Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 260, 1-9-2009

Φυγή ἀπό τό χρέος;

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Τό ἐπιτακτικό αἴτημα τῆς τραυματισμένης ᾿Ορθόδοξης ἑλληνικῆς συνείδησης, γιά ἄμεση ἀνάληψη δραστικῶν πρωτοβουλιῶν, μέ στόχο τή θεραπεία τῶν βαθύτατων πληγῶν, καί ἡ γενικευμένη προσδοκία της, γιά ἀναβάθμιση τοῦ κύρους τῶν ποιμένων της καί ἀποκατάσταση τοῦ γνήσιου Πατερικοῦ κλίματος, ἐγγράφονται -μέ ἔντονη ὑπογράμμιση- στήν ἀτζέντα τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας ἐπικαιρότητας. ῾Η καταιγίδα ἤ, ἀκριβέστερα, οἱ ἀπανωτές καταιγίδες εὐτελισμένου ἤθους, Νομο-Κανονικῆς παραβατικότητας, ποιμαντικῆς πενίας καί κοινωνικῆς ἀπαξίωσης, πού ξέσπασαν κατά τίς τελευταῖες δεκαετίες, ἔφεραν τά πάνω κάτω. Τροφοδότησαν, “ἐν πλησμονῇ”, τά σκανδαλοθηρικά κιόσκια τῆς ἔντιμης καί τῆς ἀνέντιμης ἐνημέρωσης. Καί αἰχμαλώτισαν στό στρατόπεδο τοῦ πένθους, τῆς σιωπῆς καί τῶν δακρύων τόν πιστό λαό τοῦ Θεοῦ. Οἱ παράγοντες, πού ὅραμα καί μόχθο τους ἔχουν τήν ἀποδυνάμωση καί περιθωριοποίηση τῆς ᾿Εκκλησίας ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ἀνασύρουν, κάθε τόσο, ἐπιδεικτικά καί προκλητικά, ἀπό τό -ἀμπαρωμένο, ἀλλά ὄχι καί ἀσφαλισμένο- ἀρχεῖο τῶν “προσωπικῶν δεδομένων” τά εἰδεχθή δεσποτικά σκάνδαλα καί τά σαλπίζουν “στεντορείως”. Καί τά μέλη τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος, “πενθοῦντα” καί “σκυθρωπάζοντα”, σηκώνουν τό σταυρό τῆς ντροπῆς. Γονατίζουν ἱκετευτικά μπροστά στό σταυρωμένο ᾿Αρχιερέα ᾿Ιησοῦ Χριστό καί ζητοῦν σωστική παρέμβαση. Καί, ἐκφράζοντας τή βαθειά ἀγωνία τους, ἀπευθύνονται στήν ῾Ιεραρχία τῶν ᾿Επισκόπων τους καί τήν προσκαλοῦν σέ ἀνάνηψη. Τήν παρακαλοῦν, μέ ὀδύνη ψυχῆς, νά μελετήσει καί νά μεθοδεύσει τήν ἀλλαγή τοῦ κλίματος. Νά καταθέσει, στό ῾Ιερό Θυσιαστήριο καί στόν κοινωνικό στίβο, δήλωση εἰλικρινοῦς καί ἔμπρακτης μετάνοιας. Νά δραστηριοποιηθεῖ, μέ πόνο καί συνέπεια, γιά νά γιατρέψει τίς ἀνοιχτές, πυορροοῦσες, πληγές. Καί νά ἀνοίξει ἕνα καινούργιο κεφάλαιο ποιμαντικῆς διακονίας, πιστό ἀντίγραφο τῆς ᾿Αποστολικῆς καί τῆς πατερικῆς κληρονομιᾶς.

***

Καταθέτω αὐτές τίς ἔμπονες ἐμπειρίες μου, αὐτούς τούς προβληματισμούς μου καί αὐτές τίς λιτές καί συνοπτικές προτάσεις μου, μέ τό ἀνήσυχο μάτι μου καθηλωμένο στή Συνέλευση τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, πού ἔχει ἐξαγγελθεῖ γιά τό πρῶτο δεκαήμερο τοῦ προσεχοῦς μηνός ᾿Οκτωβρίου. ῞Ολο τό Σῶμα τῶν ὑπεύθυνων διαχειριστῶν τῆς Συνοδικῆς ἐξουσίας θά συγκεντρωθεῖ “ἐπί τῷ αὐτῷ”. Μέ τήν προοπτική, μέ τήν ἁρμοδιότητα καί μέ τήν ἐξουσία, πού τήν προσδιορίζουν καί τήν ἐπιβάλλουν οἱ ῾Ιεροί Κανόνες τῶν Οἰκουμενικῶν μας Συνόδων καί οἱ Κανόνες τῶν Τοπικῶν Συνόδων, πού ἐπικυρώθηκαν ἀπό Οἰκουμενική Συνέλευση. Καί, ἀκόμα, γιά τήν ἑλληνική μας πραγματικότητητα καί ἀπό τή σχετική ἐκκλησιαστική Νομοθεσία, πού θεσπίστηκε ἤ μέ τή σύμφωνη γνώμη ἤ καί μέ τή μονομερή πρόταση τῶν Συνοδικῶν ᾿Οργάνων.

Εἶναι ἀδιανόητο, τό Σῶμα αὐτό νά συνεδριάσει, νά ἀνοίξει φακέλλους προβληματισμῶν, νά ἀκούσει εἰσηγήσεις, νά κοπιάσει σέ ἐξονυχιστικές συζητήσεις, νά διατυπώσει συμπεράσματα καί ἀποφάσεις, καί, μέσα σ᾿ ὅλο αὐτό τό φόρτο τῆς Συνοδικῆς ἀπασχόλησης, νά περιφρονήσει ἤ νά προσπεράσει -μέ διακριτική ἤ μέ ὕποπτη σιωπή- τό σάλο, πού διατρέχει καί διαμορφώνει τήν ἐπικαιρότητα.

