Σχέδιον ἀναδιοργανώσεως

τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (2)

Δημοσιεύουμε, σέ συνέχειες, τό “Σχέδιο ἀναδιοργανώσεως τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος”, πού εἶχε ἐκπονήσει καί εἶχε παρουσιάσει στήν ῾Ιερά Σύνοδο, πρός ἐπεξεργασία καί πρός ἔγκριση ὁ μακαριστός ᾿Αρχιεπίσκοπος ῾Ιερώνυμος ἀμέσως μετά τήν ἀνάληψη τῶν ὑπεύθυνων ἁρμοδιοτήτων του, πρίν ἀπό πενήνταδύο χρόνια. ᾿Αντί ἄλλου σχολίου, σημειώνουμε μόνον, ὅτι, ἀπό τότε ὡς σήμερα, δέν ὑποβλήθηκε στή Σύνοδο παρόμοια ἔμπονη πρόταση.

Τό 2^ο μέρος τοῦ σχεδίου ἀναδιοργανώσεως ἀφορᾶ τά: «Μέτρα διά τό ποιμαντικόν ἔργον τῆς Ἐκκλησίας»  

 

Β΄. Μέτρα διά τό ποιμαντικόν ἔργον τῆς ᾿Εκκλησίας

α΄. Τό γενικόν

 1. Διά τήν Θείαν Λατρείαν

᾿Ενδεικτικόν τῆς ἀνάγκης καταλλήλου διαρρυθμίσεως τῆς Θ. Λατρείας εἶναι τό γεγονός, ὅτι ἡ πρώτη ἐν Ρόδῳ Πανορθόδοξος Διάσκεψις μεταξύ τῶν θεμάτων αὐτῆς, τά ὁποῖα ἐξήτασε καί τά ὁποῖα ἐνέγραψεν εἰς τήν ῾Ημερησίαν Διάταξιν τῆς μελλούσης νά συνέλθῃ Προσυνόδου, εἶναι καί τά ἀφορῶντα εἰς τήν Θείαν Λατρείαν. ᾿Ιδιαιτέρως σημαντικόν εἶναι, ὅτι περιέλαβεν εἰς αὐτά καί καθιέρωσιν ὁμοιομορφίας Τυπικοῦ καί λειτουργικῶν κειμένων ἐν τῇ Λατρείᾳ καί ἐν τῇ τελέσει τῶν Μυστηρίων καί τήν ἀναθεώρησιν καί κριτικήν ἔκδοσιν αὐτῶν. ῾Ομοίως, περιλαμβάνει θέμα περί συμμετοχῆς τοῦ λαϊκοῦ στοιχείου ἐν τῇ λατρευτικῇ καί μυστηριακῇ ζωῇ τῆς ᾿Εκκλησίας, ὡς καί περί τῆς μελέτης τῶν μέσων πρός τήρησιν καί ἐνίσχυσιν τῆς λειτουργικῆς ζωῆς ἐν τῇ ᾿Ορθοδόξῳ ᾿Εκκλησίᾳ καί τῆς κατά παράδοσιν βυζαντινῆς Τέχνης εἰς τάς διαφόρους ἐκφράσεις αὐτῆς, ἤτοι τήν ἐκκλησιαστικήν μουσικήν, τήν εἰκονογραφίαν, τήν ἀρχιτεκτονικήν καί τήν τέχνην τῶν ἱερῶν ἀμφίων καί ἱερῶν σκευῶν. ῾Η ὑπό ἁρμοδίων ὀργάνων καί μετά κύρους λύσις τῶν προβλημάτων τούτων ἀναμφιβόλως θά βοηθήσῃ κατά πολύ εἰς τήν κατάλληλον διαρρύθμισιν τῆς Θείας Λατρείας, εἰς τρόπον ὥστε αὕτη καί περισσότερον ἑλκυστική νά γίνῃ εἰς τό πλήρωμα, ταυτοχρόνως δέ καί ἀποτελεσματικωτέρα ὅσον ἀφορᾶ εἰς τήν κατάρτισιν καί τόν ἁγιασμόν αὐτοῦ νά καταστῇ.

