Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 98, 1-12-2002  

Ἡ παθολογία τῆς Συνοδικῆς ἀπορρύθμισης

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Εὐαίσθητη ἡ Συνοδική λειτουργία. ᾿Εκτεταμένη καί ἐπικίνδυνη ἡ σημερινή ἀπορρύθμισή της. Σαφεῖς καί καταξιωμένες ἀπό τή μακρά, συνεπή καί γόνιμη, ἐκκλησιαστική παράδοση, οἱ ἀπαιτήσεις τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ ἀπό τό χαρισματικό, ῾Αγιοπνευματικό ὄργανο διοίκησης. “᾿Οθνεία” καί ἀπαράδεκτη ἡ τακτική, πού εἰσέβαλε, ἐπιθετικά καί καταλυτικά, κατά τούς τελευταίους καιρούς, στούς χώρους  ἄσκησης τῆς Συνοδικῆς διεργασίας καί πού ὑποβάθμισε τήν ῾Αγιοπνευματική Συνέλευση τῶν ὑπεύθυνων ποιμένων σέ συναλλακτήριο συμφερόντων και σέ ἐπικαλυπτήριο χυδαίων σκανδάλων.

῾Η Συνοδική ὀντολογία ὑποχρεώνει σέ βαθύ σεβασμό πρός τούς ῾Ιερούς Κανόνες καί σέ προσεκτικούς, ἀνεπηρέαστους χειρισμούς, ὅλους ἐκείνους, πού προωθήθηκαν στίς ἡγετικές ἐπάλξεις τῆς ᾿Εκκλησίας. Κανένας μας, ὅμως, δέν ἔχει τήν ἀνάπαυση, πώς ὁ ἱερός αὐτός θεσμός λειτουργεῖ, σέ τούτη τήν ἀναστατωμένη καί σκοτεινή ἐποχή μας, στά πλαίσια τῶν προδιαγραφῶν, πού ὅρισαν οἱ ἅγιοι ᾿Απόστολοι καί οἱ θεοφόροι Πατέρες μας.

Γιά κεῖνον,πού στέκεται μακριά, ἤ προκρίνει τήν “ἐν λευκῷ” ἐξουσιοδότηση στούς φορεῖς τῆς ἐξουσίας, ἡ ἀπορρύθμιση δέν εἶναι ἐνοχλητική. Δέν βιώνεται ὡς ἐμπλοκή καί ὡς ἀνησυχία. ῾Η συμβατική λειτουργία τῶν Συνοδικῶν ὀργάνων ἐπενεργεῖ ὡς καταπραυντικό τῆς συνειδησιακῆς ἐξέγερσης. ῾Η Συνοδική γραφειοκρατία δουλεύει μέ ρυθμό φαινομενικῆς ἔντασης. ᾿Αξιοποιεῖ, σήμερα, τίς ἠλεκτρονικές διευκολύνσεις τῆς ἐποχῆς. Καί δέ σταματάει νά παράγει χαρτιά. Νά καταχωρεῖ στά Συνοδικά πρακτικά ὑποσχέσεις ἀλαζονικῆς ἐγωκεντρικότητας τοῦ προεδρείου καί ἀποφάσεις τοῦ Σώματος, προβληματικῆς γνησιότητας ἤ ἀποτελεσματικότητας. Καί νά ἐξαπολύει, ἄλλοτε “ξύλινες” καί ἄλλοτε “ἀνεκτές”, μακροσκελέστατες, ἐγκυκλίους πρός τό ἱερατεῖο καί πρός τό ἐκκλησιαστικό πλήρωμα. ᾿Αλλά, μέ δεδομένη αὐτή τήν κινητικότητα, πρέπει νά ὁμολογηθεῖ, ὅτι ἡ Σύνοδος τῶν ᾿Επισκόπων, ὡς κέντρο εὐθύνης καί ἐνδιαφέροντος καί μόχθου, γιά τήν ἀπολυτότητα τῆς πίστης καί γιά τήν ὁλοκληρία τοῦ ᾿Ορθόδοξου ἤθους, βρίσκεται σέ παροπλισμό. Καί, ὅτι, ἀπό μεγάλη μερίδα τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, ἀντιμετωπίζεται, ὡς “ἀγαθό ἐν ἀνεπαρκείᾳ”. ῾Ως δῶρο τοῦ Θεοῦ, πού ἔχει συληθεῖ ἀπό τούς διορισμένους ἤ ἀπό τούς αὐτοπροβλημένους φύλακες τῶν ῾Ιερῶν θεσμίων.

῾Η συνοδικότητα, ὡς θεσμός καί ὡς ἐκκλησιαστική πράξη, δέν εἶναι ἀντίγραφο κοσμικῶν σχημάτων καί δέν ὑπηρετεῖ σκοπιμότητες. ᾿Από τή φύση της, εἶναι ὑπερύψωση πάνω ἀπό τούς κοσμικούς θεσμούς. Μοναδικό καί ἀνεπανάληπτο σχῆμα συνάντησης τῆς ἀνθρώπινης ἀγνωσίας καί ἀδυναμίας μέ τό “πανσθενουργό” Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. “᾿Ηθελημένη” καί ἔμπονη ὑπέρβαση τῶν ἀνθρώπινων σχεδιασμῶν καί, “ἄνευ ὅρων”, κοινή παράδοση τῶν ᾿Επισκόπων στή διδαχή καί στήν καθοδήγηση τοῦ Παναγίου Πνεύματος. ῾Η Σύνοδος δέ δουλεύει ὡς κοινό διοικητικό Συμβούλιο ἤ ὡς συνέλευση μετόχων κάποιας ἑταιρίας. ᾿Αποτελεῖ τήν καρδιά τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ Σώματος. Καί χτυπάει -ἤ, τουλάχιστο, πρέπει νά χτυπάει- στό ρυθμό τῆς ἀποστολικῆς ῾Ομήγυρης, πού ἔζησε τήν Πεντηκοστή καί λειτούργησε στό κλίμα τῆς Πεντηκοστῆς. ᾿Ενεργοποιεῖ τόν ἀνεκτίμητο θησαύρισμα τῆς Παράδοσης. Καί ἀνακαινίζει, μέ παρέμβαση ῾Αγιοπνευματική, τή ζωτικότητα ὁλόκληρης τῆς “ἐν τόπῳ καί χρόνῳ” ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας. Εἶναι ἡ ἀέναη πηγή τοῦ λόγου καί τῆς ἐμπειρίας. Τῆς ἀναμετάδοσης τῆς ᾿Αλήθειας καί τῆς προβολῆς τῶν φωτεινῶν παραδειγμάτων, πού ποτίζουν ἀκατάπαυστα καί ὑπεύθυνα τόν ἱερό καί καθαγιασμένο ἀμπελώνα τοῦ Θεοῦ καί πλουτίζουν τήν οἰκουμένη μέ “κλῆμα καί βότρυν σταφυλῆς”(᾿Αριθμ. ιγ΄ 23), μέ τά χαρίσματα τοῦ Παναγίου Πνεύματος.