Καί, ὅμως, αὐτό προμηνύεται.

῾Η Διαρκής ῾Ιερά Σύνοδος τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, κατά τή μηνιαία Συνεδρίασή της τοῦ ᾿Ιουνίου τοῦ τρέχοντος ἔτους, ὁριστικοποίησε καί κοινοποίησε στά μέλη της ῾Ιεραρχίας, τόν κατάλογο τῶν θεμάτων, πού θά ἀποτελέσουν τή δεσμευτική, ἡμερήσια διάταξη τῆς Συνέλευσης τοῦ ᾿Οκτωβρίου. Στόν κατάλογο αὐτό ἐγγράφονται θέματα ὄντως σοβαρά, πού εἶναι χρήσιμο καί ἐπιτακτικό, νά περάσουν ἀπό τή σύγχρονη Συνοδική ἐπεξεργασία. ᾿Αλλά κανένα ἀπό αὐτά δέ φέρει τήν ἔνδειξη τοῦ “ὑπερεπείγοντος” καί δέ συνυποβάλλεται μέ τό φάκελλο τῆς καθολικῆς ἀγωνίας, ὅπως συμβαίνει μέ τό “ἐν τεχνητῇ ὑπνώσει” πρόβλημα τῆς ἀκράτητης διασπορᾶς τῶν ἀνομολόγητων ἐπισκοπικῶν σκανδάλων, τοῦ ἀναπάντεχου διασυρμοῦ τῆς ἐπισκοπικῆς ἀξίας καί τῆς πρόκλησης κλίματος ὀργῆς στίς εὐρύτατες λαϊκές μάζες.

Αὐτό τό καυτό θέμα, πού δυναμιτίζει τά θεμέλια τῆς Συνοδικότητας καί καταρρυπαίνει τά Μητροπολιτικά ὠμόφορα, δέν πέρασε στήν ἡμερήσια διάταξη τοῦ ᾿Οκτωβρίου. Δέ θεωρήθηκε σοβαρό. Δέν ἐκτιμήθηκε ὑπερεπεῖγον. ᾿Αφέθηκε στήν ἄκρη. ῎Ισως, γιά νά ὁλοκληρωθεῖ ἡ διεργασία τῆς σήψης. ῎Ισως, γιά νά ἁπλωθεῖ ἡ δυσοσμία καί στίς καρδιές, πού ἴσαμε τούτη τήν ὥρα δέν τίς ἔπνιξε.

***

Θά ὑπομνήσω στούς συνιεράρχες μου καί θά πληροφορήσω τούς ἀναγνῶστες μου, ὅτι ἡ ἐνασχόληση μέ τίς “ἐπισυμβαίνουσες” διαταράξεις τῆς ἐκκλησιαστικῆς τάξης, εἶναι τό πρώτιστο καθῆκον τῆς Συνοδικῆς Συνέλευσης. Δέν εἶναι νοητό, οὔτε ἐπιτρεπτό, νά προσπεράσει ἡ Συνοδική εὐαισθησία τό θόρυβο, τήν πικρία ἤ τήν κατακραυγή, πού περιζώνουν καί περισφίγγουν τήν ὑποληψή τους καί νά διαθέσει ὁλόκληρο τόν πολύτιμο χρόνο της στήν ἐπεξεργασία τῶν ὑπόλοιπων τίτλων τῆς ἐπίκαιρης ἀτζέντας της.

῾Ο ΛΖ΄ ᾿Αποστολικός Κανόνας ὁρίζει· “Δεύτερον τοῦ ἔτους συνόδους γινέσθω τῶν ἐπισκόπων, καί ἀνακρινέτωσαν ἀλλήλως τά δόγματα τῆς εὐσεβείας, καί τάς ἐμπιπτούσας ἐκκλησιαστικάς ἀντιλογίας διαλυέτωσαν”. 

᾿Αντικείμενο μελέτης τῆς Συνοδικῆς ὁμήγυρης καί προοπτική τοῦ διαλόγου, κατά τόν ῾Ιερό αὐτό Κανόνα, εἶναι ἡ ἐμμονή στήν ἀκρίβεια τῶν δογμάτων καί ἡ ἐπίλυση τῶν διαφορῶν καί τῶν ἀντιγνωμιῶν, πού διασάλευσαν, κατά τό μεσοδιάστημα, τήν ὁμόνοια τῶν ᾿Επισκόπων καί τή γαλήνη τοῦ πληρώματος.

῾Ο προσεκτικός σχολιαστής τῶν ῾Ιερῶν Κανόνων, ἅγιος Νικόδημος ὁ ῾Αγιορείτης, ἐπισημαίνει· “Σύνοδος δέ ἁπλῶς εἶναι, κατά τόν Βλάσταριν, ἄθροισμα ᾿Αρχιερέων, γινόμενον, ἤ διά νά ἐκδοθῇ ἀπόφασις διά τήν εὐσέβειαν (καί εὐταξίαν τῆς ᾿Εκκλησίας), ἤ διά νά ἀναιρεθῇ μέ τά ὅπλα τῆς εὐσεβείας καμμία ζημία προλαβοῦσα, ἤ μέλλουσα τῆς εὐσεβείας (καί ἀρετῆς) ἤ γιά νά ἐκδοθεῖ συγκεκριμένη ἀπόφαση, πού θά προάγει τήν εὐσέβεια καί τήν εὐταξία κλήρου καί λαοῦ ἤ γιά νά ἀναιρεθεῖ καί νά θεραπευτεῖ, μέ τά ὅπλα τῆς εὐσέβειας, ἡ ὁποιαδήποτε ζημιά, πού ἔγινε ἤ πού ὑπάρχει φόβος νά γίνει.

