἔχετε, φίλοι ἄθεοι, συναντήσει κείμενο προοδευτικότερο καί δυναμικότερο; Ἔχετε διακήρυξη, πού μπορεῖ νά σταθεῖ παράπλευρα στήν ἐναγώνια σύσταση τοῦ Παύλου; Μαρτυρία καρδιᾶς, ὑπέρτερη ἤ, ἔστω, ἰσότιμη στή μαρτυρία τοῦ δασκάλου τῆς οἰκουμένης, πού ἀνεβάζει τό δοῦλο τῆς σκληρῆς Ρωμαιοκρατίας στήν περιωπή τοῦ ἀδελφοῦ καί μάλιστα, ἀδελφοῦ μέσα στήν ἑνοποιημένη καί ἁγιασμένη οἰκογένεια τοῦ Θεοῦ;
Δέν ἔχω καμμιά διάθεση νά σᾶς προκαλέσω. Ἁπλά, ἀδελφικά, θά σᾶς πῶ μιά κουβέντα. Σᾶς βασανίζει καί σᾶς διεγείρει τό πνεῦμα καί τό κλίμα τῶν φυλετικῶν ἤ τῶν οἰκονομικῶν διακρίσεων, πού τραυματίζει θανάσιμα τήν ἑνότητα τῶν σημερινῶν κοινωνιῶν μας. Ὡστόσο, ἄν ἀγνοήσετε ἤ ἄν περιφρονήσετε τήν ἀναβάθμιση τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου, πού ἔφερε στίς κοινωνίες μας ὁ σαρκωμένος Λόγος τοῦ Θεοῦ καί ὁ ἀπόστολός του ὁ Παῦλος, θά μείνετε, λαχανιασμένοι δρομεῖς, χωρίς νά βρίσκετε τόπο συνάντησης καί συναδέλφωσης. Σαλπιγκτές τῆς ἰσότητας, δίχως νά ἀκοῦτε τήν παρήγορη ἀπόκριση συμφωνίας καί ἀποδοχῆς τῶν μηνυμάτων σας ἀπό τούς ἐκμεταλλευτές καί τοῦ μόχθου καί τῆς ἀξιοπρέπειας τῆς ἀναντικατάστατης ἀνθρώπινης ὕπαρξης.
“...Πολλήν ἐν Χριστῷ παρρησίαν ἔχων ἐπιτάσσειν σοι τό ἀνῆκον, διά τήν ἀγάπην μᾶλλον παρακαλῶ· τοιοῦτος ὤν, ὡς Παῦλος πρεσβύτης, νυνί δέ καί δέσμιος Ἰησοῦ Χριστοῦ, παρακαλῶ σε περί τοῦ ἐμοῦ τέκνου, ὅν ἐγέννησα ἐν τοῖς δεσμοῖς μου, Ὀνήσιμον, τόν ποτέ σοι ἄχρηστον, νυνί δέ σοί καί ἐμοί εὔχρηστον, ὅν ἀνέπεμψα· σύ δέ αὐτόν, τοῦτ᾿ ἔστι τά ἐμά σπλάγχνα, προσλαβοῦ· ὅν ἐγώ ἐβουλόμην πρός ἐμαυτόν κατέχειν, ἵνα ὑπέρ σοῦ διακονῇ μοι ἐν τοῖς δεσμοῖς τοῦ εὐαγγελίου· χωρίς δέ τῆς σῆς γνώμης οὐδέν ἠθέλησα ποιῆσαι, ἵνα μή ὡς κατά ἀνάγκην τό ἀγαθόν σοι ἦ, ἀλλά κατά ἑκούσιον. τάχα γάρ διά τοῦτο ἐχωρίσθη πρός ὥραν, ἵνα αἰώνιον αὐτόν ἀπέχῃς, οὐκέτι ὡς δοῦλον, ἀλλ᾿ ὑπέρ δοῦλον, ἀδελφόν ἀγαπητόν, μάλιστα ἐμοί, πόσῳ δέ μᾶλλον σοί καί ἐν σαρκί καί ἐν Κυρίῳ! εἰ οὖν μέ ἔχεις κοινωνόν, προσλαβοῦ αὐτόν ὡς ἐμέ, εἰ δέ τι ἠδίκησέ σε ἤ ὀφείλει, τοῦτο ἐμοί ἐλλόγει...”.
