Ἄρθρο ἀπό τό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», τεῦχος 218, 1 Δεκεμβρίου 2007

Τό κολύμπι στήν ἀκροθαλασσιά

Μητροπολίτου Ἀττικῆς και Μεγαρίδος Νικοδήμου  

Φίλε ἄθεε, διαβάζω, κάθε τόσο, στόν ἡμερήσιο τύπο, ἀπόψεις, πού διατυπώνονται, σέ στύλ φονταμενταλιστικῆς ἀνελαστικότητας, ἀπό γραφίδες τοῦ περιβάλλοντός σου. Ἀπό ἀνθρώπους, πού μάχονται, γιά τήν προώθηση τοῦ ἀθεϊστικοῦ μοντέλου σέ εὐρύτερα κοινωνικά στρώματα. Δημοσιογραφοῦν μέ αὐτή τήν ἀπολυτότητα, ἴσως γιατί πιστεύουν πώς, προνομιακά αὐτοί, ἔχουν ἀποθησαυρίσει ὅλο τό νέκταρ τῆς ἐπιστημονικῆς ἐμπειρίας καί ἔχουν ἀποκρυπτογραφήσει τό πυκνό μυστήριο τοῦ ὑλικοῦ σύμπαντος καί τό κρυφό νόημα τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης. Ἴσως καί γιατί τήν ἀθεϊστική προπαγάνδα τούς τήν ἐπιβάλλει φορτικά κάποια ἀπό τίς ὁρατές ἤ τίς ἀόρατες σύγχρονες σκοπιμότητες. Μελετῶ μέ προσοχή τή διαλεκτική τους. Μέ ὅση ἀμεροληψία διαθέτω ἤ μοῦ ἐμπνέουν, κείνη τήν ὥρα, τά κείμενα. ῾Ωστόσο -σοῦ τό λέω ἀνοιχτά- δέ συγκατανεύω νά παραιτηθῶ ἀπό τό ἀναφαίρετο δικαίωμα τῆς κριτικῆς ἐπεξεργασίας τῶν δομικῶν ἰσχυρισμῶν τους καί τῶν τελικῶν συμπερασμάτων τους.

Ἄλλωστε, καί οἱ ἴδιοι οἱ παρουσιαστές τῶν ἰδεῶν, πού ἐκδιπλώνονταν στά συγκεκριμένα δημοσιεύματα, δέν κρύβουν τήν καύχησή τους, πώς ὑφαίνουν τά ἐπιχειρήματά τους στό κρουστό στημόνι τῆς ἐλευθερίας τῆς σκέψης καί τῆς ἐλευθερίας τοῦ λόγου. Ἔτσι, μοῦ ἐνισχύουν καί ἐκεῖνοι -θελητά ἤ ἀθέλητα, ἀδιάφορο- τό πηγαῖο ἐρέθισμα νά προσεγγίζω μέ αὐτόνομη κρίση, τό περιεχόμενο καί τή διαλεκτική τῶν δημοσιοποιημένων ἀπόψεών τους.