῾Ο ΙΘ΄ ῾Ιερός Κανόνας τῆς Τέταρτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου, πού συνῆλθε στή Χαλκηδόνα τό ἔτος 451, προσδιορίζει τό χρέος τῆς Συνοδικῆς Συνέλευσης μέ τούτη τή φράση· “...῞Ωρισεν τοίνυν ἡ ἁγία σύνοδος, ἐπί τό αὐτό συντρέχειν καθ᾿ ἑκάστην ἐπαρχίαν τούς ἐπισκόπους, ἔνθα ἄν ὁ τῆς μητροπόλεως ἐπίσκοπος δοκιμάσῃ, καί διορθοῦν ἕκαστα τά ἀνακύπτοντα...”.

Προτεραιότητα στή Συνοδική Συνέλευση ἔχουν τά “ἀνακύπτοντα”. Τά προβλήματα καί οἱ δυσχέρειες, οἱ παρανοήσεις καί οἱ ἐκτροπές, ὅσες μεσολάβησαν κατά τό διάστημα, πού διέρρευσε ἀπό τήν προηγούμενη Συνέλευση. Αὐτά θά πρέπει νά ἔχουν τή σφραγίδα τοῦ “ἐπείγοντος”. Καί αὐτά νά ἀπορροφοῦν τό μέγιστο μέρος τοῦ Συνοδικοῦ ἐνδιαφέροντος καί τῆς Συνοδικῆς ἐπιμέλειας.

Μεταφέρω τήν ὑπογράμμιση τοῦ ἁγίου Νικοδήμου· “...῾Ορίζει ὁ παρών Κανών νά συνάγωνται δίς τοῦ ἐνιαυτοῦ εἰς κάθε ἐπαρχίαν οἱ ᾿Επίσκοποι, ὅπου εὕρει εὔλογον ὁ Μητροπολίτης, καί νά διορθώνουν τάς ὑποθέσεις ὁποῦ κατά καιρούς τυχαίνουν...”.

Στό ἴδιο πνεῦμα καί πρός τήν ἴδια κατεύθυνση κινεῖται καί ὁ ΣΤ΄ Κανόνας τῆς ῞Εβδομης Οἰκουμενικῆς Συνόδου, πού συνῆλθε στή Νίκαια, κατά τό ἔτος 783. “᾿Επειδή περ κανών ἐστιν, ὁ λέγων· Δίς τοῦ ἔτους καθ᾿ ἑκάστην ἐπαρχίαν χρῆναι γίνεσθαι διά συναθροίσεως ἐπισκόπων τάς κανονικάς ζητήσεις· διά τήν συντριβήν καί τό ἐνδεῶς ἔχειν πρός ὁδοιπορίαν τούς συναθροιζομένους, ὥρισαν οἱ τῆς ἕκτης συνόδου ὅσιοι Πατέρες, ἐξ ἅπαντος τρόπου καί προφάσεως, ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ γίνεσθαι (τάς συνόδους), καί τά ἐσφαλμένα διορθοῦσθαι... Τῆς δέ συνόδου γενομένης περί κανονικῶν καί εὐαγγελικῶν πραγμάτων, δεῖ τοῖς συναθροισθεῖσιν ἐπισκόποις ἐν μελέτῃ καί φροντίδι γίνεσθαι τοῦ φυλάττεσθαι τάς θείας καί ζωοποιούς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ. ᾿Εν γάρ τό φυλάττεσθαι αὐτάς ἀνταπόδοσις πολλή...”.       

῾Ο Κανόνας αὐτός δίνει τήν εὐχέρεια νά πραγματοποιεῖται ἡ Σύνοδος τῶν ᾿Επισκόπων μιά φορά τό χρόνο “διά τήν ἐκ τῆς ὁδοιπορίας συντριβήν τῶν ἐπισκόπων” (Ζωναρᾶς). ᾿Ανανεώνει, ὅμως, τήν ὑποχρέωση νά ἐξετάζουν οἱ Συνοδικοί Σύνεδροι, μέ ἐπιμέλεια καί νά διορθώνουν κάθε ἐσφαλμένη πράξη πού ἔγινε στό διάστημα τοῦ ἔτους.

Θά συμπληρώσω τίς παραπομπές μου στούς συγκεκριμένους ῾Ιερούς Κανόνες, πού ἐπιβάλλουν τήν ἐπιμελή ἐπανεξέταση τῶν “πεπραγμένων” καί τή διόρθωση τῶν “ἐσφαλμένων”, μέ τή μεταφορά ἑνός, σχετικοῦ, ἀποσπάσματος ἀπό τόν “Νομοκάνωνα” τοῦ ἱεροῦ Φωτίου. Μνημονεύει τίς σχετικές “Νεαρές”, πού ἐπέβαλλαν τήν παρουσία τῶν ᾿Επισκόπων σέ Συνοδικές διασκέψεις, δυό ἤ μιά φορά τό χρόνο καί τήν ἐνασχόληση μέ ὅλα τά προβλήματα ἤ καί τίς ἀστοχίες, πού ἔσυραν τήν ἐκκλησιαστική πρακτική ἔξω ἀπό τό πλαίσιο τῆς ἀκρίβειας καί τῆς καθαρότητας·

“῾Η β΄ καί ιζ΄ διάταξις τοῦ α΄ τίτλου τῶν νεαρῶν βούλονται, ἅπαξ ἤ δίς τοῦ ἔτους τῷ ᾿Ιουνίῳ, ἤ τῷ Σεπτεμβρίῳ γίνεσθαι συνόδους τῶν μητροπολιτῶν παρά τοῖς πατριάρχαις, καί τῶν ἐπισκόπων παρά τοῖς μητροπολίταις, καί ἐξετάζεσθαι τάς αἰτίας, ἅς οἱ ἐπίσκοποι, καί οἱ κληρικοί, καί οἱ μοναχοί πρός ἀλλήλους ἔχουσι, περί τε πίστεως, καί κανόνων, καί πραγμάτων ἐκκλησιαστικῶν, καί ἄλλων, καί τά παρά τούς κανόνας ἁμαρτανόμενα διορθοῦσθαι”.