Αὐτή τήν καρδιά τή νοιώθουμε σήμερα, μέ ἄλγος καί μέ ἀγωνία, ἀπορρυθμισμένη καί ἀποσυντονισμένη. Μᾶς δίνει τήν ἐντύπωση μιᾶς μηχανῆς, πού ἀγκομαχάει σέ εἰκοσιτετράωρη βάρδια, γιά τήν ἐξυπηρέτηση ἀνθρώπινων μωροφιλοδοξιῶν. Γιά τήν ἐπίδειξη πραγματικῶν ἤ πλασματικῶν προσόντων. Καί γιά τήν κατάκτηση πόντων δημοτικότητας.

Αὐτή τήν ζωήρρυτη πηγή θείας σοφίας καί ἀγαπητικῆς ποιμαντορίας, τή μετρᾶμε καί τή βρίσκουμε ἐπικίνδυνα ὑποβαθμισμένη. Δέν φέρνει στά χείλη μας νερό γάργαρο. Δέν μᾶς ἀναπαύει στά “μεγαλότατα κύματα τῆς θείας ᾿Αγάπης”.

***

Πρόσφατο παράδειγμα ἔσχατης καί εὔγλωττης Συνοδικῆς ἀπορρύθμισης ἦταν ἡ τελευταία Σύνοδος τῆς ῾Ιεραρχίας. Μελετώντας το ψηλαφεῖ κανείς τήν παθολογία ὄχι τοῦ θεσμοῦ, ἀλλά τῶν παραγόντων, πού τόν ἐκπροσωποῦν καί (ὑποτίθεται) τόν ὑπηρετοῦν κατ᾿ αὐτή τήν ἱστορική ὥρα.

1. Μέσα στό πρῶτο δεκαήμερο τοῦ ᾿Οκτωβρίου συνῆλθε τό ἀνώτατο Συνοδικό σῶμα, ἡ Σύνοδος τῆς ῾Ιεραρχίας τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος στήν τακτική, ἐτήσια Συνέλευσή της. Μαζεύτηκαν ὅλοι οἱ ῾Ιεράρχες, ἑβδομήντα πέντε τόν ἀριθμό, γιά νά λειτουργήσουν Συνοδικά. Νά προσευχηθοῦν. Νά διασκεφτοῦν “ἐν ῾Αγίῳ Πνεύματι”. Νά μελετήσουν (καί πάλι ὑποτίθεται), σέ βάθος καί πλάτος, τά μεγάλα καί καυτά θέματα τῆς ἐπικαιρότητας. Αὐτά, πού παρεμβάλλει, στήν ἱστορική διαδρομή τοῦ εἰκοστοῦ πρώτου αἰώνα, ἡ παγκόσμια ἀνακατάταξη καί ἡ οἰκουμενική ἀναστάτωση. Νά διαμορφώσουν κλίμα ᾿Ορθόδοξης σκέψης, ἱκανῆς νά προσανατολίσει τό λαό  καί ᾿Ορθόδοξης προοπτικῆς. Νά καταρτίσουν προσεγμένα προγράμματα δράσης καί νά διατυπώσουν ρεαλιστικές ἀποφάσεις. Νά πείσουν μέ τίς ἀνακοινώσεις τους τό λαό καί νά τόν χειραγωγήσουν σέ συντονισμό καί σέ εὐθυγράμμιση μέ τίς συνοδικές ἐτυμηγορίες.

῾Η Συνέλευση αὐτή θά ἔπρεπε νά βιωθεῖ καί ἀπό τά μέλη της καί ἀπό τούς ἀποδέκτες τῶν ἀποφάσεών της, ὡς “γεγονός”. ῾Ως σταθμός σημαντικός καί καθοριστικός στήν πορεία τῆς ᾿Ορθόδοξης ἑλληνικῆς ᾿Εκκλησίας. ῾Ως εἰλικρινέστατη καί ἄδολη ἐνατένιση τῶν ποιμένων στόν οὐρανό. Καί ὡς πρόσβασή τους στήν καρδιά τοῦ λαοῦ, πού πιέζεται ἀπό συμβατικές, ὑλιστικές ἐπαγγελίες καί ἀπό τό κυρίαρχο πνεῦμα τῆς ἐκμετάλλευσης. ῎Ανοιγμα διαβάσεων, στήν πυκνή ὁμίχλη τῶν ἰδεολογιῶν. Χειραγωγία τοῦ λαοῦ στό ξέφωτο τῆς ἀλήθειας. Καί ἐπανασύνδεση τοῦ “σήμερα” μέ τό “αἰώνιο”.

