Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση, φύλλο 267, 1-12-2009

“῾Η μέριμνα ἡ καθ᾿ ἡμέραν...”.

(Β΄ Κορινθ. ια΄ 28)

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Εχω ὑποσχεθεῖ στό σημερινό ᾿Αρχιεπίσκοπο, τόν κ. ῾Ιερώνυμο, νά ἐκδιπλώσω μπροστά του ὁλόκληρο τό θαυμαστό φάσμα τοῦ ποιμαντικοῦ ὁράματος καί τῆς ποιμαντικῆς πράξης τοῦ μακαριστοῦ προκατόχου του, τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου ῾Ιερώνυμου τοῦ πρώτου. Τήν ἀνήσυχη εὑρηματικότητά του, πού τόν συνέδεε μέ τήν Πατερική ἐμπειρία καί  μέ τήν ἀγωνία τῆς ἐποχῆς του. Τήν φωτισμένη μεθοδικότητά του, πού ἔδινε πνοή στούς σχεδιασμούς του καί ἀποτελεσματικότητα στό μόχθο του. Τήν πολυκλαδικότητα τῶν θυσιαστικῶν του ἐξορμήσεων, πού τόν ἀποτραβοῦσαν ἀπό τόν πνιγηρό χῶρο τῆς γραφειοκρατίας καί τῆς ὑψηλῆς ἐθιμοτυπίας καί τόν ἔφερναν ἐκεῖ, πού στάζει ὁ ἱδρώτας ἤ κυλάει τό δάκρυ.

῾Η παρουσίαση αὐτῆς τῆς προσφορᾶς, μοναδικῆς κατά τόν εἰκοστό αἰώνα, δέν εἶναι εὔκολη. ᾿Απαιτεῖ ἄνεση δημοσιογραφικοῦ χώρου καί καταβολή ἄμετρου κόπου. Πῶς νά σμικρύνεις τήν ἀτέρμονη ἔμπνευση, τήν εὐσυνείδητη πιστότητα στή Θεϊκή ἐντολή, τό ταπεινό, ἀθόρυβο θρόϊσμα, πού ἔδινε ἀνάσα στίς καρδιές καί λάμψη εὐγνωμοσύνης στά μάτια; Πῶς νά ἀκουμπήσεις, ἀνάλαφρα, τό δάχτυλο στήν πρώτη, κατάμεστη σελίδα καί, βιαστικά, νά τό ἀποσύρεις, γιά νά ἐπισημάνεις τό θαυμαστό περιεχόμενο τῆς ἑπόμενης;

Μέ ἐπίγνωση καί μέ ἐμπειρία αὐτῆς τῆς δυσχέρειας, θά σκύψω, μέ βαθειά εὐλάβεια, στήν πολύτομη ἔκθεση τῶν πεπραγμένων του, πού εἶναι χαραγμένη ἀπό τό δικό του χέρι καί, συνοψίζοντας τό πλούσιο ἐνημερωτικό ὑλικό, θά μεταφέρω ἐδῶ ἕνα λιτό διάγραμμα τῆς προσπάθειας, πού ἔκανε ὁ μακαριστός ᾿Αρχιεπίσκοπος ῾Ιερώνυμος, γιά νά βελτιώσει καί νά ἐμπλουτίσει τόν πνευματικό καί τό θεωρητικό ὁπλισμό τῶν συνεργατῶν του ἱερέων καί γιά νά δώσει πνοή καί ἔμπνευση στό πολύπλευρο ποιμαντικό του διάγραμμα.

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 244, 1-1-2009

Κριτική-αὐτοκριτική

Τρία πορτρέτα

3) Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Χριστόδουλος

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Τό τρίτο ἀρχιεπισκοπικό πορτρέτο, πού θά ἐντάξουμε στήν ἴδια θεματική ἑνότητα, ἀποτελεῖ ἐντελῶς πρόσφατη, βιωματική ἀποτύπωση. Εἶναι τό πολυσυζητημένο καί πολυαμφισβητημένο προφίλ τοῦ Χριστόδουλου. Τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου τῆς ἱστορικῆς καμπῆς ἀπό τόν εἰκοστό στόν εἰκοστό πρῶτο αἰώνα.