᾿Εν τῷ μεταξύ, προτείνομεν νά προσέξωμεν τά ἑξῆς, τά ὁποῖα εἶναι δυνατόν νά βοηθήσουν πολύ εἰς τήν βελτίωσιν τοῦ ἐπιπέδου, εἰς τό ὁποῖον εὑρίσκεται σήμερον παρ᾿ ἡμῖν ἡ Θεία Λατρεία. Καί δή, νά τονίσωμεν καί δι᾿ ὅλων τῶν μέσων νά ἐπιδιώξωμεν τήν εὐπρεπῆ ἐμφάνισιν τῶν ῾Ιερῶν Ναῶν καί σκευῶν ὡς καί τῶν ἱερῶν ἀμφίων. Ταυτοχρόνως, προτείνομεν νά ἐπιτύχωμεν, κατ᾿ ἐφαρμογήν σχετικοῦ νόμου, τήν ἐκκαθάρισιν τῶν Ναῶν ἀπό τῶν φορητῶν ἐκείνων εἰκόνων, τῶν ὁποίων ἡ ὕλη, ἐκ τῆς ὁποίας εἶναι κατασκευασμέναι, εἶναι μικρᾶς ἀξίας καί ἡ καλλιτεχνία των εἶναι ἀμφίβολος, οὕτω δέ οὐδόλως συντελοῦν εἰς τήν αὔξησιν τῆς κατανύξεως τῶν πιστῶν. Προτείνεται, ἵνα ἡ ᾿Αποστολική Διακονία ἐκδώσῃ σειράς εὐθηνῶν, καλλιτεχνικῶν, ἀλλά καί κατανυκτικῶν εἰκόνων, αἱ ὁποῖαι θά ἀντικαταστήσουν τάς νῦν ὑπό τῶν διαφόρων ἐμπόρων πωλουμένας κακοτέχνους τοιαύτας. Οὕτω θά διορθωθῇ σημαντικῶς τό καλλιτεχνικόν αἰσθητήριον τοῦ λαοῦ.

Προτείνομεν, ἐπίσης, τήν συστηματικήν μετεκπαίδευσιν τῶν ἤδη ὑπηρετούντων κληρικῶν εἰς τό λειτουργικόν μέρος τῆς Θ. Λατρείας, εἰς τρόπον ὥστε ὄχι μόνον ποιά τις ὁμοιομορφία νά ἐπιτευχθῇ ἐν αὐτῇ, ἀλλά καί νά ἐξασφαλισθῇ ἡ εὐπρεπής πως τέλεσις αὐτῆς.

᾿Επίσης προτείνομεν, ὅπως πρός ὀρθήν λειτουργικήν διαπαιδαγώγησιν τοῦ εὐρέως κοινοῦ μεταδίδεται ἀπό ραδιοφώνου πρότυπος καθ᾿ ὅλα Θεία Λειτουργία, ἡ ὁποία θά εἶναι τό ὑπόδειγμα τόσον ὡς πρός τήν διάρκειαν, ὅσον καί ὡς πρός τήν κατανυκτικήν μουσικήν καί τήν κατανυκτικήν ἀπαγγελίαν καί τήν ἐν γένει μετά κατανύξεως τέλεσιν αὐτῆς.

Διά τήν μετεκπαίδευσιν τῶν κληρικῶν μας εἰς τήν τελετουργικήν, προτείνομεν καί τήν διά μαγνητοφώνου διάδοσιν ὡρισμένων τελετουργικῶν μαθημάτων, εἰς τρόπον ὥστε οἱ κληρικοί μας νά ἔχουν πρόχειρον καί εὔκολον μίαν σειρά τελετουργικῶν μαθημάτων καί μίαν πρότυπον ἐκτέλεσιν τῆς Θείας Λειτουργίας.

Πρός ἐξασφάλισιν τῆς ὅσον τό δυνατόν ἱεροπρεπεστέρας καί κατανυκτικωτέρας ἐκ μέρους τῶν ἱεροψαλτῶν ἐκτελέσεως τῶν μουσικῶν τεμαχίων καί τῆς διευκολύνσεως τῆς παρακολουθήσεως τοῦ νοήματος αὐτῶν ὑπό τῶν πιστῶν, προτείνομεν νά δοθῇ ἰδιαιτέρα προσοχή εἰς τόν καταρτισμόν ἱεροψαλτῶν. Πρός τοῦτο οἱ ἐν τοῖς Διδασκαλείοις φοιτῶντες νά διευκολυνθῶσιν εἰς τήν ἐκμάθησιν τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς, ἵνα οὕτω κατόπιν, διοριζόμενοι τυχόν εἰς μικρά χωρία ὡς δημοδιδάσκαλοι, εἶναι εἰς θέσιν νά ἐκτελῶσι καί χρέη ἱεροψάλτου.

Διά νά ἐνθαρρύνεται ὁ καταρτισμός Παιδικῶν Χορωδιῶν, προτείνομεν, ἵνα ἡ ᾿Αποστολική Διακονία κατ᾿ ἔτος προκηρύσσῃ εἰδικά ἔπαθλα διά τήν καλυτέραν ᾿Εκκλησιαστικήν Παιδικήν Χορωδίαν, ταυτοχρόνως δέ συγκεντρώνῃ τάς καλυτέρας ἐξ αὐτῶν εἰς ἐτησίαν ἐπίδειξιν ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς κατά τήν ὁποίαν θά λαμβάνουν μέρος αἱ δέκα ἤ εἴκοσι ὡς καλύτεραι προκριθεῖσαι Παιδικαί ᾿Εκκλησιαστικαί Χορωδίαι.