Τίποτε ἀπό αὐτά δέν ἄφησε πίσω της ἡ Συνέλευση τῆς ῾Ιεραρχίας. Δέν πρόσφερε λόγο καί δέν ἄνοιξε διάλογο μέ τό λαό. Δέν ἔβαλε αὐτί νά τόν ἀκούσει καί καρδιά γιά νά μεταγγίσει ζωή. ῏Ηρθε καί πέρασε, σάν τό πιό ἀσήμαντο περιστατικό. Σάν διαδικασία περιθωρίου. Λεπτομέρεια, πού δέ νομιμοποιεῖται νά καταλάβει θέση στά πρωτοσέλιδα τῶν ἐφημερίδων, ἀλλά τῆς ἐπιτρέπεται, συγκαταβατικά, νά μνημονευτεῖ στά ψιλά καί στά ἐφήμερα.

῾Η ῾Ιεραρχία ἦρθε καί πέρασε, δίχως νά δώσει στίγμα. Δίχως νά ἐξαγγείλει μήνυμα. Δίχως νά ἀντιμετωπίσει, μέ ἀποφασιστικότητα καί ἀποτελεσματικότητα, νοσηρές καταστάσεις. Δίχως νά ἐνθαρρύνει τό λαό στόν πολύπτυχο ἀγώνα του. Μηδενική ἡ ποιότητα τῆς δουλειᾶς της. Μηδενική ἡ ἔνταση τοῦ λόγου της. Μηδενική καί ἡ συνολική προσφορά της.

Τό ἀνώτατο διοικητικό Σῶμα τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος πραγματοποίησε τή Συνέλευσή του καί δέ διατύπωσε οὔτε μιά ἀπόφαση, δεσμευτική γιά τούς φορεῖς τῆς ἐπισκοπικῆς εὐθύνης καί ὁδηγητική γιά τό εὐρύ ποίμνιο. Οὔτε θεώρησε ὑποχρέωσή του νά ἀπευθύνει κάποιο μήνυμα στό λαό, πού παρακολούθησε ἀπό ἀπόσταση ἐμποδισμοῦ, μέ προσδοκία ἤ μέ ἀγωνία, τή Συνοδική συνάντηση τῶν ποιμένων του.

Ψάξτε τίς ἐφημερίδες, φυλλομετρήστε τά ἐπίσημα ἐκκλησιαστικά περιοδικά καί ἀναζητήστε, μέ ὅση ἐρευνητική δύναμη διαθέτετε, τά συμπεράσματα καί τίς ἀποφάσεις τῆς πρόσφατης ῾Ιεραρχίας τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. Δέ θά βρεῖτε τίποτα. Θά συναντήστε μόνο μιά βαρειά καί κρύα πλάκα τάφου, πού κάλυψε καί ἔκρυψε τά ἀρχιερατικά σκάνδαλα, τίς ρόζ ἱστορίες καί τίς οἰκονομικές ἀτασθαλίες τῶν πριγκίπων τῆς ᾿Εκκλησίας μας.  

***

2. Δέ θά ἐπιστρατεύσω κριτικά δημοσιεύματα, πού ἐκπορεύονται ἀπό τά δημοσιογραφικά συγκροτήματα τῶν ἀθέων, γιά νά χρωματίσω τήν ἀποτυχία. Οἱ ἄθεοι σιγοῦν “αἰδημόνως”, ὅταν ἡ ἐκκλησιαστική διοίκηση αὐτοπροδίδεται καί αὐτοδιασύρεται. Καί ἐπιχαίρουν, στό ἡμίφως τοῦ παρατηρητηρίου τους, γιά τή ζημιά, πού προκαλοῦν οἱ ἄστοχες ἤ οἱ παρανοϊκές πράξεις τῶν ᾿Επισκόπων στό πνευματικό οἰκοδόμημα τῆς ᾿Εκκλησίας. Θά ἀποφύγω νά ἐμφανίσω τήν κριτική τῶν ἀθέων -ἰσχνή ἄλλωστε- καί θά ἐπικαλεστῶ τήν προβληματική δημοσιογραφική παρουσίαση τοῦ Συνοδικοῦ γεγονότος, πού βγῆκε μέσα ἀπό τό ἀρχιεπισκοπικό ἐπιτελεῖο. Θά φέρω γιά μάρτυρες, αὐθεντικούς καί πειστικούς, τά κείμενα, τά κυριολεκτικά φτωχά καί ἀνούσια, πού διατυπώθηκαν καί προωθήθηκαν ἀπό τό στενότερο συνεργάτη-δημοσιογράφο καί γνωστό ἀρχικόλακα τοῦ προκαθημένου Χριστόδουλου.

῾Ο κόλακας αὐτός (“γνωστό τοῖς πᾶσι”) δέν ἀφήνει περιστατικό, ὅσο ἀσήμαντο καί ἄν εἶναι, χωρίς νά τό ἐκμεταλλευτεῖ. Χωρίς νά τό παρουσιάσει ὡς σύλληψη ἡγετικῆς εὐφυΐας καί ὡς δεῖγμα ἀκάματης δραστηριότητας τοῦ προϊσταμένου του. ῞Οταν δέ βρίσκει τέτοιες ἀφορμές -καί συχνά δέ τίς βρίσκει- τεντώνει τήν πεζότητα καί τήν ἐμφανίζει ὡς ἄνοιγμα εὑρηματικότητας.  

Γιά τή συνέλευση τῆς ῾Ιεραρχίας, ὅμως, ὁ κόλακας δημοσιογράφος  δέ βρῆκε ἔπαινο. ῾Η γραφίδα του ἔπαθε ἐμπλοκή. Τό χέρι του τό ἀκινητοποίησε ὁ φόβος τῆς γελοιοποίησης. Κάθε μέρα ἔδινε ἕνα ρεπορτάζ φάντασμα. Δίχως λεπτομέρειες καί δίχως φωτογράφιση τῆς ἀτμόσφαιρας. ᾿Απόφευγε νά μεταφέρει στό ἀναγνωστικό κοινό,   μέ ἀκρίβεια, τίς ἐπάλληλες Συνοδικές συγκρούσεις. Τήν ὑπεροπτική διαχείριση τῆς Συνοδικῆς εὐθύνης ἀπό τόν πρόεδρο. Τίς κενολογίες καί τίς ἀντεγκλήσεις. Τήν ἀδυναμία σύγκλισης ἀπόψεων καί διατύπωσης ἱστορικῶν ἀποφάσεων. Τήν ἀποφυγή σύνταξης μηνύματος, μέ περιεχόμενο ῾Αγιοπνευματικό καί μέ γλῶσσα πειστική, πού θά μποροῦσε νά λειτουργήσει ὡς στήλη ὁδηγητική καί  ὡς νεφέλη προστατευτική τῆς ἐκκλησιαστικῆς παρεμβολῆς.

