Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ,

Στοχασμοί και προβληματισμοί

Υπέρβασι της συμβατικότητας

 

Μητροπολίτου Αττικής και Μεγαρίδος Νικοδήμου

Τούτο τον καιρό μιλάμε γιά το άνοιγμα των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών σε μιά διορθόδοξη επικοινωνία. Για την ανάγκη εγκαινισμού διαλόγου και καλλιέργειας επαφών. Για τη δημιουργία του Ορθοδόξου τόξου, που θα καλύπτει τις περιοχές της Βαλκανικής και θα εισχωρεί στις αχανείς εκτάσεις της Βορειοανατολικής Ευρώπης.

Όμως, τα ανοίγματα αυτά κινδυνεύουν να εκφυλιστούν και να αποχρωματιστούν αν περάσουν μέσα απ' τα κανάλια της συμβατικότητας και της τυπικότητας.

Η συμβατικότητα είναι κλοιός, που περισφίγγει και πνίγει την ζωτικότητα της Εκκλησίας. Είναι γύψος, που δεσμεύει την ελευθερία. Τυποποίησι, που εμποδίζει τη φανέρωσι και την επενέργεια του Αγίου Πνεύματος.

* * *

Η διοίκησι της ελληνικής Εκκλησίας έχει ήδη εγκλωβιστεί στη συμβατικότητα.

Επίσημα έχει αναγνωρίσει την αναγκαιότητα της υπέρβασης των στενών συνόρων και της αναπτύξεως διορθοδόξου επικοινωνίας. Ωστόσο, δεν διαθέτει την ικανότητα να σπάσει τον κλοιό και να κινηθεί με άνεσι, με εφευρετική πρωτοβουλία και με αποστολική διάθεσι αδελφωσύνης πρός τις ισότιμες, Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες.

Πατώντας στά χνάρια του παρελθόντος οργανώνει και πραγματοποιεί επίσημες επισκέψεις.

Ο προκαθήμενος της Εκκλησίας μας, με τη συνοδεία μιάς ομάδας Μητροπολιτών και λαϊκών αξιοματούχων, επισκέπτονται τον προκαθήμενο κάποιας από τις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Εκεί γίνεται επίσημη υποδοχή. Ανταλλάσσονται προσφωνήσεις. Προσφέρονται και γίνονται δεκτά πολύτιμα δώρα. Παρακάθονται όλοι μαζί σε ονειρώδη γεύματα. Κατά τη διάρκειά τους αναπτύσσεται άμιλλα επαίνων και φιλοφρονήσεων. Οργανώνονται και εκδρομές σε ιστορικούς ή μουσειακούς χώρους. Και η επίσκεψι επιστέφεται και ολοκληρώνεται με κάποια επίσημη συνεδρίασι της τοπικής Συνόδου, στην οποία δεν καταχωρούνται απόψεις ή προβληματισμοί, αλλά αναρτώνται στα αρχιερατικά στήθη παράσημα.

Όλο αυτό το σκηνικό αποτελεί τυποποιημένο πρόγραμμα και επαναλαμβάνεται σε κάθε περίστασι, που η ελληνική Εκκλησία αποφασίζει να επισκεφτεί μιά άλλη αδελφή Εκκλησία, ή κάποια άλλη Ορθόδοξη Εκκλησία εκφράζει την επιθυμία να ρθεί στη χώρα μας και να επικοινωνήσει μαζί μας. 

Η συμβατικότητα σ' όλη της τη μεγαλοπρέπεια. Και σ' όλη της την αναποτελεσματικότητα.

Εκείνοι, που μετέχουν στις επισκέψεις αυτές απολαμβάνουν την καλοπέρασι κατά το διάστημα της φιλοξενίας και αποθηκεύουν στα μητροπολιτικά τους οικήματα τα δώρα. Δεν ενδιαφέρονται να χαλκεύσουν ισχυρό δεσμό. Να πλέξουν την εκκλησιαστική ενότητα. Να ζήσουν τη σημασία του κοινού Ποτηριού και της κοινής "ομολογίας πίστεως".

Ο λαός κρατιέται μακριά κι αμέτοχος. Βλέπει μερικές εκδηλώσεις στην τηλεόρασι και δεν τις προσλαμβάνει. Ίσως και ν' αντιδρά στο πομπώδες ύφος και στην επίδειξι πλούτου. Πάντως δεν αισθάνεται την καρδιά του να σκιρτάει και να θερμαίνεται. Και δεν κινητοποιείται σε πράξεις, που αποκαθιστούν την οικουμενική διάστασι της Ορθοδοξίας.

Η απόστασι παραμένει αγεφύρωτη. Το κλίμα κρατείται ψυχρό. Οι προκαταλήψεις του παρελθόντος διαμορφώνουν τη νοοτροπία και τη στάσι.

* * *

Υπάρχει κι η παρήγορη πτυχή της Ορθόδοξης οικουμενικότητας.

Τη συναντάει κανείς όχι μέσα στο Συνοδικό μέγαρο, αλλ' έξω. Εκεί, που εκδηλώνεται κι εκφράζεται η ελληνική ψυχή. Εκεί, που διαμορφώνεται η αυθόρμητη πρωτοβουλία.