Νωπές οἱ πινελιές πού σκιαγράφησαν τίς ἀντανακλάσεις τῶν ὁραμάτων του καί τά τυπώματα τῶν ἡγεμονικῶν τεχνασμάτων του. Ζωηρές, ἀλησμόνητες καί ἐρεθιστικές, οἱ ἄμεσες, ἐμπειρικές προσεγγίσεις τοῦ ἐκκλησιολογικοῦ του βάθους καί τῆς καθημερινῆς, πρακτικῆς ἐπένδυσης τῆς ἀτιθάσευτης φιλοδοξίας του, πού θησαύρισε τό ἐκκλησιαστικό πλήρωμα, παρακολουθώντας τον στά γήπεδα τῆς ἀχόρταγης προβολῆς του καί στίς ἐπάλξεις τῆς ἐναγώνιας αὐτοάμυνάς του. ᾿Αρχειοθετημένες στίς μνῆμες ὅλων μας οἱ σύμμετρες συμπεριφορές του, πού ἐνέπνεαν δοξαστική ἀναφορά καί οἱ φάλτσες κινήσεις του, πού ἀνέβαζαν πικρό ψόγο.

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου, «Μαθητεία στό σχολεῖο τῆς ἐρήμου», α΄ ἔκδ. (Ἀθήνα: Ἐκδόσεις «ΣΠΟΡΑ»), σελ. 8, 74-85

ΜΑΘΗΤΕΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

...Μερικά ἀπ' τά ἄνθη θά προσπαθήσω νά παρουσιάσω. Νά τά ὀσφρανθῶ κι ἐγώ, νά τά ὀσφρανθοῦν κι οἱ γύρω μου. Ἀπό κεῖ καί πέρα εἶναι εὐθύνη τοῦ καθενός μας νά μαθητέψει μέ ταπείνωση καί μέ ἀγάπη καί νά ἀντλήσει τή σοφή ἐμπειρία καί τήν ἐμπειρική σοφία τῶν ἀσκητῶν τῆς ἐρήμου.

6. Ἴσαμε τήν ἔσχατη ἀναπνοή 

«Ἠρώτησαν αὐτόν (τόν Ἀγάθωνα) πάλιν οἱ ἀδελφοί λέγοντες: ποία ἀρετή ἐστι, πάτερ, ἐν ταῖς πολιτείαις, ἔχουσα πλείονα κάματον; λέγει αὐτοῖς: συγχωρήσατέ μοι, λογίζομαι ὅτι οὐκ ἔστιν ἕτερος κάματος, ὡς τό εὔξασθαι τῷ Θεῷ. Πάντοτε γάρ ὅτε θέλῃ ὁ ἄνθρωπος προσεύξασθαι, βούλονται οἱ ἐχθροί ἐκκόψαι αὐτόν, οἴδασι γάρ ὅτι οὐδαμόθεν ἐμποδίζονται, εἰ μή ἀπό τοῦ εὔξασθαι τῷ Θεῷ. Kαί πᾶσαν δέ πολιτείαν ἥν ἄν μετέλθῃ ἄνθρωπος, ἐγκαρτερῶν ἐν αὐτῇ, κτᾶται ἀνάπαυσιν. Tό δέ εὔξασθαι, ἕως ἐσχάτης ἀναπνοῆς ἀγῶνος χρήζει».

Ἡ ἄσκηση τοῦ μεγάλου προνομίου τῆς προσευχῆς πραγματοποιεῖται στό γήπεδο τοῦ μεγάλου ἀγώνα καί συνοδεύεται μέ τόν «πλείονα κάματον». Ὁ διάλογος μέ τό Δεσπότη καί Kύριο, ἡ συνομιλία τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν «ὑπέρ λόγο» καί «ὑπέρ κατάληψη» εἶναι μιά στάση καί μιά πράξη ζωῆς, πού ὑπερβαίνει τά ἀνθρώπινα σχήματα τῆς καθημερινότητας, συναντάει ἐμπόδια, προϋποθέτει πανίσχυρη ἀντίσταση καί τροχιοδρομεῖ στήν περιπέτεια τοῦ ἰσόβιου πολέμου.