῾Ομοίως, προτείνομεν νά καταβληθῇ προσπάθεια μετεκπαιδεύσεως τῶν ἤδη ὑπηρετούντων ὡς ψαλτῶν, εἰς τρόπον ὥστε νά ἐπιτευχθῇ κατά τι ποσοστόν καί ἡ καλυτέρα ποιοτική αὐτῶν ἀπόδοσις καί βελτίωσις.

Τέλος, προτείνομεν τήν ὑπό τῆς ᾿Αποστολικῆς Διακονίας ἔκδοσιν καί εἰς λίαν εὐθηνήν τιμήν διάδοσιν εἰδικῶν λειτουργικῶν ᾿Εγκολπίων, πρᾶγμα τό ὁποῖον θά συντελέσῃ μεγάλως εἰς τήν ἐπέκτασιν τοῦ ἐνδιαφέροντος τῶν πιστῶν διά τήν ἐνεργόν συμμετοχήν των εἰς τήν Θείαν Λατρείαν καί εἰς τήν εὐρυθμοτέραν καί ἐν μεγαλυτέρᾳ συμμετοχῇ τοῦ ἐκκλησιάσματος τέλεσιν τῶν ῾Ιερῶν ᾿Ακολουθιῶν.

 2. Διά τό Θεῖον Κήρυγμα

῾Ως ἐσημειώθη καί ἀνωτέρω, εἰς τά περί ἐπιμορφώσεως τοῦ Κλήρου, ἡ μετεκπαίδευσις τῶν κληρικῶν μας εἰς τό θεῖον κήρυγμα θεωροῦμεν, ὅτι εἶναι ἀπαραίτητος. Οἱ κληρικοί μας καί οἱ ἤδη ἐξ αὐτῶν κηρύττοντες προτείνομεν νά ἐξασκηθῶσι συστηματικῶς διά νά καταστοῦν ἱκανοί νά δίδωσι κήρυγμα σύντομον, σαφές καί περιεκτικόν. ᾿Επίσης προτείνομεν, ἵνα πάντες μέν οἱ ἤδη ὑπηρετοῦντες ἱεροκήρυκες ὑποστῶσιν ἐξετάσεις ἐνώπιον εἰδικῆς ᾿Επιτροπῆς, συγκροτηθησομένης ὑπό τῆς οἰκείας Μονίμου Συνοδικῆς ᾿Επιτροπῆς, ἵνα καταταγῶσιν εἰς διαφόρους κατηγορίας, ἀναλόγως τῶν ἱκανοτήτων των, πάντες δέ οἱ μέλλοντες νά διορισθῶσιν εἰς τό μέλλον, ἔχουν ὑποστῆ ἐνώπιον τῆς αὐτῆς ὡς ἄνω ᾿Εξεταστικῆς ᾿Επιτροπῆς ἐπιτυχεῖς ἐξετάσεις, ἵνα διορισθῶσιν ὡς βοηθοί ἱεροκήρυκες. Μετ᾿ εὐδόκιμον δέ τριετῆ ὑπηρεσίαν καί κατόπιν ἐξετάσεων θά μονιμοποιοῦνται καί θά προάγωνται ἐφεξῆς κατά τόν αὐτόν τρόπον, ἀρχόμενοι ἀπό τοῦ βαθμοῦ τοῦ ἱεροκήρυκος γ΄ τάξεως καί φθάνοντες μέχρι τοῦ βαθμοῦ τοῦ ᾿Επιθεωρητοῦ.

Πρός στενωτέραν παρακολούθησιν καί ὑποβοήθησιν τοῦ ἔργου τῶν ἱεροκηρύκων, προτείνομεν, νά καθιερωθῇ ὁ θεσμός τῶν ᾿Επιθεωρητῶν, οἱ ὁποῖοι θά ἐλέγχουν καί θά καθοδηγοῦν τούς ἱεροκήρυκας εἰς τό ἔργον των.