῾Η προβληματική σιωπή τοῦ δημοσιογράφου, πού, σέ μόνιμη βάση, μακιγιάρει δημοσιογραφικά τόν ᾿Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο καί τόν ἐμφανίζει στό κοινό μέ Ναπολεόντια ἐξάρτηση, σηματοδοτεῖ τή φτώχεια καί τήν ἀποτυχία τῆς Συνέλευσης τῆς ῾Ιεραρχίας. ᾿Εντελῶς ἔμμεσα καί συνεσκιασμένα προδίδει τή διαδικασία ἀπόκρυψης τῶν ἐπεμβάσεων τοῦ προέδρου, πού στόχευαν στήν καθυπόταξη τοῦ Συνοδικοῦ Σώματος στά δικά του ὁράματα.

῾Ο κόλακας δημοσιογράφος δέ βρῆκε ἀποφάσεις Συνοδικῆς ὑπευθυνότητας νά παρουσιάσει. Καί σιώπησε. ᾿Αλλά σιώπησε καί γιατί δέ θέλησε νά ἐμφανίσει τούς χειρισμούς τοῦ προεδρείου, πού ἦταν πιστές ἀντιγραφές τῶν κοσμικῶν σχημάτων  καί κινήσεις προδοσίας τοῦ Συνοδικοῦ λειτουργήματος.

***

3. Δεύτερο σύμπτωμα τῆς νοσηρότητας, πού ἀπορρύθμισε τό Συνοδικό θεσμό καί τόν κατέστησε ἀναξιόπιστο, ἦταν ἡ κακή, πέρα γιά πέρα πονηρή, διαχείριση τοῦ Συνοδικοῦ χρόνου.

῾Ο ᾿Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, γιά νά ἀποφύγει τήν ἐνοχλητική κριτική καί τή διαρροή πρός τίς ἀκοές τοῦ πληρώματος στοιχείων, πού θά μποροῦσαν νά ἀποκολλήσουν τό εἴδωλό του ἀπό τό βάθρο τῆς διασημότητας, περιόρισε τά χρονικά περιθώρια τῶν εἰσηγήσεων καί τῶν συζητήσεων στά στενά ὅρια τῶν πέντε ἡμερῶν. Καί δέν περιορίστηκε σ᾿ αὐτή τήν ἀνεπίτρεπτη συμπίεση. Σφετερίστηκε, ἐντελῶς αὐθαίρετα καί ἀνακόλουθα πρός τόν κανόνα τῆς ἐπισκοπικῆς ἰσότητας καί συνυπευθυνότητας, τίς δυό πρῶτες μέρες, γιά νά παρουσιάσει τά δικά του, νεφελώδη ὁράματα καί νά ξαναδιατυπώσει προγράμματα, πού γιά πέμπτη φορά τά ἀφηγήθηκε καί ποτέ, στό διάστημα τῶν πέντε ἐτῶν, κατά τά ὁποῖα συνέρχεται ὑπό τήν προεδρία του ἡ ῾Ιεραρχία, δέν κατάφερε νά τά ἐμφανίσει ὡς ὁλοκληρωμένη πραγματικότητα.  Μίλησε, φλυάρησε, αὐτοπροβλήθηκε καί αὐτοδιαφημίστηκε. ᾿Αλλά δέν ἀναφέρθηκε σέ συγκεκριμένο ἔργο, πού στοιχειοθετήθηκε, ὡς ἀνταπόκριση στίς παλιότερες εἰσηγήσεις του καί λειτούργησε μέ ἀποτελεσματικότητα στό εὐρύτατο γήπεδο τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. Παράλληλα, ἀπομόνωσε τήν πέμπτη μέρα τῆς Συνοδικῆς Συνέλευσης, γιά ἐπισκοπικές ἐκλογές. ῎Ετσι, ἔμειναν μόνο δύο μέρες, γιά τήν παρουσίαση τῶν εἰσηγήσεων τῶν Μητροπολιτῶν καί γιά τήν ἐπεξεργασία τῶν προτάσεων ἀπό τήν ὁλομέλεια τοῦ Συνοδικοῦ Σώματος. Δυό μέρες κράτησε γιά τόν ἑαυτό του ὁ κ. Χριστόδουλος. Καί δυό μέρες πρόσφερε στούς 75 Μητροπολίτες, γιά νά εἰσηγηθοῦν καί γιά νά διατυπώσουν τίς γνῶμες τους καί τίς καταληκτικές κρίσεις τους.

Μέ τέτοιες συνθῆκες, δέν εἶναι δυνατό νά γίνει λόγος γιά Συνέλευση. Πολύ περισσότερο δέν εἶναι δυνατό νά χαρακτηριστεῖ ἡ Συνέλευση ῾Αγιοπνευματική. ᾿Αδελφική κοινωνία τῶν ἰσότιμων καί ἰσόκυρων ποιμένων τῆς ᾿Εκκλησίας καί κοινή ἀναζήτηση τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ. ῾Ο ἕνας, ὁ πρόεδρος, περπάτησε ἡγεμονικά καί ἄνετα, προβάλλοντας, ἐπί δυό ὁλόκληρες μέρες, τό πορτραῖτο του. Καί οἱ ἄλλοι, οἱ πολλοί, οἱ 75, ὑποχρεώθηκαν νά περνοῦν ἀπό τό στενό φράχτη, πού στήνει ὁ βοσκός, γιά νά ἀρμέξει τά γίδια του.

