Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 154, 1-4-2005

Τό ἀτίμητο δώρημα

 Τήν ἀποκλειστική ἰδιομορφία τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου κανένας δέν μπορεῖ, “μετά λόγου ἐπιστημονικοῦ”, νά τήν ἀμφισβητήσει. Κανένας δέν ἔχει τό δικαίωμα νά ὑποτιμήσει τό λογικό ἄνθρωπο καί νά τόν συνδέσει, ἐξελικτικά, μέ τήν οἰκογένεια τῶν ἄλογων κτηνῶν. ῾Ο λόγος, ἡ ἱκανότητα τῆς σκέψης καί τῆς προφορικῆς ἔκφρασης τοῦ λογισμοῦ, δέν ἀποτελεῖ προσθετικό στοιχεῖο, πού ἀποκτήθηκε κατά τή μακρότατη ἀναπαραγωγή καί ἀναπροσαρμογή τῶν ὄντων καί τήν ἐπικράτηση τοῦ ἐξελιγμένου, τοῦ τελειότερου καί ἰσχυρότερου. Εἶναι ἡ ἀρχική καί προνομιακή προικοδότησή του. Τό “εἶναι” του. ῾Η ἐνοίκηση, ἀπό πρώτη ἀρχή, τῆς θείας εἰκόνας στό ὀστράκινο σκεῦος του. ῾Η μορφοποίηση τῆς ὕπαρξης σέ λογικό πλάσμα, ἱκανό νά διακινεῖται μέ σοφία καί σύνεση στό μυστηριώδη κόσμο, πού τόν περιβάλλει. Νά συνάγει γνώση καί νά παράγει τέχνη.

Δανείζομαι ἕνα ἀπόσπασμα ἀπό τήν ὑπέροχη ὁμιλία τοῦ φωστήρα τῆς Καισάρειας, τοῦ Μεγάλου Βασιλείου “Περί τῆς τοῦ ἀνθρώπου γενέσεως”·   

Τό ἀποκαλυπτικό κείμενο τοῦ βιβλίου τῆς “Γενέσεως”, ἱστορώντας τή δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, λέει: «“῎Ας κάνουμε τόν ἄνθρωπο σύμφωνα μέ τή δική μας εἰκόνα”. Λέγοντας αὐτό, μιλάει γιά τόν μέσα ἄνθρωπο. “Ἀς κάνουμε τόν ἄνθρωπο”. ᾿Αλλά σύ θά μοῦ πεῖς· “ Γιατί λέει γενικά γιά τόν ἄνθρωπο καί δέν μᾶς λέει γιά τό λογισμό;”

Γιά τόν ἄνθρωπο εἶπε, ὅτι εἶναι πλασμένος  “κατ᾿ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ”. Καί ἄνθρωπος εἶναι τό ἰδίωμα τοῦ λογικοῦ. ῎Ακουσε τόν ᾿Απόστολο, πού λέει: “ἄν καί ὁ ἐξωτερικός μας  ἄνθρωπος φθείρεται, ὁ μέσα μας ἄνθρωπος ἀνακαινίζεται μέρα μέ τή μέρα”.

Πῶς;

Δυό ἀνθρώπους γνωρίζω. ῞Ενα αὐτόν, πού φαίνεται. Καί ἕνα, ἀόρατο, αὐτόν, πού ὑποκρύπτεται στή φαινόμενη βιολογική μας ὑπόσταση. Μέσα μας, λοιπόν, ἔχουμε ἄνθρωπο. Καί, κατά κάποιο τρόπο, εἴμαστε διπλοί. ᾿Αλλά, στήν πραγματικότητα, ὁ πραγματικός ἄνθρωπος, εἶναι ὁ μέσα μας ἄνθρωπος. Τό πραγματικό μου “ἐγώ” εἶναι ὁ μέσα ἄνθρωπος. Τά ἔξω, τά φαινόμενα, δέν εἶναι τό ἐγώ μου, ἀλλά εἶναι τά δικά μου. Τό “ἐγώ μου” δέν εἶναι τό χέρι μου, ἀλλά τό λογικό τῆς ψυχῆς μου. Τό χέρι εἶναι μέρος τοῦ ἀνθρώπου. ῞Ωστε, τό σῶμα εἶναι ὄργανο τοῦ ἀνθρώπου, ὄργανο τῆς ψυχῆς. ῞Ομως, ἄνθρωπος, κατά κυριολεξία, εἶναι ἡ ψυχή»(*).

 

(*)«“Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν”. Τόν ἔσω ἄνθρωπον λέγει· “Ποιήσωμεν ἄνθρωπον”. ᾿Αλλ᾿ ἐρεῖς σύ· “Διατί οὐ λέγει ἡμῖν περί λογισμοῦ;”

Τόν ἄνθρωπον εἶπε κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ. ῾Ο δέ λογισμός ἄνθρωπος. ῎Ακουε τοῦ ᾿Αποστόλου λέγοντος· “Εἰ καί ὁ ἔξω ἡμῶν ἄνθρωπος φθείρεται, ἀλλ᾿ ὁ ἔσω ἀνακαινοῦται ἡμέρᾳ καί ἡμέρᾳ”.

Πῶς;

Δύο γνωρίζω ἀνθρώπους, ἕνα τόν φαινόμενον, καί ἕνα τόν ἀποκρυπτόμενον τῷ φαινομένῳ, ἀόρατον, τόν ἔσω ἄνθρωπον. ῎Εσω τοίνυν ἔχομεν ἄνθρωπον, καί διπλοῖ τινές ἐσμεν, καί τό γε ἀληθές λεγόμενον ὅτι ἔνδον ἐσμέν. ᾿Εγώ γάρ κατά τόν ἔσω ἄνθρωπον. Τά ἔξω οὐκ ἐγώ, ἀλλά ἐμά. Οὐ γάρ ἡ χείρ ἐγώ, ἀλλά ἐγώ τό λογικόν τῆς ψυχῆς. ῾Η δέ χείρ μέρος τοῦ ἀνθρώπου. ῞Ωστε τό μέν σῶμα ὄργανον τοῦ ἀνθρώπου, ψυχῆς ὄργανον, ἄνθρωπος δέ κυρίως κατ᾿ αὐτήν τήν ψυχήν»  (Sources Chrettiennes, τ. 160, π. 182).

Ο ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ
ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