Πρός τούτοις, προτείνομεν νά δοθῇ ἰδιαιτέρα προσοχή εἰς τό ἀπό ραδιοφώνου διδόμενον κήρυγμα, ὥστε ἐξάπαντος τοῦτο νά ἔχῃ τά χαρακτηριστικά ταῦτα, ὅπως ἐπίσης προσέτι νά χαρακτηρίζεται διά τόν καθαρῶς διδακτικόν χαρακτήρα αὐτοῦ. Ρητορικός στόμφος καί ἄκαιροι κραυγαί, καθιστῶσι τό οἱονδήποτε κήρυγμα, πολλῷ δέ μᾶλλον τό ἀπό ραδιοφώνου, ἀντιπαθητικόν, ὁσονδήποτε καί ἄν τό περιεχόμενον αὐτοῦ θά ἦτο τυχόν καλόν.

Παραλλήλως πρός τό λειτουργικόν κήρυγμα, προτείνομεν νά ἐνθαρρυνθῇ καί τό ἕτερον κήρυγμα τῶν ἀπογευματινῶν ἤ βραδυνῶν σειρῶν, τοῦ ὁποίου σκοπός εἶναι ἡ συστηματική καί πλήρης διαφώτισις τοῦ πληρώματος τῆς ᾿Εκκλησίας.

᾿Εκτός τῆς μετεκπαιδεύσεως, προτείνομεν νά καθιερωθῇ ὁ θεσμός τῶν ἐπιθεωρητῶν τῶν ἱεροκηρύκων, εἰς τρόπον ὥστε οὗτοι νά μή μένουν ἀνεξέλεγκτοι καί ἡ ἐπίδρασις αὐτῶν ἐπί τοῦ λαοῦ νά παρακολουθῆται συστηματικῶς. Σήμερον ἡ παρακολούθησις τῶν κηρύκων δέν εἶναι τόσον δύσκολος, ἐάν εἰς τοῦτο χρησιμοποιηθῇ καί τό μαγνητόφωνον.

Πρός ὑποβοήθησιν τῶν ἱεροκηρύκων εἰς τό νά δίδουν καλόν κήρυγμα, προτείνομεν, νά ἐξακολουθήσῃ ὁ «᾿Εφημέριος» δίδων διαγράμματα κηρύγματος, μερίμνῃ τοῦ ἁρμοδίου Γραφείου τῆς ᾿Αποστολικῆς Διακονίας. ῾Η δέ ῾Ιερά Σύνοδος τῆς ῾Ιεραρχίας εἰσηγουμένης τῆς οἰκείας Μονίμου Συνοδικῆς ᾿Επιτροπῆς, προτείνομεν νά δίδῃ ἑκάστοτε τάς γενικάς γραμμάς, τάς ὁποίας θά πρέπῃ νά ἀκολουθῶσιν οἱ ἱεροκήρυκες ἐν τῷ κηρύγματι αὐτῶν.

᾿Εκτός τοῦ λειτουργικοῦ καί τοῦ βραδυνοῦ κηρύγματος, προτείνομεν, ἵνα ἀπό ραδιοφώνου δίδεται καθ᾿ ἑκάστην δίλεπτον κήρυγμα, ὡς τό «ξεκίνημα τῆς ἡμέρας». Μία σκέψις οἰκοδομητική, μία ἐνθάρρυνσις τῶν ἀκροατῶν κατά τήν πρωΐαν θά ἦτό τι τό ἐξόχως βοηθητικόν διά τούς ἀκούοντας.

Πρός βελτίωσιν τοῦ κηρύγματος, προτείνομεν, ἵνα  μερίμνῃ τοῦ ἁρμοδίου τμήματος τῆς ᾿Αποστολικῆς Διακονίας κατ᾿ ἔτος διοργανῶνται συνάξεις τῶν ἱεροκηρύκων πρός συζήτησιν ἐπί τῶν ἀπασχολούντων αὐτούς θεμάτων καί παράλληλον ἐνημέρωσιν τῆς ἡγεσίας τόσον ὅσον ἀφορᾷ εἰς τά προβλήματα, τά ὁποῖα οὗτοι συναντοῦν ἐν τῷ κηρυκτικῷ των ἔργῳ, ὅσον καί περί τῆς ἱκανότητος αὐτῶν. ᾿Εξ ἄλλου, διά τῶν συνάξεων, καί οἱ ἱεροκήρυκες θά εἶχον τήν δυνατότητα εἰς ταύτας ὄχι μόνον νά ἐμπλουτίσουν τάς γνώσεις των, ἀλλά καί διά ζώσης νά κατατοπισθοῦν καλύτερον ἐπί τῶν γραμμῶν, τάς ὁποίας θά ἔπρεπεν οὗτοι νά ἀκολουθοῦν εἰς τό κήρυγμα.