Συνέπεια τῆς ἀφόρητης συμπίεσης τοῦ Συνοδικοῦ χρόνου ἦταν καί ἡ ἀκύρωση παρουσίασης ζωτικῶν θεμάτων καί ἡ ἀφαίρεση τῆς δυνατότητας καί τοῦ δικαιώματος Συνοδικοῦ διαλόγου, πάνω στά ἐρωτήματα, πού ἀπασχολοῦν καί ποιμένες καί ποιμενόμενους.

Κατά τήν τελευταία μέρα τῆς Συνέλευσης τῆς ῾Ιεραρχίας, ὁ κόλακας δημοσιογράφος, στό ρεπορτάζ του, προσπαθεῖ νά ἀποδυναμώσει καί νά ἀποχρωματίσει τή βιασύνη τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου νά τελειώσει, μέσα σέ δυό μέρες, ὁ, ἀνυπόφορος γι᾿ αὐτόν, Συνοδικός διάλογος καί τήν παραπομπή τῶν καυτῶν προβλημάτων στίς “ἑλληνικές καλένδες”. Γράφει: “῾Ο χρόνος τῆς μιᾶς ἑβδομάδος δέν ἤρκεσε καί τελικά δέν ἔγιναν οἱ εἰσηγήσεις τῶν σεβ. Μητροπολιτῶν Κοζάνης κ. ᾿Αμβροσίου μέ θέμα “Ποιμαντική ἀντιμετώπισις τοῦ φαινομένου τῆς προοδευτικῆς μετατροπῆς τῆς χώρας ἡμῶν εἰς πολυπολιτισμικήν, πολυφυλετικήν καί πολυγλωσσικήν τοιαύτην”, Φθιώτιδος μέ θέμα “῾Η θέσις τῆς ᾿Εκκλησίας ἐπί τοῦ θέματος τῆς εὐθανασίας”  καί ᾿Ηλείας μέ θέμα “Κανονισμός ῾Ιεροψαλτῶν””. 

῾Ο χρόνος, πού, στήν πραγματικότητα, δέν ἦταν μιά βδομάδα, ἀλλά δυό μόνο μέρες, δέν ἄρκεσε. Καί ἀντί νά παραταθεῖ ὁ χρόνος καί νά ὁλοκληρωθεῖ ἡ μελέτη καί ἡ συζήτηση, κόπηκαν οἱ εἰσηγήσεις καί οἱ Συνοδικοί διάλογοι.

Στά γρήγορα, βρέ παιδιά, γιά νά σταματήσουν οἱ ἀντιπαραθέσεις μέ τόν ᾿Αρχιεπίσκοπο καί νά ἀποφύγουμε τόν κίνδυνο διαρροῆς τῶν ἐπικρίσεων πρός τά κανάλια τῆς λαϊκῆς ἐνημέρωσης.

***

4. Καί φτάνουμε σέ μιά ἄλλη πτυχή τῆς παθολογίας τῆς Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας, πού ἐπιδέχεται διπλή ἑρμηνεία. ᾿Από τό ἕνα μέρος ἀκτινογραφεῖ, σέ ὅλη της τήν ἀποκρουστικότητα, τήν ὑποβάθμιση τοῦ ᾿Ανώτατου Διοικητικοῦ ὁργάνου τῆς ᾿Εκκλησίας σέ σῶμα κομπάρσων. Καί ἀπό τό ἄλλο, ἀφήνει νά διαγραφεῖ στόν ὁρίζοντα ἡ ἀχνή ἐλπίδα, ὅτι τό ναρκωμένο σῶμα ὁδηγεῖται σέ ἀφύπνιση καί μπαίνει στήν ἐναγώνια ἀναζήτηση τῆς γνησιότητας καί τῆς ῾Αγιοπνευματικῆς ὑπευθυνότητας.

Γιά πρώτη φορά, μετά ἀπό φίμωση εἰκοσιοχτώ ὁλόκληρων χρόνων, ἀκούστηκαν κάποιες ἐλεύθερες φωνές καί κριτική σοβαρή καί ντοκουμενταρισμένη, γιά τίς λαθεμένες πρωτοβουλίες καί γιά τήν ἀνοίκεια συμπεριφορά τοῦ προεδρείου, πού συγκροτεῖται καί πού ἐκπροσωπεῖται, μέσα καί ἔξω ἀπό τή Σύνοδο, ἀποκλειστικά καί μόνο, ἀπό τόν ᾿Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο.

῾Ο κ. Χριστόδουλος, στοιχημένος, πέρα γιά πέρα, στήν τακτική τοῦ προκατόχου του, κινήθηκε, ἀπό τήν πρώτη στιγμή, ἀπολυταρχικά καί δικτατορικά. Καί προσπάθησε νά κάμψει καί νά καθυποτάξει τούς ὁμότιμους συνεπισκόπους του. Νά τούς στερήσει τό δικαίωμα τοῦ ἐλεύθερου λόγου. Καί νά τούς ἀναγκάσει νά συγκατανεύουν πάντοτε στίς δικές του ἐπιλογές καί νά ψηφίζουν “κατά τή διαταγή του”.

Τό σύστημα δούλεψε στά πρῶτα χρόνια τῆς ἀρχιεπισκοπείας Χριστόδουλου. ῎Οχι, ὅμως, δίχως βαρυγκομιά. Κατά τίς ἰδιαίτερες συναντήσεις τους, οἱ Μητροπολίτες διεκτραγωδοῦσαν τήν κατάσταση. Καί ἔψεγαν τούς ἑαυτούς τους, γιά τήν ἀτολμία καί γιά τή δουλικότητα. Γιά τό ὅτι δέν ὕψωναν φωνή διαμαρτυρίας καί δέν ἀναχαίτιζαν τήν προέλαση τῆς Χριστοδουλικῆς ὑπεροψίας.