Νά γίνονται Συνοδικές συνελεύσεις τῶν Μητροπολιτῶν ὑπό τήν προεδρία τῶν Πατριαρχῶν καί τῶν ᾿Επισκόπων ὑπό τήν προεδρία τῶν Μητροπολιτῶν. Καί ἐκεῖ νά ἐξετάζονται ὅλα τά προβλήματα καί ὅλες οἱ αἰτιάσεις, πού ἔχουν οἱ ᾿Επίσκοποι ἤ οἱ ἱερεῖς ἤ οἱ μοναχοί καί νά ἐπαναφέρεται ἡ Κανονική τάξη, πού ἐνδεχομένως διαταράχτηκε.

῞Ολες αὐτές οἱ διατάξεις ἐπικεντρώνουν τό Συνοδικό ἐνδιαφέρον στήν ἀκριβή τήρηση τῶν ῾Ιερῶν Κανόνων. Στή συνειδητοποιημένη, σφαιρική διαφύλαξη τοῦ ῾Αγιοπνευματικοῦ ἤθους.  Καί στή διοικητική καί ποιμαντική πρακτική, τήν ἐμβαπτισμένη καί ὑποταγμένη στό χαρισματικό ἦθος. ῞Ενα ὅραμα και μιά ἐμπειρία, πού τά ὁριοθετοῦν, μέ κάθε ἐπιμέλεια, τά  κείμενα τῆς Καινῆς μας Διαθήκης, οἱ Πατερικές Διδαχές, τά φωτεινά Πατερικά παραδείγματα καί οἱ Συνοδικοί Κανόνες τῆς ἐκκλησιαστικῆς εὐταξίας. Καί, πού ὡς πρώτη ἐνασχόληση τῆς κάθε Συνοδικῆς Συνέλευσης, ὁρίζουν τήν ὑποχρέωση ἀναθεώρησης τῶν “ἡμαρτημένων ἀποφάσεων”, θεραπείας τῶν πληγῶν καί ἀπόδοσης δικαιοσύνης σέ ὅλους ἐκείνους, πού τά λάθη ἤ οἱ ἐποχιακές σκοπιμότητες τούς ἀδίκησαν.

***

Τό σύγχρονο Συνοδικό Σχῆμα τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος δέ δεσμεύεται μόνο ἀπό τίς Κανονικές Διατάξεις καί τήν πρακτική, πού κυλάει, τό ἴδιο δυναμική καί τό ἴδιο ἐπιβλητική, στή διαδρομή τῶν αἰώνων καί στόν ἁπλωμένο χῶρο τῆς Οἰκουμενικῆς ᾿Ορθοδοξίας. Δεσμεύεται καί ἀπό τίς διατάξεις τῆς σύγχρονης ἐκκλησιαστικῆς Νομοθεσίας, πού διαμορφώθηκε καί ψηφίστηκε ὡς Νόμος τοῦ ῾Ελληνικοῦ Κράτους, μέ τή συγκατάθεση καί τή σύμφωνη γνώμη τῆς Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας.

Θεμελιακό ἐκκλησιαστικό Νομοθέτημα, εἶναι ὁ “Καταστατικός Χάρτης τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος”. Ψηφίστηκε ἀπό τή Βουλή τῶν ῾Ελλήνων σχετικά πρόσφατα, τό 1977. ῾Οριοθετεῖ, μέ λεπτομέρεια, τίς ἁρμοδιότητες καί τό πλαίσιο λειτουργίας ὅλων τῶν ἐκκλησιαστικῶν μας ὑπηρεσιῶν. Καί, πρώτιστα, ὁριοθετεῖ τά προνόμια, τίς ἁρμοδιότητες καί τίς ὑποχρεώσεις τῆς “Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος”.

Στό σχετικό ἄρθρο 4 διαβάζουμε·

“῾Η Ι.Σ.Ι τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος ἀποφαίνεται ἐπί παντός ζητήματος ἀφορῶντος εἰς τήν ᾿Εκκλησίαν. Εἰδικώτερον αὕτη·

α) Μεριμνᾶ διά τήν τήρησιν τῶν Δογμάτων τῆς ᾿Ορθοδόξου Πίστεως, τῶν ῾Ιερῶν Κανόνων καί τῶν ῾Ιερῶν Παραδόσεων, διά τήν ἑνότητα τῆς Πίστεως, ὡς καί διά τήν ᾿Εκκλησιαστικήν κοινωνίαν μετά τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τῶν λοιπῶν ᾿Ορθοδόξων Πατριαρχείων καί Αὐτοκεφάλων ᾿Εκκλησιῶν...

...

στ) ᾿Ασκεῖ τήν ἀνωτάτην ἐποπτείαν καί τόν ἔλεγχον ἐπί τῶν πράξεων τῆς Δ.Ι.Σ. τῶν ᾿Αρχιερέων, τῶν διοικητικῶν ὀργάνων τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, ὡς καί τῶν ἐπί μέρους ᾿Εκκλησιαστικῶν Νομικῶν Προσώπων, κατά τάς κειμένας διατάξεις.       

...

ιβ) ᾿Ασκεῖ τάς ἐκ τῶν ῾Ιερῶν Κανόνων καί λοιπῶν ᾿Εκκλησιαστικῶν διατάξεων ἀπορρεούσας ἁρμοδιότητας”.

