†ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ
(1927 - 2013)
Βιογραφικό σημείωμα
Ὁ μητροπολίτης Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος κυρός Νικόδημος τήν 1η Ἀπριλίου τοῦ 2013 παρέδωσε τήν ψυχή του στόν ἀγαπημένο Κύριό του. Τό μικρό κελάκι του γέμισε μέ τή γαλήνη καί τήν ἠρεμία τοῦ οὐρανοῦ πού μεταδόθηκε στίς καρδιές τῶν μοναχῶν καί τῶν ἀγαπητῶν ἀδελφῶν πού βρέθηκαν κοντά του. Τήν ἴδια γαλήνια ἠρεμία διαπίστωσαν τά πλήθη τῶν πιστῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας πού προσῆλθαν νά προσκυνήσουν τό σεπτό σκήνωμά του.
ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΑΣ ΠΟΛΥΣΥΝΘΕΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ
Ὅταν ἐπιχειρεῖ κανείς νά κάνει μιά ἀναδρομή στήν ὅλη πνευματική ζωή, τή διακονία καί τή μαρτυρία μιᾶς πολυσύνθετης πνευματικῆς προσωπικότητας, ἑνός πολυτάλαντου ἐκκλησιαστικοῦ ἡγέτη τῆς καθολικῆς Ἐκκλησίας, πού σημάδεψε τή σύγχρονη ἐκκλησιαστική ἱστορία γιά μισό περίπου αἰώνα, βρίσκεται σέ ἀπορία καί ἀμηχανία. Ὁ φτωχός λόγος ὁ δικός μας καταντάει ἀνίκανος νά φωτίσει ὅλες τίς πτυχές τῆς ζωῆς τοῦ λόγιου διδασκάλου τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ ἄγρυπνου ἐπισκόπου, τοῦ πιστοῦ ποιμενάρχη, τοῦ μητροπολίτη Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος κυροῦ Νικοδήμου. Αὐτός πού τολμάει νά ψελλίσει δυό λόγια αἰσθάνεται νά δένεται ἡ γλώσσα του καί νά μουδιάζει τό χέρι του ἀδυνατώντας νά κάνει τήν παραμικρή καταγραφή. Αὐτή τήν ἀδυναμία αἰσθάνεται καί ὁ γράφων στήν προσπάθειά του νά ἀποτυπώσει ἁπλά καί μόνον κάποιες κύριες στιγμές τῆς πορείας αὐτῆς τῆς ἐξέχουσας προσωπικότητας.
ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ - ΑΦΙΕΡΩΣΗ
Γεννήθηκε στό Βόλο τό 1927. Πέρασε τά παιδικά του χρόνια σέ Ἀθήνα καί Λάρισα. Ἀπό μικρό παιδί, στή Λάρισα, βρέθηκε νά προσέρχεται μέ πολύ ζῆλο καί πόθο τόσο στούς χώρους λατρείας τῆς Ἐκκλησίας ὅσο καί στίς αἴθουσες ὅπου ἡ χριστιανική ἀδελφότητα ΖΩΗ προσέφερε πλουσιοπάροχα τό λόγο τοῦ Θεοῦ. Τήν ἀγάπη αὐτή στήν Ἐκκλησία τοῦ ἐνέπνευσε ἀπό τά παιδικά του χρόνια ἡ γνωστή ἱεραποστολική οἰκογένεια Σωτικόπουλου, πού εἶχε ὡς κύριο ἔργο ζωῆς τή συνειδητή σύνδεση τῶν ἀνθρώπων μέ τό Ἅγιο Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας.
Δέν ἄργησε νά πάρει τίς ἀποφάσεις του γιά νά σπουδάσει θεολογία. Στήν Ἀθήνα, στά φοιτητικά του χρόνια, ἄρχισε νά ἔρχεται πιό κοντά μέ τήν ἀδελφότητα ΖΩΗ, κύρια πνευματική προσπάθεια τῆς ἐποχῆς ἐκείνης πού ἁπλωνόταν σ᾿ ὅλη τη χώρα. Σύντομα πῆρε τήν ἀπόφαση τῆς ἀφιέρωσης στόν Κύριο.
Χρόνια πολλά παρέμενε στήν ὑπακοή, στή βαριά χειρωνακτική ἐργασία (τό διακόνημά του ἦταν ἡ ἀσχολία μέ τήν τυπογραφία, πού ἔμελλε νά τοῦ χρησιμεύσει καί μετά) καί στή συνεχῆ πνευματική τροφοδοσία καί μελέτη.