 3. Διά τό Κατηχητικόν μάθημα καί Σχολεῖον

῾Ως γραμμήν διά τό Κατηχητικόν Σχολεῖον προτείνομεν· α) Καθορισμόν φιλικῆς στάσεως πρός τάς νεανικάς ὀργανώσεις. Οἱ Πρόσκοποι, αἱ ῾Οδηγοί, ἡ Χριστιανική ᾿Αδελφότης τῶν Νέων καί τῶν Νεανίδων, τά Κυκλάμινα, ἡ Χριστιανική Φοιτητική ῞Ενωσις, αἱ ᾿Ορθόδοξοι Χριστιανικαί ῾Ενώσεις κλπ. δέν εἶναι ἐχθρικαί. β) Τό Κατηχητικόν Σχολεῖον ἔρχεται νά συμπληρώσῃ αὐτάς καί νά δώσῃ ἐκεῖνο, τό ὁποῖον αὐταί δέν εἶναι δυνατόν νά παράσχουν, ἤτοι διά τῆς θρησκευτικῆς διδασκαλίας νά βοηθήσῃ εἰς τήν μόρφωσιν χαρακτῆρος καί τήν ἐμπέδωσιν τοῦ χριστιανικοῦ φρονήματος, εἰς τάς ψυχάς τῶν μαθητῶν, εἰς τρόπον ὥστε οὗτοι νά ἀποβῶσι χρηστά καί ἠθικά τῆς κοινωνίας μέλη.

῾Επομένως, γ) τό πρόγραμμα τῶν Κατηχητικῶν Σχολείων, ὅπου ὑπάρχουν τοιαῦται ὀργανώσεις, αἱ ὁποῖαι ἐργάζονται καί ἀπασχολοῦν ἐπιτυχῶς τά μέλη των, νά περιλαμβάνῃ μόνον ἐκεῖνα τά στοιχεῖα, τά ὁποῖα δέν ἔρχονται εἰς ἀντίθεσιν πρός αὐτάς. δ) Μόνον ὅταν δέν ὑπάρχῃ ἄλλος ὀργανισμός, προσφέρων ψυχαγωγίαν, μορφωτικά μαθήματα ἤ ἄλλην οἰκοδομητικήν ὕλην, τότε θά ἔρχεται τό Κατηχητικόν Σχολεῖον νά δώσῃ καί ταῦτα. ᾿Εφ᾿ ὅσον ὅμως τά στοιχεῖα ταῦτα παρέχονται εἰς τούς μαθητάς τοῦ Κατηχητικοῦ Σχολείου ὑπό ἄλλων ᾿Οργανώσεων, τότε εἶναι περιττόν, νά ἐπιβαρύνωνται οἱ μαθηταί διά τοιούτων ἀπασχολήσεων. Τό αὐτό ἰσχύει καί διά τόν ἀθλητισμόν καί τάς ἄλλας συναφεῖς ἀπασχολήσεις.

᾿Εχαιρετίσαμεν ἀνωτέρω τήν ὑπό τῆς ᾿Αποστολικῆς Διακονίας ἔκδοσιν ἐνιαίων βοηθημάτων διά τά Κατηχητικά Σχολεῖα. ῾Η ἐκλογή ὅμως τῆς ὕλης εἰς τάς διαφόρους περιφερείας προτείνομεν νά γίνεται ἐλευθέρως ὑπό τῶν Κατηχητῶν, εἰς τρόπον ὥστε νά προσαρμόζεται αὕτη πρός τάς εἰδικάς ἀνάγκας τῶν μαθητῶν καί νά ἀνταποκρίνεται πρός τήν θρησκευτικήν καί ἄλλην κατάστασίν των. ᾿Εκτός τῶν μαθημάτων, τό Κατηχητικόν Σχολεῖον προτείνομεν νά παρέχῃ συστηματικῶς εἰς τούς μαθητάς καί εἰδικάς λατρευτικάς εὐκαιρίας, εἰς τάς ὁποίας οἱ μαθηταί θά λαμβάνουν ἐνεργότερον τοῦ συνήθους μέρος καί θά συνδέονται περισσότερον πρός τήν ᾿Εκκλησίαν καί τήν δημοσίαν Θείαν Λατρείαν.

᾿Ιδιαιτέρα προσοχή προτείνομεν, νά δοθῇ καί ὡς πρός τήν προσέλευσιν τῶν μαθητῶν εἰς τήν ῾Ιεράν ᾿Εξομολόγησιν, εἰς τήν ὁποίαν θά συνιστᾶται ἀπό τοῦ Κατηχητικοῦ Σχολείου νά μετάσχουν μόνον ἐφ᾿ ὅσον ὑπάρχει προπαίδευσις καί κατάρτισις τοῦ μέλλοντος νά ἐξομολογήσῃ τά παιδιά ἱερέως.