᾿Εντοπίζοντας τήν προσοχή μας στήν 6η καί στή δωδέκατη παράγραφο, μποροῦμε νά προσδιορίσουμε τό εὖρος καί τή σοβαρότητα τῆς ἁρμοδιότητας καί τοῦ χρέους τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας. ῾Υποχρεοῦται νά στρέψει τό ἐρευνητικό της βλέμμα στό πρόσφατο καί στό μακρύτερο παρελθόν. Νά ἐπισημάνει τά Κανονικά ἤ τά Νομικά λάθη. Νά ἀναγνωρίσει καί νά παραδεχτεῖ τίς σκόπιμες νοθεῖες τῶν “κείμενων”, δεσμευτικῶν διατάξεων. Νά ἐκφράσει ὁλοκάρδια συντριβή καί μετάνοια, γιά τίς πλεκτάνες καί τίς ἴντριγκες, πού εἶχαν σάν ἀποτέλεσμα τήν ἀνάρρηση ἀκατάλληλων προσώπων στίς ἡγετικές ἐπάλξεις. Καί νά σχεδιάσει, μέ φόβο Θεοῦ καί μέ ἄδολη ἐπιμέλεια, πρόγραμμα ἐξόδου ἀπό τή σεισμική κρίση καί ἐπανόδου στήν Κανονική, Πατερική διακυβέρνηση τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σκάφους.

῎Αν δέν ἀνυψωθεῖ, ἀπό τό σύγχρονο Σῶμα τῆς ῾Ιεραρχίας, αὐτή ἡ διεργασία, στό σκαλοπάτι τῆς πρώτης καί ἐπείγουσας ὑποχρέωσης ἡ ροή τῶν πέντε Συνοδικῶν ἡμερῶν θά εἶναι ἀνιαρό ταξίδι σέ ἄγονη γραμμή. ῾Ο πόνος, γιά τήν ἀλλαγή τοῦ κλίματος, θά εἶναι ἀνύπαρκτος. Τό ἐνδιαφέρον, γιά τήν ἀνακαίνιση τῶν ποιμαντικῶν προγραμμάτων, θά ἀντιμετωπίζεται, ἀπό τούς πολλούς, ὡς φενάκη. Τά σύγχρονα ρεύματα, πού ἀλλοτριώνουν τήν ἀνθρώπινη προσωπικότητα καί τήν ἀποξενώνουν ἀπό τά ἐκκλησιαστικά βιώματα, θά θεωροῦνται ἀσήμαντες συμπτώσεις. Καί -μέ ἕνα λόγο- μετά τή συμπλήρωση τοῦ πενθήμερου ῾Ιεραρχικοῦ, σοβαροῦ ἤ φαιδροῦ διαλόγου, ὅλα θά ἐπιστρέψουν στή μειοδοτική ἀπραξία ποιμαντικοῦ μόχθου καί στήν πλειοδοτική προσθήκη σκανδάλων.

***

῾Η θητεία τῶν δυό προηγούμενων ᾿Αρχιεπισκόπων ἀποτελεῖ τυπικό δεῖγμα φυγῆς ἀπό τό χρέος τῆς εὐσυνείδητης αὐτοκριτικῆς καί ἀπό τήν ὑποχρέωση ἀναδομῆς καί ἀνύψωσης τοῦ συστήματος διακυβέρνησης τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας.

῾Ο μακαριστός Σεραφείμ, ἄξεστος καί τραχύς, ἔσπρωξε στό ἀμπάρι τῆς λήθης καί τούς ῾Ιερούς Κανόνες καί τούς Νόμους τοῦ Κράτους. Καί ἔστησε, ὡς μοναδικό γνώμονα, κατά τή διαχείριση τοῦ ἡγετικοῦ του ρόλου, τήν ἔμπνευση τῆς στιγμῆς, τήν ἀνάγκη συσπείρωσης τῶν ψηφοφόρων Συνοδικῶν στό δικό του θέλημα καί στή δική του προσταγή, καθώς καί τήν ἀποδυνάμωση καί τήν πλήρη ἀπομόνωση ἐκείνων, πού τολμοῦσαν νά διατυπώνουν διάφορη γνώμη ἤ νά ἐπιμένουν στήν ἀνάγκη συμμόρφωσης στίς ἐπιταγές τῶν ῾Ιερῶν Κανόνων καί στήν πρακτική τῶν φωτισμένων Πατέρων μας.

Γιά νά προωθήσει, ἀνενόχλητος, τούς στόχους του, κατάργησε τίς Συνεδριάσεις τοῦ ᾿Ανώτατου Συνοδικοῦ ᾿Οργάνου, τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, πού εἶναι τό ἐποπτικό καί ἐλεγκτικό ῎Οργανο. Καί συγκέντρωσε ὅλες τίς διοικητικές ἁρμοδιότητες στή Διαρκή ῾Ιερά Σύνοδο, πού ὡστόσο, μέ τά διάφορα τεχνάσματά του, τήν κρατοῦσε ὑπάκουη καί ὑπόδουλη.  

῾Ο δεύτερος, ὁ ἐπίσης μακαριστός, ᾿Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος ἀκολούθησε διάφορη τακτική. ᾿Επανέφερε, σέ ἐτήσια Συνέλευση, τήν ῾Ιερά Σύνοδο τῆς ῾Ιεραρχίας. ᾿Αλλά, ὄχι γιά νά “ἀσκήσει τήν ἀνώτατη ἐποπτεία καί τόν ἔλεγχο ἐπί τῶν πράξεων τῆς Δ.Ι.Σ.” ἤ τῶν ᾿Αρχιερέων, ἤ τῶν διοικητικῶν ᾿Οργάνων τῆς ᾿Εκκλησίας. Τήν ἀποδέχτηκε καί τήν ἐπανέφερε, ἀποκλειστικά καί μόνο, γιά νά τηρήσει τόν τύπο. Νά δείξει πώς σέβεται τή Συνοδικότητα καί τήν παραδοσιακή διαβούλευση. Μέ κίνητρο αὐτή τή σκοπιμότητα, στένευε τά χρονικά ὅρια τῶν Συνοδικῶν Συνεδριῶν, ὑπερεκάλυπτε ἕνα μεγάλο κομμάτι τοῦ χρόνου μέ μιά δική του μακρηγορία καί συμπλήρωνε τό στενό, ὑπόλοιπο, χρόνο μέ κάποιες εἰσηγήσεις ὑποτακτικῶν του, πού -ἐκ συστήματος- δέν ἄγγιζαν τίς πληγές καί δέν τάρασσαν τόν ἡσύχιο ὕπνο τῆς Συνοδικῆς πλειοψηφίας.        