Στό σκληρό καθημερινό του πρόγραμμα, σταδιακά, ἄρχισε νά ἐντάσσεται καί ποικίλη προσφορά πρός τό Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας -κατηχητικά, ἁγιογραφικοί κύκλοι, ὁμιλίες κ.ἄ.
ΕΚΘΑΜΒΟΣ ΜΠΡΟΣ ΣΤΗΝ ΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΙΕΡΩΣΥΝΗΣ
Ἄν ἡ ἀφιέρωση ἦταν ἡ λάβα πού κατέκαιε τήν καρδιά του, ἡ ἱερωσύνη ἦταν τό μέγα χάρισμα τοῦ Κυρίου (Τόν ὁποῖο τόσο ἀγάπησε) καί ἡ μέγιστη ἀποστολή πού ὁ Ἴδιος τοῦ ἀνέθεσε. Προετοιμαζόμενος γιά τή συγκλονιστική στιγμή τῆς χειροτονίας του σέ διάκονο ἔγραψε τό γεμᾶτο φλόγα καί ἐνθουσιασμό βιβλίο του «Ἡ μεγάλη κλήση» -ἕνα βιβλίο μέ δυναμισμό διαχρονικό- πού ἀναφέρεται στήν κλήση στήν ἱερωσύνη. Ἡ μεγάλη στιγμή τῆς χειροτονίας του σέ διάκονο ἦλθε (χειροτονήθηκε τό 1956). Παρέμεινε τρία χρόνια διάκονος.
Προετοιμαζόμενος καί γιά τήν εἰς πρεσβύτερο χειροτονία του ἔγραψε καί τό δεύτερο ἱερατικό βιβλίο του «Ἡ ἀγωνία ἑνός ἱερέως», θεολογικό δοκίμιο πού καταδεικνύει τόσο τό ὕψος καί τό μέγεθος τῆς ἱερωσύνης, ὅπως τήν βίωσαν οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὅσο καί τήν ἀγωνία τοῦ σημερινοῦ λειτουργοῦ τοῦ Ὑψίστου γιά νά ἀνταποκριθεῖ στό μοναδικό ἔργο πού ἀναλαμβάνει.
ΙΕΡΟΚΗΡΥΚΑΣ ΣΤΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ
Τό 1958 -διάκονος ἀκόμα- κλήθηκε καί ὑπηρέτησε ὡς ἱεροκήρυκας τῆς μητροπόλεως Μυτιλήνης περί τά ἑπτά περίπου ἔτη (1958-1964). Τά χρόνια τῆς πνευματικῆς ἐργασίας του ὡς ἱεροκήρυκα στήν Μυτιλήνη χαράχτηκαν μέσα του ὡς οἱ πλέον ὄμορφες στιγμές τῆς ἱερατικῆς του πορείας. Ἐπανέφερε πολλές φορές στίς συζητήσεις του ὅλες τίς ἐμπειρίες τῆς ἐκεῖ διακονίας του.
Τό ἔργο του συνίστατο σέ συστηματική ἐργασία στή Μυτιλήνη (κηρύγματα, ἀπογευματινές ὁμιλίες, κατηχητικά, ἐξομολόγηση σέ σχολεῖα) ἀλλά καί σέ συχνές περιοδεῖες στά χωριά τοῦ νησιοῦ.
Ὁ ἐξοπλισμός του στίς περιοδεῖες του: μιά μικρή βαλίτσα μέ ἐνισχυτή καί δύο μεγάφωνα, ἡ ἱερατική του στολή καί ἡ γραφομηχανή του. Κρατώντας ὅλα αὐτά μετακινιόταν μέ τά ὑποτυπώδη μέσα μεταφορᾶς τῆς ἐποχῆς του περπατώντας συχνά πολλά χιλιόμετρα γιά νά βρεθεῖ στούς ὁδικούς ἄξονες καί περιμένοντας ἐκεῖ ὦρες πολλές τά μέσα μεταφορᾶς. Στά χωριά ἔκανε τήν ἀκολουθία στήν ἐνορία τοῦ χωριοῦ καί κήρυττε στίς πλατεῖες (κρεμώντας τά μεγάφωνα στόν τοῖχο). Τίς ὁμιλίες του τίς ἄκουγε ὅλο τό χωριό (ἡ παρουσία τοῦ ἱεροκήρυκα ἦταν ἕνα γεγονός γιά τό χωριό).
Στόν κενό χρόνο, μετά τή λειτουργία ἤ κατά τήν ἀναμονή γιά νά φύγει, ἔγραφε μέ τή γραφομηχανή (συνήθως στούς γυναικωνίτες τῶν Ἐκκλησιῶν ἀκόμα καί στά καφενεδάκια στίς στάσεις τῶν λεωφορείων) τίς ὁμιλίες του, τά βιβλία του, ἀκόμα καί τήν ἑβδομαδιαία πνευματική προσφορά του στό περιοδικό ΖΩΗ.