Ομάδες μικρές ή μεγάλες κινήθηκαν κατά τα τελευταία χρόνια με θαυμαστές επιδόσεις. Δεν οργάνωσαν επίσημα και Σιβαριτικά γεύματα. Δεν αντάλλαξαν δώρα και προσφωνήσεις με τους αδελφούς των άλλων Ορθοδόξων Εκκλησιών. Προσπάθησαν να σταθούν δίπλα τους σαν αδελφοί. Να ακούσουν τον στεναγμό τους. Να μοιραστούν τη θλίψι τους. Ν' ακουμπήσουν τα χείλη τους στο πικρό ποτήριο, που εκείνοι γιά χρόνια πολλά έχουν σαν μοναδική γεύσι.

Θα ήταν πολύ ωραίο να συλλεγούν τα χρονικά αυτών των προσπαθειών και να παραδοθούν στην ιστορική μνήμη. Να τα φυλάξει και να τα εμπιστευτεί στις επόμενες γενιές. Έτσι, που να πάρουν κι οι διάδοχοι κρίκοι της Εκκλησίας την έμπνευσι και την παρακίνησι γιά δράσι.

Ενδεικτικά αναφέρουμε μιά μόνη προσπάθεια. Είναι απαύγασμα της θερμουργού αγάπης ενός μικρού κύκλου. Αλλά έχει σφραγίσει τη σύγχρονη εκκλησιαστική ζωή και θα μείνει σαν δείγμα εφευρετικής πρωτοβουλίας.

Η μοναστική Αδελφότητα "Παράκλητος" οργάνωσε ένα σύστημα πνευματικής τροφοδοσίας των μελών των αδελφών Εκκλησιών. Με θυσίες δυνάμεων και θυσίες οικονομικών πόρων τύπωσε βιβλία στις γλώσσες και στις διαλέκτους, που κυριαρχούν στις διάφορες περιοχές τους. Βασικά το Ιερό Ευαγγέλιο. Και, παράπλευρα, λειτουργικά βιβλία και βιβλία πνευματικής οικοδομής. Και τα έστειλε. Όχι μαζικά, έτσι, που να μείνουν αχρησιμοποίητα σε κάποιες αποθήκες. Αλλά σε συγκεκριμένα πρόσωπα και σε διευθύνσεις, που οι πρώτοι παραλήπτες ή οι επόμενοι σημείωναν στα ευχαριστήρια γράμματά τους.

Η δροσερότητα κι η αποτελεσματικότητα αυτής της προσπάθειας έχει αποτυπωθεί στον όγκο των επιστολών, που έχουν κατακλύσει τη δωρήτρια Ιερά Μονή.

Μεταφέρουμε εδώ ένα και μόνο γράμμα. Δείγμα της ανταπόκρισης. Των αισθημάτων, που γεννάει στις πρίν άγνωστες καρδιές η ανεπιτήδευτη και δίχως ιδιοτέλεια πρωτοβουλία της αγάπης. 

"Σας εύχομαι καλή υγεία.

Δεν γνωρίζω πώς να σας ευχαριστήσω γιά την καλωσύνη σας σ' εμένα την ανάξια, πώς να ζητήσω συγγνώμη που άργηοα να σας απαντήσω.

Δεν περίμενα καθόλου πως θα μου έστελναν κάτι από την Ελλάδα, αφού κι από τη Ρωσία λίγα στέλνουν, κι αυτά με χρήματα.

Όταν έλαβα λοιπόν στο σπίτι το δέμα σας και διάβασα τον αποστολέα, φώναξα δυνατά από χαρά κι ασπάστηκα τον ταχυδρόμο και τη γιαγιά που έτρεξε κοντά μου.

Όταν πήρα την κάρτα, δάκρυσα και την διάβασα πολλές φορές, ενώ τα βιβλία τα περιεργαζόμουνα, τα ξεφύλλιζα κι είχα την εντύπωσι πως έβλεπα κάποιο όνειρο. Πώς είναι δυνατό να γίνει ο Κύριος τόσο ελεήμων σε μια τόσο ανάξια και αμαρτωλή!

Την άλλη μέρα πήγα να εξομολογηθώ. Έτυχα σε καλό πνευματικό και του άνοιξα όλη μου την καρδιά.

Σας εύχομαι κάθε καλό.

Ναντέζντα"

* * *

Ή Ναντέζντα ένοιωσε τη ζεστασιά. Δεν αντιμετώπισε την συμβατικότητα. Και μέσα στη ζεστασιά της αγάπης και του ενδιαφέροντος βρήκε τον εαυτό της. Έζησε την παρουσία των μελών της οικουμενικής Εκκλησίας κι άνοιξε διάλογο με τον Θεό.

Θα μπορέσει ποτέ η διοίκησι να σπάσει και να υπερβεί την συμβατικότητα; Οι Αρχιερείς μας θα γίνουν ποτέ ποιμένες, πατέρες, μεγαλύτεροι αδελφοί;

Αυτό είναι το ερώτημα και το πρόβλημα των καιρών.

Ίσως, γιά να γίνει αυτό, θα πρέπει να αναβαπτιστούν στη ζεστασιά της λαϊκής ψυχής. Να πάρουν μέσα τους την απλότητα και την ειλικρίνεια και την αγωνία της πίστης, που κινητοποιεί τα παιδιά της Εκκλησίας, αλλά τούτη τη στιγμή δεν αγγίζει τους πατέρες.

* * *

Θα το πούμε και θα το ξαναφωνάξουμε.

Τη διορθόδοξη προσέγγιση δεν την προωθεί η συμβατικότητα και οι τυποποιημένες επισκέψεις. Τη χτίζουν οι καρδιές με τη ζεστασιά της αγάπης και τις πρωτοβουλίες της θυσίας.