Μέ τό “δι᾿ εὐχῶν” τῆς ῾Ιεραρχικῆς Συνέλευσης ἔμπαιναν στό Συνοδικό ἀρχεῖο καί οἱ εἰσηγήσεις καί οἱ ὁποιεσδήποτε προτάσεις. Καί τά ἐνδιαφέροντα τῶν Συνοδικῶν ᾿Αρχιερέων ὀπισθοδρομοῦσαν στή νοοτροπία καί στήν πράξη τῆς ψυχρῆς, “ἐξ ἀποστάσεως”, ἡγεμονίας.

Κατά τή διαδρομή τῆς Χριστοδουλικῆς δεκαετίας, ὑπῆρξε μιά καί μόνη περίπτωση, πού ὁ θόρυβος τῶν “παραθύρων” καί ἡ κραυγή τῆς ἐκκλησιαστικῆς αὐλῆς τόν πίεσαν καί τόν ἀνάγκασαν νά ἐκφέρει ὁμολογία πικρή. Τό Φεβρουάριο τοῦ 2005, σέ στιγμές, πού ἡ δημοσιογραφία ἀναμασοῦσε, ἐπιδεικτικά καί προκλητικά, τίς πικροδάφνες τῶν δεσποτικῶν σκανδάλων, κάλεσε, σέ ἔκτακτη Συνεδρίαση τήν ῾Ιεραρχία. Καί ἐκεῖ ξέσπασε. ῾Ομολόγησε τήν ὕπαρξη τῶν σκανδάλων. Καί ἄφησε μομφή γιά ὅλο τό Σῶμα τῶν ῾Ιεραρχῶν, πού προκαλεῖ ἤ πού ἀποδέχεται τήν ὑπαρξιακή ἐξαθλίωση.

Μεταφέρω ἕνα μικρό ἀπόσπασμα ἀπό ἐκείνη τήν τραγική ἐξαγόρευσή του: “Πρίν προχωρήσω τή σκέψη μου θά ἤθελα νά ἀναζητήσω μέσῳ μιᾶς εἰλικρινοῦς αὐτοκριτικῆς τίς εὐθῦνες μας γιά τήν ὅλη κατάσταση, πού ἔχει δημιουργηθῆ. Δέν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι εἶναι ἄδικο νά γενικεύονται τά πράγματα καί νά ἐμφανίζεται ὅλη ἡ ᾿Εκκλησία ὡς ἀποτελουμένη ἀπό κληρικούς διεφθαρμένους καί ἐπιλήσμονες τῶν ὑποχρεώσεων καί καθηκόντων των. ᾿Ανάλογη ὑπῆρξε καί ἡ ἀγόρευση στή Βουλή τοῦ πρ. Προέδρου κ. ᾿Απ. Κακλαμάνη τό ἑσπέρας τῆς 9-2-05 κατά τήν ὁποία διεκήρυξεν ὅτι πιστεύει ὅτι δέν εἶναι ὅλοι οἱ δικαστικοί, οὔτε ὅλοι οἱ ἱερωμένοι διεφθαρμένοι, ἀλλά ἕνα μικρό ποσοστό των. Καί αὐτή βέβαια εἶναι ἡ ἀλήθεια. Τήν ἔχουν ἐπαναλάβει καί ὡρισμένοι σοβαροί σχολιαστές καί ἀρθρογράφοι τῶν ἡμερῶν. ῾Η μεγάλη, ἡ συντριπτική πλειονότης τῶν κληρικῶν μας ὅλων τῶν βαθμῶν εἶναι σοβαροί καί ἀξιόλογοι ἄνθρωποι, μέ βαθειά ἐπίγνωση τῆς ἀποστολῆς των καί μέ μεγάλη προσφορά στό λαό μας. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τούς ῾Ιεράρχες τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, πού ἐργάζονται φιλότιμα καί ἀποδοτικά, ἱεραποστολικά καί αὐτοθυσιαστικά καί ἔχουν προικοδοτήσει τίς τοπικές των κοινωνίες μέ ἔργα πολιτισμοῦ καί ἀγάπης, πού εὐεργετοῦν διαχρονικά τό λαό μας. ῞Ομως,  ὅπως ἀποδεικνύεται, ὑπάρχουν σέ ὅλες τίς βαθμίδες κάποιοι κληρικοί πού ἔχουν προδώσει τήν ἱερή ἀποστολή των, ἤ ἔχουν συμπεριφερθῆ κατ᾿ ἐπιταγήν τῶν ἐπιληψίμων ἀδυναμιῶν των. Δύο εἶναι τά βασικά ἀδικήματα τῶν κληρικῶν αὐτῶν: ἡ φιληδονία καί ἡ φιλαργυρία. Καί θά πρέπει νά παραδεχθοῦμε πώς σέ κάποιο βαθμό εἴμαστε ὅλοι ἔνοχοι, γιατί, ἀπό ὅ,τι φαίνεται, ἀνεχθήκαμε αὐτές τίς καταστάσεις, ὅπου ὑπάρχουν, ἐφ᾿ ὅσον τίς γνωρίζαμε, πού ἔχουν διαβουκολήσει τίς συνειδήσεις καί ἔχουν ἐκθέσει πρόσωπα καί τόν ἱερό θεσμό, πού ὑπηρετοῦμε. Εἴμαστε ὑπεύθυνοι διότι ἀπό μία κακῶς ἐννοούμενη πρόνοια γιά ἀποσόβηση μείζονος σκανδαλισμοῦ τοῦ λαοῦ, ἀποσιωπήσαμε ἔνοχες συμπεριφορές πού ἔφθασαν στή δημοσιότητα καί προκάλεσαν ἰσοπεδωτικά γιά την ᾿Εκκλησία καί ὑποτιμητικά γιά τούς κληρικούς σχόλια. Εἴμαστε ὑπεύθυνοι ὅσοι ὄχι μόνον ἐπροστατεύσαμε, ἀλλά καί ἀνεχθήκαμε νά ὑπάρχουν στήν τοπική μας ᾿Εκκλησία κληρικοί ἀσυνεπεῖς πρός τήν ἀποστολήν των καί μετατρέψαμε τίς Μητροπόλεις μας σέ θερμοκήπια ἀθλιοτήτων. Εἴμαστε ὑπόλογοι διότι ὀχυρωθήκαμε στόν νομικό τύπο καί ἀγνοήσαμε τήν οὐσία ἀπό πρόνοια μή καί παρανομήσουμε ἤ μή καί ἀδικήσουμε τυχόν θύματα τεχνολογικῶν μεθοδεύσεων καί ἀποκαλύψεων...”.