Ἡ πνευματική παραγωγή αὐτῆς τῆς περιόδου (ὁμιλίες, κηρύγματα, βιβλία) ἦταν πλούσια καί συνεχῶς ἀνανεούμενη. Κάποια στιγμή, γιά νά μήν ἐπαναλαμβάνει τόν ἑαυτό του στά κηρύγματά καί τίς ὁμιλίες του ἀλλά προκειμένου συνεχῶς νά τά ἀνανεώνει, ἔκαψε στοῖβες ὁλόκληρες ἀπό παλαιότερα κηρύγματα καί ὁμιλίες του. (Μεταγενέστερα, στοῖβες ἄλλα νέα κηρύγματα καί ὁμιλίες του τά χάρισε σέ νέους κληρικούς ὡς βοηθήματα γιά τίς ὁμιλίες τους.)
ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ «ΖΩΗΣ»
Τά χρόνια αὐτά ἀπολάμβανε τήν πνευματική συντροφιά τοῦ τότε ἱεροκήρυκα τῆς μητροπόλεως Μυθήμνης π. Σωτηρίου Τράμπα. Μαζί ζήσανε τήν ὀδύνη -μέ τά μηνύματα πού ἔφταναν ἀπό τήν Ἀθήνα- ἀπό τά διάφορα γεγονότα πού ἄρχισαν νά ξετυλίγονται στό ἐσωτερικό τῆς ἀδελφότητας ΖΩΗ καί ὁδήγησαν τελικά στό χωρισμό καί τή διάσπαση.
Σ’ αὐτές τίς κρίσιμες στιγμές γιά τήν ἀδελφότητα κλήθηκε στήν Ἀθήνα γιά νά μετέχει στό Συμβούλιο (καί αὐτή ἦταν ἡ αἰτία πού ἄφησε τήν ἀγαπημένη του Μυτιλήνη). Αὐτή ἦταν ἡ πρώτη ἐμπειρία μεγάλης ὀδύνης στήν ἱερατική του πορεία. Βρέθηκε στό ἐπίκεντρο ὅλων τῶν θλιβερῶν γεγονότων τῆς ἀδελφότητας. Ὁ χωρισμός ἔγινε καί ὁ ἴδιος (πάλι ὡς μέλος τοῦ Συμβουλίου τῆς ΖΩΗΣ-ὅσων παρέμειναν) παραιτήθηκε μαζί μέ ἄλλους καί ἔφυγε καί ἀπό τήν ἀδελφότητα.
Μέχρι τό τέλος τῆς ζωῆς του ὅμως ἀναγνώριζε τό γιγάντιο ἔργο πού προσέφερε ἡ ἀδελφότητα στήν Ἐκκλησία καί στό ἔθνος. Ὅσο γιά τούς ἀνθρώπους τῆς ΖΩΗΣ, πάντα ἐξῆρε τήν ἀνιδιοτέλεια, τήν ὁλοκληρωτική ἀφιέρωσή τους, τήν ἀφοσίωση στό ἔργο τους καί τήν ἀκάματη διακονία τους στόν ἀμπελώνα τοῦ Κυρίου. Αἰσθανόταν πάντα ὑπερήφανος πού στή μικρή του ἡλικία εἶχε πρότυπα τέτοιες ἁγιασμένες ὑπάρξεις, πού καθοδήγησαν καί τά δικά του βήματα τῆς ἀφιέρωσης καί τῆς προσφορᾶς.
ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΤΟΥ ΚΟΝΤΑ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟ
ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΩΝ ΟΡΑΜΑΤΙΣΜΩΝ ΙΕΡΩΝΥΜΟ
Μετά τήν ἑπταετῆ διακονία του στή Μυτιλήνη ὑπηρέτησε ἐπί μία τετραετία ὡς ἱεροκήρυκας τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν (1964-1968), μέ τόν ἴδιο ζῆλο καί τόν ἴδιο ἱεραποστολικό ἐνθουσιασμό.