Συναφής εἶναι καί ἡ προσοχή, τήν ὁποίαν προτείνομεν νά δώσῃ τό Κατηχητικόν σχολεῖον ὅσον ἀφορᾷ εἰς τήν αὐτοεξέτασιν τῶν παιδιῶν. ῾Η αὐτοεξέτασις, ἐφ᾿ ὅσον δέν λάβῃ τήν ἁρμόζουσαν μορφήν, εἶναι δυνατόν νά ἀποβῆ ἐπιβλαβής εἰς τόν ψυχικόν αὐτῶν κόσμον καί νά δημιουργήσῃ ἄγχος καί ἀγωνίαν, φθάνοντα μέχρι καί ψυχικῶν ἀνωμαλιῶν.

῎Αριστον μέσον παιδαγωγήσεως καί ἐμπλουτισμοῦ τῆς θρησκευτικῆς ζωῆς τῶν μαθητῶν τῶν Κατηχητικῶν Σχολείων εἶναι ἡ εὐρυτέρα συμμετοχή αὐτῶν εἰς τάς θερινάς κατασκηνώσεις, ὀργανουμένας ὑπό τῆς ᾿Εκκλησίας. Πρός τοῦτο, προτείνομεν, νά ἀναληφθῇ ὑπό τῆς ᾿Εκκλησίας καί πλέον συγκεκριμένως ὑπό τῆς οἰκείας Διευθύνσεως τῆς ᾿Αποστολικῆς Διακονίας, συστηματική προσπάθεια καταρτισμοῦ εἰδικῶν στελεχῶν τῶν κατασκηνώσεων τῶν Κατηχητικῶν Σχολείων, εἰς τρόπον ὥστε νά ἐπιτυγχάνεται ἡ ἐνδυνάμωσις καί τοῦ σώματος καί τῆς ψυχῆς τῶν μετεχόντων εἰς αὐτάς.

Προτείνομεν ἐπίσης, ἵνα οἱ φοιτῶντες εἰς τά ᾿Ανώτερα Κατηχητικά Σχολεῖα συμμετέχουν εἰς εἰδικάς ἱεραποστολικάς ἐν τῇ ἐνορίᾳ ἤ ἀλλαχοῦ ἐξορμήσεις, εἰς τάς ὁποίας θά ὑπάρχῃ ποικίλον πρόγραμμα, δίδον δυνατότητας εἰς τήν ἀξιοποίησιν ὅλων τῶν ἐν τῷ Κατηχητικῷ Σχολείῳ ὑπαρχουσῶν δυνάμεων καί τήν διοχέτευσιν τοῦ δημιουργικοῦ ἐνθουσιασμοῦ τῶν μαθητῶν εἰς ἔργα ἀνώτερα καί κοινοφελῆ. Προτείνομεν ἐπίσης, νά συμμετέχουν εἰς εἰδικάς ὁμάδας, ἀναλόγως τῶν εἰδικῶν αὐτῶν ἐνδιαφερόντων, ἐφ᾿ ὅσον ὁ τομεύς των δέν καλύπτεται ὑπό ἄλλης ᾿Οργανώσεως, ὅπως, ἐπί παραδείγματι, ὁμάδας φυσιογνωστικάς, ἀθλοπαιδιῶν, κοινωνικῆς ἐργασίας, μορφωτικάς κλπ. Ταῦτα πάντα θά εἶναι δυνατά νά κατορθωθοῦν ἐφ᾿ ὅσον ὑπάρχει ὁ κατάλληλος Κατηχητής. ᾿Εντεῦθεν, ὡς ἐσημειώθη ἀνωτέρω, προτείνομεν νά ἀναγνωρισθῇ ὡς ἀπαραίτητος ἡ διετής ἐπιμόρφωσις α) τῶν κληρικῶν μας καί ὡς πρός τήν Κατήχησιν, καί β) τῶν λαϊκῶν Κατηχητῶν, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ὡσαύτως ἀνάγκην ἐπιμορφώσεως.

῾Η ὑπό τῆς ᾿Αποστολικῆς Διακονίας καθιερωθεῖσα κατ᾿ ἔτος σύναξις τῶν Κατηχητικῶν στελεχῶν, τά ὁποῖα μετά ταῦτα άποτελοῦν τούς πυρῆνας τῆς μεταδώσεως καλυτέρων μεθόδων καί περισσοτέρων γνώσεων εἰς τούς ὑπολοίπους Κατηχητάς, μετά πολλῆς τῆς χαρᾶς προτείνομεν, νά καθιερωθῇ ὡς θεσμός μόνιμος. ῾Η ἐπιλογή τῶν Κατηχητῶν προτείνομεν, νά συνεχισθῇ νά γίνεται μεταξύ τῶν ζηλωτῶν νέων, οἱποῖοι ὅμως διακρίνονται διά τήν σύνεσίν των, ὥστε νά εἶναι αὐστηροί μέν εἰς τόν ἰδικόν των βίον, πλήρεις ὅμως κατανοήσεως καί ἀγάπης ὡς πρός τόν βίον τῶν παιδιῶν. Τοιουτοτρόπως, δέν θά δίδωμεν τήν ἐντύπωσιν, ὅτι τά Κατηχητικά Σχολεῖα ἐπιδιώκουν τήν προπαρασκευήν τῶν εἰς αὐτά φοιτώντων διά τόν μοναχισμόν ἤ τό ὀλιγώτερον διά μίαν ἀπόκοσμον καί ξένην πρός τήν σημερινήν κοινωνίαν ζωήν.