Τούτη, ὅμως, τή φορά, τό καζάνι τῆς ἀγανάκτησης ξεχείλισε. Καί τό καυτό παράπονο, ἡ σκληρή κριτική καί ἡ ὁμαδοποίηση τῆς ἀντιπολίτευσης φόβισαν τόν προκαθήμενο. ῎Ενοιωσε τήν καρέκλα του νά σείεται. Τό κύρος του νά μειώνεται. ῾Η φήμη του νά τραυματίζεται.

Πρίν ἀκόμα ἀρχίσουν οἱ ἐργασίες τῆς Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας, τόν περασμένο ᾿Οκτώβριο, ὑπομνήματα ῾Ιεραρχῶν ἔφταναν, τό ἕνα πίσω ἀπό τό ἀλλο, στό διοικητικό κέντρο, μέ ὄχημα τό ταχυδρομεῖο. Καί οἱ ἀποστολεῖς τους, μέ καθολική κοινοποίηση, ἐνημέρωναν ὅλα τά μέλη τῆς ῾Ιεραρχίας γιά τίς ἀντικανονικότητες Χριστόδουλου καί γιά τίς συμπεριφορές, πού μείωναν καί τό Συνοδικό θεσμό καί τίς προσωπικότητες τῶν Συνοδικῶν Συνέδρων.

῾Ο ᾿Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, ὀχυρωμένος πίσω ἀπό τήν ἡμερήσια διάταξη τῆς Συνόδου τῆς ῾Ιεραρχίας, πού τήν εἶχε καταρτίσει ὁ ἴδιος, ἄφησε τά ὑπομνήματα στήν ἄκρη. Καί προσπάθησε νά περιορίσει τή συζήτηση καί χρονικά καί θεματικά. ῎Ετσι, πού νά μή μπορέσουν οἱ Συνοδικοί Σύνεδροι νά τήν ἐπεκτείνουν στό ἀνασκάλεμα τῆς κακοδιαχείρισης τῆς ἐξουσίας, πού ἀποτελεῖ τή σταθερή πολιτική του. ᾿Αλλά δέν τό κατάφερε. Οἱ Συνοδικοί ἐπέμειναν. Καί κατάφεραν, ὄχι λίγοι, νά βάλουν τό δάχτυλο στήν πληγή. Νά ἐπισημάνουν κάποιες ἀπό τίς πολλές αὐθαιρεσίες του. Νά διαμαρτυρηθοῦν γιά τίς ὑπερβάσεις τῶν ἁρμοδιοτήτων του καί γιά τή διαχείριση τῆς Συνοδικῆς εὐθύνης κατά τρόπο δικτατορικό καί περιφρονητικό πρός τό Σῶμα τῶν συνιεραρχῶν του.

Οἱ διαμαρτυρίες, πού ἔγιναν, ἦταν ἔντονες. ᾿Εκεῖνος πάλεψε, δίχως  ἐπιτυχία, νά ἀνασκευάσει τίς κατηγορίες. Νά ἐμφανίσει ἕνα προφίλ δημοκράτη. Καί ἕνα Συνοδικό πρόεδρο, πού σέβεται τούς ῾Ιερούς Κανόνες καί ἐφαρμόζει μέ κάθε εὐλάβεια τούς κανονισμούς, πού ρυθμίζουν τή λειτουργία τοῦ ῾Ιεροῦ Θεσμοῦ. ᾿Αλλά πῶς νά πείσει τό Σῶμα, ὅταν ἡ πλειοψηφία ἔχει τόσες καί τέτοιες πικρές ἐμπειρίες; ῞Οταν οἱ Συνοδικοί βρίσκονται συνεχῶς στριμωγμένοι στό γκέτο τῆς ὑποταγῆς; ῞Οταν ὁ κ. Χριστόδουλος ἀγωνίζεται μέ πεῖσμα νά τούς καθυποτάξει, νά τούς ἀφαιρέσει τή Μητροπολιτική ἐλευθερία πρωτοβουλίας καί νά τούς ὑποβιβάσει στήν τάξη καί στίς ἁρμοδιότητες τῶν χωρεπισκόπων τῆς παλιᾶς ἐποχῆς;

***

5. Τό ὅτι δέ μίλησαν ὅλοι, καί δέν ἀποκάλυψαν ὅτι συντονίζονται μέ τήν ὁμάδα διαμαρτυρίας, δέ σημαίνει ὅτι οἱ πολλοί στέργουν στήν ὑποδούλωση. ῞Οτι συμφωνοῦν μέ τήν τακτική Χριστόδουλου, ὅπως προσπάθησε νά βγάλει πρός τά ἔξω ὁ κόλακας δημοσιογράφος. Αὐτός, παρεμβαίνοντας στρεβλωτικά, ἐπιχείρησε νά ἐμφανίσει στό εὐρύ κοινό, ὅτι οἱ ἀντάρτες Μητροπολίτες ἦταν πολύ λίγοι. Καί ὅτι οἱ πολλοί βρίσκονται σταθερά ἀκροβολισμένοι στό βηματισμό τοῦ Χριστόδουλου. Καί ἀκόμα, παραβιάζοντας τή δημοσιογραφική δεοντολογία, δέ δίστασε νά ρίξει λάσπη σέ κείνους, πού ἀποτόλμησαν νά ἐμφανίσουν στήν ὁλομέλεια τῆς ῾Ιεραρχίας τίς ἀνησυχίες τους καί τούς προβληματισμούς τους καί νά τούς ἐντάξει σέ ὁμάδες μειωμένου ἤθους. ῎Εγραψε τήν Κυριακή 13-10-2002· “Πάντως αὐτή ἡ ὄχι σύμφωνη μέ τό ἐκκλησιαστικό ἦθος συμπεριφορά τῶν ὀλίγων ἀρχιερέων ἀποδείχθηκε ὅτι ἔφερε τό ἀντίθετο ἀποτέλεσμα ἀπό αὐτό, πού ἐπιδίωκαν. ῾Η συντριπτική πλειοψηφία τῶν μητροπολιτῶν συσπειρώθηκε γύρω ἀπό τόν ᾿Αρχιεπίσκοπο γιά νά διαφυλαχθοῦν ἡ ἑνότητα τῆς ῾Ιεραρχίας καί ἡ σταθερή πορεία τῆς ᾿Εκκλησίας. Πολλοί Μητροπολίτες αἰσθάνθηκαν μάλιστα τόσο καταπιεσμένοι ἀπό τή συμπεριφορά τῶν ὀλίγων πού μετά τά ἀποτελέσματα τῶν ἐκλογῶν ξέσπασαν καί δέν ἔκρυψαν τή μεγάλη χαρά τους γι᾿ αὐτά. ῞Οπως ὁρισμένοι ἀπό αὐτούς ἐξήγησαν στόν “Τ.τ.Κ.”, μέ τίς ἐκλογές ἀποδείχθηκε ὅτι οἱ λίγοι μπορεῖ νά κάνουν φασαρία καί νά προκαλοῦν μία ἀρρωστημένη ἀτμόσφαιρα, ἀλλά ἡ συντριπτική πλειοψηφία τῶν ῾Ιεραρχῶν τούς ἀγνοεῖ”.