Ἡ ἀνάδειξη, τό 1967, τοῦ Ἱερωνύμου ὡς Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν σηματοδότησε νέα πορεία γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος. Τήν ἐποχή ἐκείνη ὁ μακαριστός ἐπίσκοπός μας (τότε ἀρχιμανδρίτης) εἶχε σχεδιάσει μαζί μέ τόν π. Εὐθύμιο Στύλιο νά ταξιδέψουν στό ἐξωτερικό γιά σπουδές. Ἀνακοίνωσαν λοιπόν τήν ἀπόφασή τους στόν νέο Ἀρχιεπίσκοπο Ἱερώνυμο. Καί ἐκεῖνος, βλέποντας ὅτι τά εἶχαν ἑτοιμάσει ὅλα, τούς ἔδωσε τήν εὐλογία του. Ὅταν ὅμως ἔμαθε τό γεγονός αὐτό ὁ μητροπολίτης Τρίκκης καί Σταγῶν Διονύσιος παρενέβη δυναμικά. Ζήτησε ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο νά μήν ἀφήσει τούς δυό κληρικούς νά φύγουν, γιατί θά ἦταν γι᾿ αὐτόν δυό πολύτιμοι συνεργάτες. Κι ἔτσι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος τούς παρακάλεσε νά καθίσουν καί νά τόν βοηθήσουν. Στήν παράκληση τοῦ ἀρχιμανδρίτου τότε π. Νικοδήμου νά τοῦ παραχωρήσει ὁ Ἀρχιεπίσκοπος τό κελί του στήν Μονή Πετράκη, ἐκεῖνος τούς προέτρεψε νά δημιουργηθεῖ μιά ὁμάδα μέσα στήν Ἀρχιεπισκοπή, πού θά προωθεῖ τά διάφορα ποιμαντικά ἀνοίγματα. Ἔτσι, λοιπόν, ὁ π. Νικόδημος Γκατζιρούλης, μαζί μέ τούς π. Εὐθύμιο Στύλιο, π. Ἠλία Τσακογιάννη κ.ἄ. βρέθηκαν νά διακονοῦν στήν Ἀρχιεπισκοπή Ἀθηνῶν.
Τήν ἐμπειρία αὐτή τῆς συνεργασίας του μέ τόν Ἀρχιεπίσκοπο τήν περιέγραφε ὡς ἀνεπανάληπτη καί συγκλονιστική. Ὁ Ἱερώνυμος ἦταν αὐτός πού γεννοῦσε συνεχῶς ἰδέες, ἔκανε ἀνοίγματα, πρόβαλλε τά ὁράματά του. Οἱ συνεργάτες του ἔμεναν νά θαυμάζουν τό συνεχές ἅπλωμα τῆς ποιμαντικῆς φροντίδας ὅπως τούς τό ζωγράφιζε ἐκεῖνος, ἀλλά φορτώνονταν καί ἕνα μεγάλο βάρος νά σχεδιάσουν ὅλες αὐτές τίς προσπάθειες καί νά τίς προχωρήσουν γιά νά πραγματοποιηθοῦν. Ἦταν ἐξοντωτικός ὁ καθημερινός βομβαρδισμός ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο μέ ἰδέες καί προτάσεις καί κινήσεις πού ἔπρεπε νά πραγματοποιήσουν, γιά νά ἀνταποκριθεῖ ἡ Ἐκκλησία στίς ὑλικές ἀλλά κυρίως στίς πνευματικές ἀνάγκες τῶν πιστῶν. Ὁ φόρτος τῆς ἐργασίας τῶν συνεργατῶν τοῦ Ἀρχιεπισκόπου μέγιστος καί τά ὅσα ἀπεκόμισε ἀπό τή συνεργασία αὐτή ὁ μακαριστός ἐπίσκοπός μας ἦταν πολυτιμότατα γιά τή μελλοντική διακονία του. Κάπως ἔτσι, λοιπόν, ὁλοκλήρωσε τά ἱερατικά του χρόνια ὡς μιά προσφορά ἐξ ὅλης τῆς καρδίας του πρός τόν Κύριο.
ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ ΣΕ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ
Ἕνα χρόνο περίπου κάθισε ὁ π. Νικόδημος Γκατζιρούλης κοντά στόν Ἀρχιεπίσκοπο τῶν ἀποστολικῶν ὁραματισμῶν, τόν Ἱερώνυμο, στενός συνεργάτης καί βοηθός στό δύσκολο ἔργο του. Ἡ διακονία του αὐτή τόν ἱκανοποιοῦσε καί τόν πλήρωνε. Ὅμως ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ τοῦ ἄνοιγε νέους ὁρίζοντες διακονίας καί ποιμαντικῆς. Τοῦ προτάθηκε ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο νά γίνει μητροπολίτης στή μητρόπολη Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος. Ἐκεῖνος ἀρνήθηκε καί ἀντιστάθηκε στήν πρόταση αὐτή. Τό θέμα πῆγε στή Σύνοδο. Ἡ Σύνοδος ἐξέφρασε καί ἐκείνη τή θέλησή της γιά τήν τοποθέτησή του στή μητρόπολη αὐτή καί ἄσκησε τή δική της πίεση γιά τήν εὐόδωση τῆς ἐκλογῆς αὐτῆς (Λεπτομέρειες γύρω ἀπό τήν ἐκλογή του δεῖτε σέ ἑπόμενες ἀναρτήσεις).