Μέ αὐτή τή συγκλονιστική ἐκμυστήρευση ἀπόθεσε τότε τό βάρος τῆς ψυχῆς τοῦ ὁ μακαριστός Χριστόδουλος. Μίλησε ἔξω ἀπό τά δόντια. ῎Εβγαλε ἀπό μέσα του τό φαρμάκι. Καί μετά... αὐτοφιμώθηκε. Δέν ξαναμίλησε γιά τά “θερμοκήπια τῶν ἀθλιοτήτων”. Καί δέν κίνησε καμμιά διαδικασία, γιά νά ξεριζώσει τίς ἀθλιότητες καί νά φυτέψει σπόρους ἀπό τά “μυρίπνοα ἄνθη τοῦ παραδείσου”. ᾿Αντίθετα, ὅποτε μποροῦσε καί ὅπως μποροῦσε, ἅπλωνε μανδύες γιά νά καλύψει τίς ἀθλιότητες, πού κατάντησε νά τίς χαρακτηρίζει “προσωπικά δεδομένα”, διέτασσε ἀνακρίσεις, ὄχι γιά νά διερευνηθεῖ προσεκτικά τό περιεχόμενο τῆς ὁποιασδήποτε καταγγελίας, ἀλλά,  “γιά νά μή μείνει ἴχνος ὑποψίας γιά τόν κατηγορούμενο” (!!!).

***

Αὐτό εἶναι τό πρόσφατο ἱστορικό background. Καί μέ αὐτή τήν ὑποδομή, οἱ Συνοδικοί Σύνεδροι τῆς εἰκοσιτετραετίας Σεραφείμ καί τῆς δεκαετίας Χριστόδουλου, θά παρακαθήσουν, κατά τόν προσεχή ᾿Οκτώβριο, στήν Τράπεζα τῶν Συνοδικῶν διαβουλεύσεων, γιά νά ἀντιμετωπίσουν τά συμπτώματα καί τίς συνέπειες τῶν παλαιότερων καί τῶν νεώτερων κατακλυσμικῶν καταιγίδων, πού κουρέλιασαν καί καταμόλυναν τό λευκό χιτώνα τῆς ᾿Εκκλησίας ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, καταξεφτέλισαν τό κύρος τῶν ᾿Επισκόπων Της καί ἅπλωσαν τό σκοτάδι τοῦ πένθους στό λογισμό καί στήν καρδιά τοῦ πληρώματος.        

῾Η ”῾Ημερήσια Διάταξη”, πού θά ἀπορροφήσει, κατά το πρῶτο δεκαήμερο τοῦ ᾿Οκτωβρίου,  τό ἐνδιαφέρον τῶν Συνοδικῶν Συνέδρων, ὑπεύθυνων καί ὑπόλογων διαδόχων τῶν ῾Αγίων ᾿Αποστόλων καί τῶν ἐξαγιασμένων Πατέ-ρων μας, δέ διαθέτει τό παραμικρό κομμάτι τοῦ χρόνου, γιά τήν ἐκτίμηση καί γιά τήν ἀντιμετώπιση τῆς χαίνουσας πληγῆς. ῾Η προτροπή πρός τούς Συνοδικούς ποιμένες· “καί τάς ἐμπιπτούσας ἐκκλησιαστικάς ἀντιλογίας διαλυέτωσαν” (ΛΖ΄ ᾿Αποστολικός Κανόνας) ἀπομονώθηκε ἔξω ἀπό τή Συνοδική αἴθουσα. ῾Η ἐντολή “καί διορθοῦν ἕκαστα τά ἀνακύπτοντα...” (ΙΘ΄ Κανόνας τῆς Τέταρτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου) πρσπεράστηκε μέ ἀδιαφορία. ῾Ο προσδιορισμός τοῦ χρέους “καί τά ἐσφαλμένα διορθοῦσθαι...” (ΣΤ΄ Κανόνας τῆς ῞Εβδομης Οἰκουμενικῆς Συνόδου) θεωρήθηκε “πεπαλαιωμένος” καί ἀφέθηκε στό ἀρχειακό σκοτάδι. ῾Η ὑποχρέωση, πού θεσμοθετοῦσε ἡ παλιά Νομοθεσία “καί τά παρά τούς κανόνας ἁμαρτανόμενα διορθοῦσθαι” (β΄ καί ΙΖ΄ διάταξη τοῦ α΄ τίτλου τῶν Νεαρῶν), χρεώθηκε στίς γενιές τῶν ποιμένων, πού ἔχουν πρό πολλοῦ ἀποδημήσει. Καί ὁ ἐντελῶς πρόσφατος νόμος τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους, πού ὁριοθετεῖ τίς ἁρμοδιότητες καί τίς ὑποχρεώσεις τῆς σημερινῆς ἐκκλησιαστικῆς διοίκησης καί πού ἐμπεριέχει καί τή ρητή διάταξη· “᾿Ασκεῖ τήν ἀνωτάτην ἐποπτείαν καί τόν ἔλεγχον ἐπί τῶν πράξεων τῆς Δ.Ι.Σ. τῶν ᾿Αρχιερέων, τῶν διοικητικῶν ὀργάνων τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος”, (Καταστατικός Χάρτης τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος ἄρθρο 4), πιθανό νά θεωρήθηκε πολύ φορτικός καί ἐπικίνδυνος, γιατί ἡ ἐνασχόληση μέ τό ἕνα σκάνδαλο, μποροῦσε νά ἀποκαλύψει καί τό δεύτερο καί τό τρίτο...