῾Ο ταλαίπωρος, κόλακας δημοσιογράφος, διόρισε τόν ἑαυτό του καρδιογνώστη καί ἱκανό νά ἐξακριβώσει, μέ τήν πρώτη ματιά, τί σκέφτεται ἡ πλειοψηφία καί τί ἐκπροσωπεῖ ἡ ὁμάδα -κατ᾿ αὐτόν μικρή- πού βρῆκε τό θάρρος νά ἐντοπίσει τήν κρίση τοῦ Συνοδικοῦ θεσμοῦ καί νά ἀποδώσει τίς εὐθῦνες, πού τοῦ ἀνήκουν, στόν πρόεδρο Χριστόδουλο. Ξέχασε, ὅμως, μερικές ἁπλές παραμέτρους.

α) ῞Οτι, μέσα στό κλίμα τῆς διαπλοκῆς, τῆς καταπίεσης καί τῆς κατατρομοκράτησης, πού δεσπόζει στό ῾Ιεραρχικό Σῶμα, ἡ ἐμφάνιση μιᾶς ὁμάδας, πού βρῆκε τήν τόλμη νά μιλήσει ἀνοιχτά καί θαρρετά, εἶναι φαινόμενο πρωτογενές, ριζοσπαστικό καί ἐλπιδοφόρο. Σηματοδοτεῖ κρίση ἐπισκοπικῆς συνείδησης ἤ ἐξάντληση τῶν ὁρίων ἀντοχῆς. Καί δέν μπορεῖ ἤ δέ δικαιοῦται νά τό ἀγνοήσει, μέ κανένα τρόπο, ὁ ὑπεύθυνος πρόεδρος.

β) ῞Οτι ἡ silent majority (ἡ σιωπηλή πλειοψηφία) δέν ψηφίζει μέ τή σιωπή της ἀνέλεγκτη ὑποταγή στήν ἐξουσία. ῎Αν αὐτό τό μήνυμα ἤθελε νά ὑπογράψει ἡ πλειοψηφία, δέ θά προτιμοῦσε τή μέθοδο τῆς σιωπῆς. Θά θορυβοῦσε καί θά θριαμβολογοῦσε, γιά νά δείξει στό δικτάτορα, ὅτι τάσσεται ὑπό τίς διαταγές του. Καί θά τό ἔκανε αὐτό, γιά νά κερδίσει τήν εὔνοια καί νά εἰσπράξει  τή συναλλαγματική. ῾Η σιωπή εἶναι ψῆφος ἐμπιστοσύνης πρός τήν πτέρυγα τῆς διαμαρτύρησης. Δείχνει, ὅτι οἱ πολλοί ἱκανοποιοῦνται ἀπό τό νέο μήνυμα καί τή νέα προοπτική, πού εἰσάγουν οἱ λίγοι καί περιμένουν τή στιγμή, πού θά ἀποκαλύψουν καί τή δική τους τοποθέτηση.

γ) ῞Οτι μέ τό σφίξιμο τοῦ χρόνου, πού ἐπέβαλε ὁ Χριστόδουλος στό πρόγραμμα τῆς ῾Ιεραρχίας, καί νά ἤθελε κάποιος ἄλλος Σύνεδρος νά μιλήσει καί νά ἐκφράσει τήν ἀγωνία του ἤ τίς ἐπιφυλάξεις του, ἡ ἀρχιεπισκοπική κλεψύδρα θά τόν φίμωνε.

***

6. Καί ἕνα τελευταῖο στοιχεῖο. Μᾶς τό προσφέρει, μέ τήν ἀφέλειά του καί μέ τή φτηνή ἐπιχειρηματολογία του, ὁ κόλακας δημοσιογράφος.

Μετά τίς ἐπισκοπικές ἐκλογές καί συγκεκριμένα τήν Κυριακή 13 ᾿Οκτωβρίου, μέ ἐπίτιτλους καί μέ τίτλους ἐντυπωσιακούς, θέλησε νά ἐπιβάλει στήν κοινή γνώμη τήν ἄποψη, ὅτι θριάμβευσε ὁ Χριστόδουλος καί ὅτι ὅλοι οἱ ῾Ιεράρχες προσδέθηκαν, τελικά, στό ἅρμα του.