Πρός Χριστόν

(Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, Ἔπη ἱστορικά: ΛΓ’, Migne XXXVII, 1305)

Μετάφραση Μητροπολίτου Ἀττικῆς και Μεγαρίδος Νικοδήμου:

Οἱ στίχοι τοῦ ποιήματος αὐτοῦ ἀντανακλοῦν τήν ψυχική του κατάστασι κατά τήν περίοδο 384-390. Ἀποστάζουν κόπο καί μελαγχολία. Μέ πολύ σκωπτικό, ἀλλά καί ζωντανό, τρόπο διηγεῖται καί πάλι τά παθήματά του.

Ἀλλοίμονο, κουράστηκα, Χριστέ μου,

            (πού εἶσαι ἡ) πνοή τῶν ἀνθρώπων!

Ἀλλοίμονο, κουράστηκα ἀπ’ τή μάχη καί τή ζάλη

            πού μοῦ δημιουργεῖ τό σῶμα, ὁ σύντροφος τῆς ψυχῆς.

Ἀλλοίμονο, μέ κατέβαλε ἡ μακρά ζωή

            κι’ ἡ ξενιτειά μου στή γῆ,

καί τά ἐσωτερικά

            κι’ ἐξωτερικά ἀγωνίσματα,

ἀπ’ τά ὁποῖα φθείρεται ἡ ὀμορφιά

            τῆς θείας εἰκόνος!

Ποιά βελανιδιά μπορεῖ νά ὑποφέρῃ

            μιά τέτοια ὁρμή τῶν ἀνέμων;

Καί ποιό καράβι

            σέ τόσα κύματα δέν ἔσπασε;

Ἔχω συντριβῆ ἀπ’ τόν πόνο

            κι’ ἀπ’ τίς ἐπιδρομές τῶν περιστάσεων.

Τή φροντίδα τοῦ πατρικοῦ μου σπιτιοῦ

            τήν ἀνέλαβα ὄχι θεληματικά.

Κι’ ὅταν τήν ἀνέλαβα

            εἶδα τό σπίτι νά σκορπίζεται.

Οἱ φίλοι μέ ἔκαμψαν,

            ἡ ἀρρώστια μέ ἐβασάνισε.

Ἔγινα δεκτός μέ πέτρες

            ὅπως ὁποιοσδήποτε ἄλλος μέ ἄνθη.

Στερήθηκα τό λαό,

            στόν ὁποῖο τό Ἅγιο Πνεῦμα μ’ ἐγκατέστησε ποιμένα.

Τά πνευματικά μου παιδιά, ἄλλα τά ἄφησα,

            ἀπό ἄλλα ἀποσπάστηκα,

κι’ ἀπό ἄλλα δέν τιμήθηκα σάν πατέρας.

            Ὤ, πόσο εἶμαι ἄθλιος πατέρας!

Οἱ συνθύται μου εἶν’ ἀπέναντί μου δυσμενεῖς

            πιό πολύ κι’ ἀπ’ τούς ἐχθρούς,

χωρίς νά φοβοῦνται

            οὔτε τή μυστική θεία Τράπεζα,

κι’ ἄν ὄχι τίποτ’ ἄλλο,

            οὔτε τούς κόπους μου τούτους,

τούς ὁποίους πολλές φορές κι’ οἱ πονηροί

            συνηθίζουν νά τιμοῦν·

οὔτε θέλουν νά θεραπεύσουν

            κάποιο φρόνημα ἀλαζονείας,

ἀλλ’ ἕνα μόνο ἀναπνέουν

            τή δική μου ἀτίμωση.