᾿Εκεῖνο, πού δέν κατάφεραν οἱ ἀδελφοί ῾Ιεράρχες καί δέν θά τό καταφέ-ρουν καί μελλοντικά, εἶναι νά ἐλευθερώσουν τούς ὤμους τους ἀπό τίς ὑποψίες καί τίς ἐνοχές, πού τούς φόρτωσε ὁ Χριστόδουλος. ῾Η ἐπίσημη, σαφής καταγγελία του, ὅτι “ὅπως ἀποδεικνύεται, ὑπάρχουν σέ ὅλες τίς βαθμίδες κάποιοι κληρικοί πού ἔχουν προδώσει τήν ἱερή ἀποστολή των, ἤ ἔχουν συμπεριφερθῆ κατ᾿ ἐπιταγήν τῶν ἐπιληψίμων ἀδυναμιῶν των. Δύο εἶναι τά βασικά ἀδικήματα τῶν κληρικῶν αὐτῶν· ἡ φιληδονία καί ἡ φιλαργυρία” οὔτε ἐρευνήθηκε, ἴσαμε σήμερα, μέσα στή Σύνοδο τῆς ῾Ιεραρχίας, οὔτε ἀναιρέθηκε, οὔτε, πολύ περισσότερο, θεραπεύτηκε. 

῎Ετσι, τά θέματα, πού θά ἐμφανιστοῦν στήν ᾿Οκτωβριανή Συνέλευση, θά προβληθοῦν, ἴσως, ὡς ἀνθοδέσμη μυρίπνοων ἀνθέων, ἱκανῶν νά ἀντιμετωπίσουν δραστικά τή λαϊκή μελαγχολία, ἀναγγέλλοντας τήν ἄνοιξη καί τή χαρά.  Στήν πραγματικότητα,  ὡστόσο, θά εἶναι ἀπρόσφορη κατάθεση πολύχρωμου μπουκέτου, στό τραπέζι ἀποσυντονισμένου “θαλάμου ἐντατικῆς θεραπείας”. Δῶρο ἐντυπωσιακό ἀλλά ἐφήμερο, στό χῶρο, πού τά φανταχτερά δωρήματα δέν ἐλαφρύνουν τήν τραγικότητα. ᾿Εκεῖ οἱ λειτουργοί του εἶναι ταγμένοι νά καταθέτουν ἀκοίμητο μόχθο ἰατρικῆς φροντίδας καί, μέ τό θυσιαστικό τους μόχθο,  νά προσφέρουν ἀνάσα ἐλπίδας. ῎Αν, γιά τή μιά ἤ τήν ἄλλη αἰτία, οἱ θεσμικά καί ἐπιστημονικά ὑπεύθυνοι ἀποστρέφουν τό βλέμμα ἀπό τά βαρειά, τά θανατηφόρα συμπτώματα καί ἀφήνουν ἀνοιχτές τίς πληγές, τότε, μέ τήν πρακτική τους, πολλαπλασιάζουν τόν πόνο καί σκοτίζουν, ἔτι μᾶλλον, τήν ἀπόγνωση.

***

῾Ικετεύω, ἀδελφικά, τά ὀγδόντα μέλη τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, νά ἐντοπίσουν τήν προσοχή τους καί τό ἐνδιαφέρον τους στήν ἑπόμενη μέρα. Στό κλίμα, πού θά προκύψει, μετά τήν περάτωση τῶν Συνοδικῶν συζητήσεών τους.

Ποιά θά εἶναι τά δικά τους βιώματα καί ποιά τά βιώματα τοῦ ποιμνίου τους; Ποιά τά δικά τους ὁράματα καί ποιές οἱ ἀντιδράσεις τοῦ εὐρύτατου ἐκκλησιαστικοῦ πληρώματος;

῾Υποψιάζομαι, ὅτι οἱ Συνοδικοί Μητροπολίτες θά εἶναι ἱκανοποιημένοι καί ἀναπαυμένοι. Θά συνεχίσουν νά ἀνεβαίνουν, μέ ἱερή καύχηση, τά σκαλοπάτια τοῦ ἀρχιερατικοῦ τους θρόνου καί θά διαμοιράζουν, πρός κάθε κατεύθυνση τήν ἐνημέρωση, ὅτι ἀσχολήθηκαν μέ σοβαρά προβλήματα καί ὅτι ἄνοιξαν δρόμους θετικότερης καί ἀποτελεσματικότερης ποιμαντικῆς διακονίας.

Στήν ἀντίπερα ἔπαλξη, τό δυσεξαρίθμητο πλῆθος τῶν πικραμένων “τέ-κνων”, μέ κατεβασμένο τό κεφάλι, θά χύνει δάκρυ πικρίας καί ἔμπονης διαμαρτυρίας. Καί, ὑψώνοντας τό χαρτί τοῦ μακαριστοῦ Χριστόδουλου, μέ τό φορτίο τῶν φρικτῶν διαπιστώσεων, θά ἐκφράζει τίς ἀπορίες του μέ τούτη τή φράση· “Πατέρες, γιατί δέν ἀσχοληθήκατε μέ τήν ἐκκαθάριση τοῦ βούρκου; Γιατί δέ μοχθήσατε, νά σκάψετε βαθειά καί νά ἀπολυμάνετε τά “θερμοκήπια τῶν ἀθλιοτήτων” καί νά τά μετατρέψετε σέ ἀνθοκήπια τοῦ παραδείσου; ᾿Ενημερῶστε μας, γιατί;

Ο ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ

ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