 4. Διά τό γραπτόν κήρυγμα

῞Οπως καί ἀνωτέρω ἐσημειώθη, ὑπό τήν ὀνομασίαν γραπτόν κήρυγμα ἐννοοῦμεν τήν διά τοῦ ἐντύπου ἐν γένει διάδοσιν τῆς χριστιανικῆς ἀληθείας ὑπό οἱανδήποτε μορφήν. ῾Επομένως, εἰς αὐτό περιλαμβάνεται καί ἐκείνη ἡ φιλολογία, ἡ ὁποία γενικῶς ὡς σκοπόν ἔχει τήν διάδοσιν τῶν εὐαγγελικῶν ἀληθειῶν. ᾿Εντεῦθεν, προτείνομεν, ἵνα ἡ ᾿Εκκλησία διά τῆς ᾿Αποστολικῆς Διακονίας ἐνθαρρύνῃ τό καλόν βιβλίον καί βοηθήσῃ εἰς τήν περαιτέρω διάδοσιν καί βελτίωσιν αὐτοῦ. Τοῦτο προτείνομεν, νά ἐπιδιωχθῇ διά τοῦ καθορισμοῦ εἰδικῶν ἐπάθλων, τά ὁποῖα θά ἀπονέμωνται εἰς τό καλύτερον ἐπί παραδείγματι θρησκευτικόν μυθιστόρημα, ἤ τό καλύτερον θρησκευτικόν διήγημα, ἤ τήν καλυτέραν συλλογήν θρησκευτικῶν ποιημάτων κ.ο.κ. ῾Ομοίως, προτείνομεν, ἵνα ἡ ᾿Αποστολική Διακονία φροντίζῃ διά τήν ἔκδοσιν καί διάδοσιν καλῶν ᾿Ανθολογιῶν, μεταφράσεων κλασικῶν θρησκευτικῶν κειμένων, ὡς καί διά τήν ὀργάνωσιν μεγάλων ᾿Εκθέσεων χριστιανικοῦ καί θρησκευτικοῦ ἐν γένει Βιβλίου κ.τ.ὅ.

Προτείνομεν ἐπίσης, ἵνα ἡ ᾿Αποστολική Διακονία φροντίσῃ διά τήν ἔκδοσιν καί εὐρυτέραν διάδοσιν τοῦ καλοῦ καί εὐθηνοῦ θρησκευτικοῦ βιβλίου εἰς τρόπον ὥστε τοῦτο νά γίνῃ κτῆμα ὅσον τό δυνατόν εὐρυτέρων στρωμάτων τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ. 

 5. Διά τά ἔργα τῆς ἀγάπης

῾Η μετεκπαίδευσις τῶν ἐφημερίων προτείνομεν, νά ἐπεκταθῇ καί εἰς τά ἔργα τῆς ἀγάπης, διότι ἡ «πίστις ἄνευ ἔργων εἶναι νεκρά». ῾Ως καί ἀλλαχοῦ ἐσημειώθη, εἶναι ἀνάγκη ὅλοι νά διδαχθῶμεν περισσότερα διά τήν ἀγάπην καί νά ἐμφυσηθῇ εἰς τάς ψυχάς ὅλων μας ἡ πνοή της. ᾿Εντεῦθεν, κατ᾿ ἔτος, ἰδιαιτέρως κατά τάς παραμονάς τῶν μεγάλων ἑορτῶν, προτείνομεν νά γίνεται εἰδική ἐκστρατεία, μέ ἀντικείμενον τό κήρυγμα τῆς ἀγάπης. ᾿Ενῶ ὁ Κύριος ἀπέδειδε μεγάλην σημασίαν εἰς αὐτήν καί εἰς τάς ἐκδηλώσεις της, ἡμεῖς θεωρητικῶς μέν ἀκολουθοῦμεν τάχα τήν χαραχθεῖσαν ὑπό τοῦ Κυρίου γραμμήν, ἐν τῇ πράξει ὅμως ἀφιστάμεθα αὐτῆς.