᾿Επίτιτλος τοῦ ρεπορτάζ του: “ΕΚΛΟΓΕΣ: ῾Η πλειοψηφία τῆς ῾Ιερᾶς Συνόδου συσπειρώθηκε γύρω ἀπό τόν ᾿Αρχιεπίσκοπο”. Τίτλος, μέ μεγάλα, ζωηρά γράμματα· “Δικαίωση τῶν ἐπιλογῶν Χριστόδουλου”. Καί ὑπότιτλος, ὄχι λιγότερο χτυπητός: “Προσωπικός θρίαμβος τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου κατά τίς προχθεσινές ἐκλογές στήν ῾Ιεραρχία, γιά τήν πλήρωση τῶν 4 Μητροπόλεων, Νέας Σμύρνης, Κερκύρας, Γλυφάδας καί ᾿Εδέσσης. ῾Η μεγάλη πλειοψηφία τῶν ῾Ιεραρχῶν ἐπικρότησαν τίς ἐπιλογές του. Τά ἀποτελέσματα τῶν ἐκλογῶν ἔδωσαν ἰδιαίτερα μεγάλη ἱκανοποίηση στόν ᾿Αρχιεπίσκοπο καί τούς ἄλλους ἀρχιερεῖς πού τίς ὑποστήριξαν μετά καί τήν ἀρνητική ἀτμόσφαιρα πού ἐπιδίωξαν νά προκαλέσουν στήν ῾Ιεραρχία λίγοι μητροπολίτες τόσο κατά τή διάρκεια τῶν ἐργασιῶν της ὅλη τήν ἑβδομάδα, ὄσο καί ἰδιαιτέρως κατά τή διάρκεια τῶν προχθεσινῶν ἐκλογῶν”.

Καί μόνη αὐτή ἡ γραφή ὑπογραμμίζει τήν ἀνωμαλία. ῎Αν οἱ ἐκλογεῖς συντάχθηκαν μέ τίς  ἐπιλογές τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου, σάν κοπάδι ἄλογο, τότε τί χρειαζόταν ἡ διαδικασία τῶν ἐκλογῶν; Γιατί νά μή γίνει διορισμός τῶν νέων Μητροπολιτῶν ἀπό τόν ᾿Αρχιεπίσκοπο καί γιατί νά σκηνοθετηθεῖ αὐτή ἡ πλασματική ἐκλογική διαδικασία;

Βέβαια, ὅλοι τό ξέρουν καί ὁ κόλακας δημοσιογράφος δέν ἀπέφυγε νά τό ἀποκαλύψει, μέ προηγούμενα δημοσιεύματά του, ὅτι, κατά τήν προεκλογική περίοδο σημειώθηκε ὀργασμός δοσοληψιῶν. Καί ὅτι ὁ ᾿Αρχιεπίσκοπος ἀναγκάστηκε νά μετακινηθεῖ ἀπό τίς ἔμμονες ἰδέες του, γιά νά μήν πάθει τό κάζο, πού ἔπαθε πρίν ἕνα χρόνο, μέ τήν ἀδικαίωτη ἀπαίτησή του, νά ἐκλεγεῖ “ὁ δικός του” στή Μητρόπολη Σύρου. ῎Αν, ἐκ τῶν ὑστέρων, ἐκμεταλλεύεται τό ἐκλογικό ἀποτέλεσμα καί ἄν οἱ ἄνθρωποι, πού τόν περιβάλλουν, ὅπως ὁ κόλακας δημοσιογράφος, ἐμφανίζουν, στό εὐρύ κοινό, ὑποταγμένη τή Σύνοδο τῆς ῾Ιεραρχίας στίς προσταγές τοῦ προκαθημένου, αὐτό ἀποτελεῖ ἀναγνώριση τοῦ ἐκφυλισμοῦ τοῦ Σώματος. ᾿Αντί γιά σύναξη ὑπεύθυνων ἡγετῶν, δηλώνεται ὡς λόχος ἐφαρμογῆς τῶν διαταγῶν. ᾿Αντί γιά Σύνοδος ἰσότιμων ποιμένων τῆς ᾿Εκκλησίας, ἐμφανίζεται ὡς κοπάδι, πού προχωρεῖ μέ σκυμμένο τό κεφάλι. Αὐτό τό σχῆμα δέν εἶναι Σύνοδος τῆς ῾Ιεραρχίας. Δέν εἶναι ᾿Ανώγαιο Πεντηκοστῆς. Δέν εἶναι τό βουλευτήριο, πού σέβεται καί ὑπολογίζει τή “γνώμη τῶν πλειόνων”.  

Αὐτή εἶναι ἡ παθολογία τοῦ Συνοδικοῦ θεσμοῦ, κατά τήν παροῦσα φάση τῆς  ἱστορίας τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. Μέ κεντρικό συντελεστή τῆς ἀνωμαλίας τόν πρόεδρο Χριστόδουλο.

᾿Ελπίδα ἀνάρρωσης, τούτη τή στιγμή, δέ διαφαίνεται. Γιατί ὁ κεντρικός παράγοντας τῆς παθογένεσης δέ διαθέτει μήτε τήν εὐγένεια, μήτε τή δύναμη νά ἀποκαταστήσει τήν ὁμαλή, Κανονική καί Νόμιμη λειτουργία τοῦ Σώματος. Τήν κριτική τῶν συνιεραρχῶν του τήν ἀποκαλεῖ λάσπη. Τίς προσωπικές του γκάφες, πού μείωσαν τό κύρος τοῦ Σώματος, τίς καταχωρεί στή λίστα τῶν ἐπιτυχιῶν του. Τίς αὐθαιρεσίες του καί τήν ἀπαίτησή του νά ὑποτάσσεται ἀδιαμαρτύρητα “ὁ λόχος” στή θέλησή του καί στίς προτάσεις του, τίς μετονομάζει σέ κανονική ἄσκηση τῶν καθηκόντων του.

Αὐτή τή στιγμή, μέ Χριστόδουλο στήν καθέδρα τοῦ Συνοδικοῦ προεδρείου ἡ ἐλπίδα γιά ἀνάκαμψη τοῦ θεσμοῦ στήν ἀποστολική γνησιότητα καί στήν Παράδοση τῶν ἁγίων Πατέρων μας “πνέει τά λοίσθια”.

Ο ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ

ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