Οἱ λιτανευτές τῶν λαβάρων τῆς ἀθεΐας δημοσιογράφοι, διακηρύττουν, ὅτι δέν ἀποδέχονται τίποτε, πού νά μήν τό ἔχει διερευνήσει καί νά τό ἔχει διαλευκάνει ἡ ἐπιστημονική ἔρευνα. Ἡ ἐπιστήμη -ἰσχυρίζονται μέ πάθος- ξεκινώντας ἀπό τήν ἀμφισβήτηση καί μέ ἀποκλειστικό ὁδηγό τόν ὀρθό λόγο, ψάχνει, πειραματίζεται, μελετάει σέ βάθος καί πλάτος τά στοιχεῖα, πού προκύπτουν ἀπό τίς μετρήσεις της καί τούς πειραματισμούς της. Καί, μόνο μετά ἀπό ὅλη αὐτή τήν ἔμπονη ἀναζήτηση, κοινοποιεῖ τίς κατασταλαγμένες καί χειροπιαστές ἀποδείξεις της, πού πείθουν καί γίνονται ὁμόθυμα ἀποδεκτές. Ἡ προσχώρηση στήν προβληματική τῆς ὕπαρξης τοῦ Θεοῦ καί ἡ ἀποδοχή σχημάτων καί δογμάτων, πού δέν περνοῦν ἀπό τή βάσανο τοῦ ἐπιστημονικοῦ ἐργαστηρίου καί δέν προσφέρονται στό κοινωνικό σῶμα μέ τήν ἐτικέτα τῆς πειστικῆς ἐπιστημονικῆς ἀπόδειξης, εἶναι -κατά τούς ἴδιους τούς ἀθεϊστές- ἀκύρωση τῆς ἱκανότητας καί τοῦ δικαιώματος τῆς λογικῆς. Παραίτηση ἀπό τό χρέος τῆς ἔρευνας καί τῆς  ἐπαλήθευσης. Παγίδευση τοῦ ἐπιστημονικοῦ ἐργαστηρίου στήν ἀδράνεια. Καί καταφυγή στήν “ὑπέρλογη” πίστη ἤ στό θολό συναίσθημα.

Ἡ “λογική”(!) θωράκιση τοῦ ἀθεϊστικοῦ modus vivendi ἀποδεικνύεται, ἐκ τῶν πραγμάτων καί ἐκ τῆς συνεχῶς ἀναπτυσσόμενης ἐπιστημονικῆς πρακτικῆς, ἐκτός λογικῆς βάσης καί ἐκτός πραγματικότητας. Ἡ ἐπιστήμη, κατά τή μακρά περιπλάνησή της στόν ἄγνωστο καί ἀπέραντο φυσικό κόσμο, δέ διεκδικεῖ, ποτέ, τήν ὁλοκληρωμένη, ἀλάθητη γνώση. Δέν ἰσχυρίζεται, πώς ψηλάφησε καί διαλεύκανε, μέ ἀπόλυτη ἀκρίβεια καί πληρότητα, τό σύνολο τοῦ ἔκπαγλου θαύματος, πού ἐκδιπλώνεται, ὁρμητικά, στό τραπέζι τῶν ἐρευνῶν της.  Άποδέχεται, σεμνά, ὅτι τό ἄνοιγμα τῆς ἔρευνάς της καί τῆς γνώσης της καλύπτει ἕνα ἀπειροελάχιστο κομμάτι τῆς ὑλικῆς καί τῆς πνευματικῆς πραγματικότητας. Ἀνακοινώνει αὐτό, πού θεωρεῖ σημερινό ἀπόκτημά της καί κέρδος της. Ἀλλά διατηρεῖ τήν ἐπιφύλαξη, ὅτι στίς μετρήσεις της μπορεῖ νά ἔχει παρεισφρήσει τό λάθος. Καί ἀφήνει ἀνοιχτό τό ἐνδεχόμενο τῆς ἀναθεώρησης τῶν ἀπόψεών της, ὅταν στό ἐργαστήριό της φτάσουν καί ἄλλα, περισσότερο τεκμηριωμένα, ντοκουμέντα, πού θά ἀνατρέψουν τή σημερινή θεωρία της. Κανένας ἀπό τούς σοβαρούς ἐπιστήμονες δέ διακινδυνεύει νά διατυπώσει ὑπερφίαλη ἄποψη, πώς κατάφερε νά ἀπαντήσει σέ ὅλα τά ἐρωτήματα καί νά εἰσχωρήσει στόν πυρήνα τοῦ συναρπαστικοῦ μυστηρίου. Ὅλοι νοιώθουν νά κολυμποῦν στήν ἀκροθαλασσιά. Λαχταροῦν νά προωθηθοῦν στά ἀβόλιστα βάθη τοῦ ὠκεανοῦ τῆς γνώσης. Καί ἡ λαχτάρα τους μένει ἀκόρεστη. Ψάχνουν, ἐρευνοῦν, θαυμάζουν. Συνθέτουν ἕνα περιγραφικό πίνακα τῶν εὑρημάτων τους. Μιά πιθανή ἑρμηνεία τῆς ἐξελικτικῆς διαδικασίας τῶν ὄντων. Ἀλλά ὁ ἀνοιχτός ὠκεανός τῆς γνώσης μένει ἀπροσπέλαστος. Τό μυστήριο σκοτεινό. Τό ἐρευνητικό κολύμπι στή χαώδη ἔκτασή του καί στά ἀπύθμενα βάθη του ὄνειρο ἄπιαστο. Μέ δεδομένη αὐτή τήν πραγματικότητα, ἡ ἀπόλυτη βεβαιότητα τῶν βετεράνων τοῦ ἀθεϊσμοῦ καί ἡ ἐπιμονή τους, ὅτι μιλοῦν ἐξ ὀνόματος τῆς ἐπιστήμης καί μέ λογικές κατηγορίες, πού τίς στερεοποιεῖ ἡ λιπαρή ἐπιστημονική ἐνασχόληση, εἶναι ὀνειρική φαντασία. 