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου, «Ἡ ἱκεσία ἑνός Ἁγίου», β΄ ἔκδ. (Ἀθήνα: Ἐκδόσεις «ΣΠΟΡΑ», 1994), σελ. 219 καί 221

Ἄρθρο ἀπό τό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», τεῦχος 232, 1 Ἰουλίου 2008 

Ἀπόσταγμα σοφίας

Μητροπολίτου Ἀττικῆς και Μεγαρίδος Νικοδήμου

Βλέπω τό κοντέρ τῶν κοινωνικῶν ἀλλαγῶν, πού χαρακτηρίζονται καί προβάλλονται ὡς βηματισμοί τῆς ἀέναης καί ταχύτατης ἀνάπτυξης, νά τρέχει σά δαιμονισμένο. Καί μέσα μου θεριεύει ὁ τρόμος. Πῶς μπορεῖ αὐτή ἡ ξέφρενη καί ἀδιευκρίνιστη αὐτοπαράδοση στήν ταχύτητα νά ἐξασφαλίσει, στήν καθεμιά, ἀναντικατάστατη ὕπαρξη καί στή σύνολη ἀνθρώπινη οἰκογένεια, τίς προϋποθέσεις γιά σωστή ἄθληση στό γήπεδο τῆς προόδου; Πῶς νά ὁριοθετήσει καί νά διατηρήσει τά ἀπαραίτητα χρονικά περιθώρια γιά προσεκτική μελέτη, γιά ἐξαντλητική ἔρευνα καί γιά σώφρονα ἀποτίμηση τοῦ κατεστημένου -ὑπό διαγραφή καί ἀπόσυρση- σχήματος, πρίν τό ἀπαξιώσει ὡς ξεπερασμένο καί πρίν ἀποφασίσει νά τό πετάξει στόν κάδο τῶν ἀπορριμμάτων τῆς ἱστορίας; Πῶς, μπροστά στόν ὄγκο τῶν προσφορῶν καί στή θύελλα τῶν ἀλλαγῶν, νά χαράξει ὁ καθένας ἀπό μᾶς, βιαστικά καί ἀνεξέταστα, ἕνα Χ διαγραφῆς καί ἀπεμπόλησης πάνω στό μόχθο, στή χαρά ἤ στο κλάμα, τῶν προηγούμενων ὁδοιπόρων τοῦ βίου, τῶν γονιῶν μας καί τῶν παππούδων μας καί νά δεχτεῖ, ὡς αὐθεντική, ὡς ἐγγυημένη ἀνανέωση καί πρόοδο, αὐτό, πού ἐμφανίστηκε, μόλις χτές ἤ σήμερα τό πρωΐ, στή βιτρίνα τῆς σκοτεινῆς διαπλοκῆς;

Περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», φύλλο 243, 16-12-2008  

Κριτική-αὐτοκριτική

Τρία πορτρέτα

2) Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Σεραφείμ

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου

Τό δεύτερο ἀρχιεπισκοπικό πορτρέτο τῆς τελευταίας πεν­τηκονταετίας, πού θά μείνει ἀνεξίτηλο, ὄχι γιά τό μῆκος τῆς θητείας του στήν ἐπίζηλη ἔπαλξη τοῦ προκαθημένου, ἀλλά γιά τή στρέβλωση τοῦ ἡ­γετικοῦ του ρόλου, εἶναι τοῦ Σεραφείμ. Κάθησε στό θρόνο τῶν ᾿Αθηνῶν εἰκοσι­τέσσερα ὁλόκληρα χρόνια. ῞Οσα δέν ἀπόλαυσε κανένας προκάτοχός του ᾿Αρχιεπίσκοπος, ἀπό τή θέσπιση τῆς αὐτοκεφαλίας τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελ­λάδος ἴσαμε σήμερα. Καί ἔγραψε σελί­δες ἀρνητικές στόν ἱστορικό κώδικα, ὅσες δέν ἔγραψαν ὅλοι μαζί οἱ προκαθήμενοι τῆς μακρότατης αὐτῆς περιόδου. 