Παραλλήλως πρός τήν εἰδικήν ἐκστρατείαν τοῦ κηρύγματος τῆς ἀγάπης, προτείνομεν, ἵνα ἑκάστοτε, ἐπ᾿ εὐκαιρίᾳ ἀλλά καί τακτικῶς, γίνωνται εἰδικαί ἐξορμήσεις, κατά τάς ὁποίας θά προσκαλῆται τό χριστεπώνυμον πλήρωμα νά ἐκδηλώσῃ τήν ἀγάπην του πανηγυρικώτερον. ᾿Επί παραδείγματι, ἡ ἐν τῆ ᾿Αρχιεπισκοπῇ ᾿Αθηνῶν καθιερωμένη ἡμέρα τῶν πτωχῶν προτείνομεν νά καθιεροῦτο γενικώτερον ἐν ὅλῃ τῇ ῾Ελληνικῇ ᾿Επικρατείᾳ, ἀλλά καί νά ὠργανοῦτο συστηματικώτερον, ὥστε κατά τήν ἡμέραν τῶν πτωχῶν να γίνεται ἀληθής συναγερμός ἐκδηλώσεως τῆς ἀγάπης μας.

᾿Εκτός τῶν πανηγυρικωτέρων καί, ἄς ἐπιτραπῇ ἡ λέξις, θορυβωδεστέρων, ἐκδηλώσεων τούτων, προτείνομεν νά ὀργανωθῇ καί ἡ συστηματική συμπαράστασις τῆς ᾿Εκκλησίας εἰς τούς ἀντιμετωπίζοντας φυσικάς ἤ ἠθικάς δυσκολίας ἐν τῇ ζωῇ. Πρός διευκόλυνσιν τῆς ἐργασίας ταύτης, προτείνομεν ἵνα παρ᾿ ἑκάστῃ ἐνορίᾳ, ἰδίᾳ δέ ταῖς πτωχαῖς, διορισθῇ μία «Διακόνισσα», ἀμειβομένη πάντως οὐχί ἐκ τοῦ πτωχοῦ τῆς πτωχῆς ἐνορίας βαλαντίου.

 6. Διά τήν ῾Ιεράν ᾿Εξομολόγησιν

Διά νά μετριασθῇ πως ἡ καθυστέρησις, ἡ ὁποία, ὡς ἐσημειώθη ἀνωτέρω, ὑφίσταται ἐν τῇ ᾿Εκκλησίᾳ μας ὡς πρός τήν ῾Ιεράν ᾿Εξομολόγησιν, προτείνομεν νά ἀναληφθῇ συστηματική μελέτη τῶν εἰδικῶν προβλημάτων, τά ὁποῖα παρουσιάζονται κατά τό ῾Ιερόν τοῦτο Μυστήριον. Καί δή, τά προβλήματα τά ὁποῖα παρουσιάζει ἡ ᾿Εξομολόγησις τῶν νέων καί νεανίδων, τῶν οἰκογενειαρχῶν, τῶν ἀγάμων, τῶν ἐπιστημόνων, τῶν μεμορφωμένων, τῶν ἀνηκόντων εἰς τήν ἐργατικήν καί ἀγροτικήν τάξιν κ.ο.κ. Πρός τοῦτο προτείνομεν, ἵνα ἐπιτελεῖον συνεργατῶν τῆς ᾿Αποστολικῆς Διακονίας ἀποδυθῇ εἰς τήν μελέτην ταύτην, τά δέ πορίσματα αὐτῆς νά ἀνακοινωθῶσιν εἰς τούς ᾿Εξομολόγους δι᾿ εἰδικῶν ἐκδόσεων καί εἰς εἰδικάς φροντιστηριακάς σειράς. ῾Ομοίως, νά ἀποτελέσουν θέματα τοῦ ἐν τῇ ῾Ιερᾷ Μονῇ Πεντέλης Φροντιστηρίου ᾿Εξομολόγων.

Πρός μερικήν δέ κάλυψιν τῆς ἐλλείψεως τοῦ ἀναγκαιοῦντος ἀριθμοῦ καταλλήλως κατηρτισμένων ἐξομολόγων, προτείνομεν νά καθιερωθῇ τό σύστημα τῶν περιοδευόντων ἐξομολόγων, ἕκαστος τῶν ὁποίων ἔχων ὡς περιφέρειάν του δύο ἕως τρεῖς Μητροπόλεις θά ἱκανοποιῇ, στοιχειωδῶς, ἔστω, τάς ἀνάγκας τῶν ἐν τῇ περιφερείᾳ του ῾Ιερῶν Μητροπόλεων.

 (Συνεχίζεται)

† ῾Ο ᾿Αθηνῶν ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