Ὑπάρχει καί ἄλλη πτυχή προβληματισμοῦ, πού τήν ἀγνοοῦν ἤ προσποιοῦνται πώς τήν ἀγνοοῦν οἱ θεωρητικοί τοῦ ἀθεϊστικοῦ κινήματος. Ἡ ἐπιστήμη, στίς τολμηρές περιπλανήσεις της, στίς μετρήσεις της καί στή στήριξη τῶν συλλογισμῶν της, δέ διστάζει νά θεμελιώσει τό οἰκοδόμημα τῆς διαλεκτικῆς της σέ θεμελιακά ἀξιώματα, πού -στήν πράξη- οὔτε ἐρευνῶνται, οὔτε ἀποδεικνύονται. Σοῦ θυμίζω, φίλε μου ἄθεε, πώς ἡ μαθηματική ἐπιστήμη χρησιμοποιεῖ δυό σύμβολα, πού ἐκφράζουν τό “μηδέν” καί τό “ἄπειρο”. Καί ἐνῶ ἡ χρήση τους ἐντάσσεται στό ἀνάπτυγμα τῶν συλλογισμῶν της, διαβεβαιώνει, εἰλικρινά καί κατηγορηματικά, πώς δέν εἶναι σέ θέση νά προσδιορίσει μήτε τό “μηδέν”, μήτε τό “ἄπειρο”. Ἄραγε, ὅταν γίνεται λόγος γιά τό ἄπειρο, τί ἐννοοῦμε; Πόσο μπορεῖ νά ἐκτείνεται αὐτό τό “ἄπειρο”; Καί τί μπορεῖ νά ὑπάρχει πέρα ἀπ᾿ αὐτό; Ὅλα αὐτά εἶναι ἐρωτήματα, πού διαμορφώνονται καί διατυπώνονται μέσα στά πλαίσια τῆς λογικῆς διεργασίας. Ἀλλά δέ βρίσκουν ἀπόκριση. Σηματοδοτοῦν τήν ἀνθρώπινη ἀδυναμία νά προσπελάσει σέ χώρους καί σέ καταστάσεις, πού ὑπερβαίνουν τή δυνατότητα πειραματισμοῦ καί τήν εὐχέρεια λογικῆς πρόσβασης.        

Θά θεωρήσεις, φίλε μου ἄθεε, τολμηρή ἤ καί ἄπρεπη ὑποτίμηση τῆς ἀξίας, πού λέγεται “ἐπιστήμη”, τούς στοχασμούς μου, πού σοῦ ἐμπιστεύθηκα; Ἤ θά σταθεῖς, ἀμερόληπτος συζητητής καί μελετητής τῶν θεμάτων καί τῶν ἐρωτημάτων, πού συνδέονται ἄμεσα μέ τό νόημα καί τήν πορεία τῆς ὕπαρξής μας;