᾿Από τή στιγμή, πού πιάνει κανείς στό χέρι τήν πένα, μέ τήν πρόθεση νά σκιαγραφήσει τό βίο καί τήν πολιτεία τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ, τό δί­λημμα φρενάρει τή σκέψη καί ἡ εὐαι­σθησία τοῦ χρέους ἀκριβοδίκαιης ἱστό­ρησης ἀκινητοποιεῖ τά δάχτυλα. Ποιές μπορεῖ νά εἶναι οἱ σωστές πινελιές, πού θά πλάσουν μέ πιστότητα τήν ἀ­ληθινή εἰκόνα; Ποιές σημάνσεις καί σκι­άσεις, θά ἐκφράσουν τόν πλοῦτο ἤ τά ἐλλείμματα τοῦ ἀνώτατου αὐτοῦ ἐκ­κλησιαστικοῦ λειτουργοῦ; ῎Η ποιές γραμμές θά ἰχνογραφήσουν, μέσα στό ζοφερό πλαίσιο τῆς πολυτάραχης ἐ­κείνης ἐποχῆς, τόν τύπο τοῦ ἀντάρτη καί τοῦ συνωμότη;

Ὑπόδειγμα φιλανθρωπίας

Το διακριτικό, φιλάνθρωπο και θυσιαστικό πνεύμα του μακαριστού αρχιεπισκόπου Αθηνών κυρού Ιερωνύμου Α' αναδεικνύεται με τη μαρτυρία συνεργάτη του αρχιμανδρίτη στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών.

Για να διαβάσετε τη νεκρολογία, πατήστε το παρακάτω εικονίδιο:

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου, ‟Τό «τραῦμα» τῆς ἀγάπης”, α’ ἔκδ. (Ἀθήνα: Ἐκδόσεις «ΣΠΟΡΑ», 2002), σελ. 77

Το κέντρισμα

«… Ἡ ἀγάπη δέν εἶναι τό πληθωρικό αἴσθημα, πού ἀναβλύζει ξαφνικά καί περιπτωσιακά ἀπό τό πηγάδι τῶν ψυχικῶν διεργασιῶν. Εἶναι ἡ δύναμη, τό κέντρισμα, πού ἔρχεται ἄμεσα, ὡς βέλος, ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα καί κατακυριεύει καί εὐαισθητοποιεῖ τήν ψυχή.»

Μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου, «Θυσίαν αἰνέσεως», α΄ ἔκδ. (Ἀθήνα: Ἐκδόσεις «ΣΠΟΡΑ», 1998), σελ. 12-24, 28-39, 172-174, 187-189

ΘΥΣΙΑΝ ΑΙΝΕΣΕΩΣ 

Στά πλαίσια τῆς ἀνάδειξης τῆς χαρισματικῆς μορφῆς τοῦ μακαριστοῦ πατέρα μας, μητροπολίτου Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικοδήμου, μεταφέρουμε μερικά θεολογικά κείμενά του, γιά νά τονιστεῖ ἰδιαίτερα καί αὐτή ἡ πτυχή τῆς μεγάλης προσφορᾶς του στήν Ἐκκλησία. Παραθέτουμε κάποια κεφάλαια ἀπό τό βιβλίο του “Θυσίαν αἰνέσεως”, βιβλίο πού ἐπιχειρεῖ νά προσεγγίσει τό μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας ὑπομνηματίζοντας καί σχολιάζοντας τό κείμενο τοῦ Νικολάου Καβάσιλα: “Εἰς τήν θείαν λειτουργίαν”. 

1. Ἀρχή τῆς Ἱερουργίας δοξολογία

«Ἀρχή δέ αὐτῷ τῆς ἱερουργίας δοξολογία· “Eὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ Πατρός καί τοῦ Yἱοῦ καί τοῦ ἁγίου Πνεύματος”».

Ἡ ἐναρκτήρια προσευχή τοῦ ἱερέα κατά τήν τέλεση τῆς Λειτουργικῆς Ἱερουργίας εἶναι ἡ δοξολογία: «Eὐλογημένη ἡ βασιλεία τοῦ Πατρός καί τοῦ Yἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος».