Τό ἄρθρο αὐτό δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 148, 1-1-2005

Ἡ διαβάθμιση τῶν προτεραιοτήτων στήν Ἐκκλησία (α)-2

 

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Ἀνάγνωση τῆς ἱστορίας.

Πρώτη προτεραιότητα θά θέσω μιά κίνηση, πού κάποιοι θά τή θεωρήσουν ἀνατροπή ἤ καί πλήρη ἀπόρριψη τοῦ αἰτήματος, πού θέτει ἡ ἐκμοντερνιστική ἐποχή μας.

Τήν “ἐκ νέου” προσεκτική καί κριτική ἀνάγνωση τῆς ἱστορίας.

Αὐτή τήν ἀνάγνωση τή θεωρῶ ὡς θεμελιακή καί ἐπείγουσα προτεραιότητα. Διαβάζοντας τήν ἱστορία, ὄχι ρομαντικά, ἀλλά ἐρευνητικά, θά προσδιορίσουμε τό φωτεινό στίγμα μας καί θά μπορέσουμε νά σηματοδοτήσουμε τή νέα πορεία μας.

Ἡ ἀνάγνωση τῆς ἱστορίας μας δέν εἶναι εὔκολο ἐγχείρημα. Δέ σημαίνει, πώς θά πάρουμε στό χέρι τούς ὀγκώδεις τόμους καί θά προσπαθήσουμε νά τούς ἀποστηθίσουμε. Εἶναι δυνατό νά ἀπομνημονεύει κανείς κείμενα καί περιστατικά ἱστορικά, καί νά μή φτάνει σέ μιά γόνιμη ἀξιοποίηση τοῦ ἱστορικοῦ ὑλικοῦ καί σέ μέθεξη τῶν μηνυμάτων του.

1. Μερικοί περιδιαβάζουν στήν ἐπιφάνεια τῶν ἱστορικῶν γεγονότων. Διαβάζουν μηχανικά τήν ἱστορία, μέ ἀποκλειστικό ὅραμα τή διεύρυνση τῆς γνώσης. Σάν νά προσπαθοῦν νά γεμίσουν τό κεφάλι τους μέ πληροφορίες, γιά νά μπορέσουν, στή συνέχεια, νά λύσουν ἕνα σταυρόλεξο ἤ νά πάρουν μέρος σέ κάποιο τηλεοπτικό διαγωνισμό.  

2. Ἄλλοι, ἰδιαίτερα στή νεότερη ἐποχή μας, ἀναπλάθουν τό βηματισμό τῆς ἱστορίας, σύμφωνα μέ τίς ἰδεολογικές καί τίς πολιτικές τους προδιαγραφές, πού διχάζουν τίς σύγχρονες κοινωνίες μας.

3. Καί ἄλλοι, ρίχνουν, περιφρονητικά, τά ἱστορικά ἀπομνημονεύματα στή χωματερή τῶν ἄχρηστων, γιατί δέν καταδέχονται νά στρέψουν τό βλέμμα πίσω, βέβαιοι, πώς οἱ ἀνασασμοί τοῦ παρελθόντος δέν εἶναι χρήσιμοι στή διαμόρφωση τῆς μετανεωτερικῆς ἱστορικῆς ἄθλησης.

4. Οἱ τάσεις αὐτές ἔχουν περάσει καί στόν ἐκκλησιαστικό αὐλόγυρο καί ἐπηρεάζουν δραστικά τό ἀνθρώπινο δυναμικό, πού βρίσκεται σέ κοινωνία μέ τήν ἐκκλησιαστική παράδοση.   

Ὑπάρχουν ἄνθρωποι καί ὁμάδες ἀνθρώπων, πού διαγράφουν, ἀποφασιστικά, τό ἱστορικό ἀποθεματικό  τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, ἴσως καί περιφρονητικά, ἀπό τόν πίνακα τῶν προτεραιοτήτων τους. Γι᾿ αὐτούς, ἡ μελέτη τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας πορείας, κατά τή μακρά διαδρομή τῶν εἴκοσι αἰώνων, δέν προσθέτει γόνιμη γνώση καί φῶς στήν ἐπικαιρότητα. Ἡ ἐνασχόληση μέ αὐτά ἀποτελεῖ σπατάλη πολύτιμου χρόνου. Ἄσκοπη περιπλάνηση σέ μουσειακά ἐκθέματα καί καθήλωση σέ γεγονότα καί περιστατικά, πού δέν ἀνακυκλώνονται. Πρόσδεση στό παρελθόν, πού δέν ἀφήνει τόν ὁραματισμό τῆς ψυχῆς νά πλάσει τό “σήμερα” καί νά σχηματοποιήσει, μέ ἐλευθερία καί τόλμη τό “αὔριο”.

5. Μιά δεύτερη ὁμάδα, ἡ πλειονότητα τῶν ἀνθρώπων τῆς Ἐκκλησίας, ἐπιδίδεται στή μελέτη τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας ἱστορίας μέ ἕνα θεολογικό ἤ θρησκευτικό ὀπτιμισμό. Καθώς φυλλομετροῦν καί διαβάζουν, ἀνακαλύπτουν στίς σελίδες της τήν ἀκτινοβολία τῶν χαρισμάτων τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Καί ἐντυπωσιάζονται ἤ, κυριολεκτικά, καταυγάζονται. Ἐντρυφοῦν, μέ δέος, στίς ἐξελίξεις καί στούς σταδιακούς προβληματισμούς τῆς ἀποστολικῆς διαδρομῆς. Θαυμάζουν τά αἱμάτινα στεφάνια τοῦ μαρτυρίου. Ἀπορροφοῦν, μέ δίψα καί μέ ἐπιμέλεια φιλόμουσου μαθητή, τίς φωτισμένες διδαχές τῶν Πατέρων. Προσεγγίζουν, σεβαστικά καί θαυμαστικά, τήν ἀτίμητη ἀσκητική ἐμπειρία τῶν διδασκάλων τῆς ἐρήμου. Καί ὅλο τόν πλοῦτο, πού βλέπουν νά ἐκδιπλώνεται μπροστά τους, κατά τή μελέτη τους καί τήν ἔρευνά τους, τόν ἀποτυπώνουν στόν πίνακα τῆς ψυχῆς τους καί τόν προβάλλουν. Ἡ ἱστορία εἶναι γι᾿ αὐτούς, μόνο δόξα καί μόνο ποίηση. Ἡ ἐκκλησιαστική παράδοση, πού κυλάει μέσα στό χῶρο καί στό χρόνο, εἶναι μιά δέσμη φωτός, πού καταλάμπει τήν οἰκουμένη.

6. Ἄλλοι, στρατευμένοι στά κινήματα τῆς ἀμφισβήτησης καί τῆς ἀπόρριψης, ἐπιλέγουν ἀπό τό ἐκκλησιαστικό ἱστορικό ὑλικό, τά χρονικά τῶν ἀνθρώπινων παθῶν. Τά σχίσματα. Τίς αἱρέσεις. Τίς σκληρές ἀντιπαλότητες. Τούς συμβιβασμούς μέ τίς ἴντριγκες τῆς κοσμικῆς ἐξουσίας. Τόν ἠθικό ἐκπεσμό τῶν ποιμένων καί τῶν μελῶν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος. Καί σέ κάθε τους ἀναστροφή τραβοῦν ἀπό τή φαρέτρα τῶν πικρῶν ἐντυπώσεών τους τά ἀποθηκευμένα βέλη καί τά ἐκτοξεύουν ἐνάντια σέ κείνους, πού τιμοῦν καί διακρατοῦν, μέ καύχηση, τήν ἐκκλησιαστική παράδοση.

7. Δέν εἶναι περιθωριακό γεγονός, τό ὅτι, αἰῶνες τώρα, ἡ ἀθεϊστική προπαγάνδα, τά ποικιλόμορφα κινήματα τῶν “διαφωτιστῶν” καί τῶν “ἐκσυγχρονιστῶν”, καθώς καί τῶν πολιτικοποιημένων ἰδεολογικῶν σχημάτων, πού ἔπνιξαν τόν πλανήτη στό αἷμα, ἀνεβάζουν, σέ πρῶτο πλάνο ἐντυπωσιακῆς, δῆθεν, πληροφόρησης, τίς ἀτέλειες, τίς μικρότητες καί τούς ἀλληλοσπαραγμούς τῶν ἡγετικῶν παραγόντων τῆς Ἐκκλησίας καί τήν ἀσυνεπή συμπεριφορά ἐκείνων, πού δήλωναν καί δηλώνουν πιστοί στό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί στήν τιμημένη παράδοση.   

Αὐτά εἶναι γεγονότα, πού τά ἔχουμε ζήσει ὅλοι μας καί τά ἔχουμε ἐγγράψει στίς ὀδυνηρές ἐμπειρίες μας.

Ἡ σημερινή μου πρόκληση δέν εἶναι νά ξαναδιαβάσουμε τήν ἐκκλησιαστική μας ἱστορία, γιά νά ἀναπλάσουμε ξεθωριασμένες ἐντυπώσεις ἤ γιά νά τονώσουμε τήν ἐχθρότητά μας ἐνάντια σέ κείνους, πού παραχάραξαν ἤ περιόρισαν τήν ἱστορία στίς μελανές της σελίδες. Προοπτική αὐτῆς τῆς ἀνάγνωσης εἶναι ἡ ἐπανεύρεση τῆς γνήσιας ταυτότητάς μας καί ἡ κάθαρση τοῦ προφίλ τῆς Ὀρθοδοξίας, πού προβάλλουμε στό σύγχρονο κόσμο. Ἔχουμε ἀνάγκη νά διαβάσουμε τήν ἱστορία στό σύνολό της. Νά μελετήσουμε μέ προσοχή καί τίς λαμπρές, ἀλλά καί τίς στιγματισμένες καί ἀμαυρωμένες σελίδες της. Καί νά βγάλουμε τά ἀναγκαῖα συμπεράσματα. (συνεχίζεται)