Ἔτσι στίς 8-4-1968 ὁ π. Νικόδημος ἐξελέγη μητροπολίτης Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος. Τήν Κυριακή τῶν Βαΐων 14-4-1968 τελέσθηκε ἡ χειροτονία του σέ ἐπίσκοπο στόν μητροπολιτικό ναό τῶν Ἀθηνῶν.
ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΕΡΓΟ
ΣΤΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ
Μόνο μερικές φτωχές πινελιές μποροῦμε νά βάλουμε γιά νά περιγράψουμε τό ὅλο ποιμαντικό καί πνευματικό ἔργο πού ἄσκησε στή μεγάλη αὐτή μητρόπολη πού τοποθετήθηκε.
ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ 35 ΝΕΩΝ ΝΑΩΝ
Μέσα στά ἕξι χρόνια θεμελίωσε 35 Ἐκκλησίες. Ἀρκετές μπόρεσε καί τίς ὁλοκλήρωσε. Μίλαγε πάντα μέ συγκίνηση γιά τήν ἐθελοντική προσφορά τῶν πιστῶν γιά τήν οἰκοδόμηση μιᾶς Ἐκκλησίας. Γιά τόν ἐνθουσιασμό ἁπλῶν καί φτωχῶν ἀνθρώπων ὅτι μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ θά ὁλοκληρώσουν τό ἔργο τους· γιά τίς ἐρανικές ἐπιτροπές καί τίς ἐκστρατεῖες πού ξεκίναγαν γιά νά συλλέξουν τά ἀναγκαία ποσά πού χρειάζονταν προκειμένου νά ὁλοκληρωθοῦν διάφορες φάσεις τοῦ κάθε ἔργου· γιά τή θερμή συμμετοχή τῶν ἀνθρώπων στήν οἰκονομική ἐνίσχυση τῆς ὅλης προσπάθειας, ὥστε νά ἀποκτήσουν τήν ἐνορία τους.
Στίς Ἐκκλησίες πού ἔκτισε χρησιμοποίησε νέους ἀρχιτέκτονες, πού νά μήν ἐξαντλοῦνται στά στερεότυπα δύο ἤ τριῶν τύπων ναῶν πού ἐπικρατοῦσαν τήν ἐποχή ἐκείνη. Μέ τόν τρόπο αὐτό δημιουργήθηκαν ὄμορφοι καί λειτουργικοί ναοί, πού ἔχουν τή δική τους ξεχωριστή ταυτότητα.
Γενικά, ἔδωσε καί σέ ἄλλους νέους ἀνθρώπους καί καλλιτέχνες -ἁγιογράφους, μαρμαρογλύπτες, ψάλτες κ.ἄ.- εὐκαιρίες νά δημιουργήσουν καί νά προχωρήσουν.
ΜΕΡΙΜΝΑ ΓΙΑ ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΗ ΙΕΡΩΣΥΝΗ
Κάτι πού θεώρησε σημαντικό: νά διερευνήσει ἀπό τήν πρώτη στιγμή τίς συγκεκριμένες ἀνάγκες καί τό ἀνθρώπινο δυναμικό πού διακονοῦσε τό λαό. Κινήθηκε ἀπ᾿ἄκρου εἰς ἄκρον τῆς μητροπόλεώς του γιά νά γνωρίσει ἀπό κοντά τούς ἱερεῖς του καί νά ἔρθει σέ ἐπαφή μέ τά προβλήματα τῆς κάθε ἐνορίας. Ἔπρεπε νά γνωρίζει τόσο τίς δυνατότητες πού εἶχε τό ἱερατεῖο ὅσο καί τίς ποιμαντικές ἀνάγκες κάθε ἐνορίας, γιά νά ἐνισχύει τό ἔργο ὅπου μποροῦσε καί ὅπου αὐτό ἦταν ἀναγκαῖο.
Τόλμησε, ἐπίσης, νά κάνει τήν κάθαρση στό ἱερατεῖο του. Ὄχι ἀνεξέταστα καί ἐπιπόλαια ἀλλά ἐκεῖ πού τά στοιχεῖα ἦταν ἀδιάσειστα καί ὁ σκανδαλισμός τῶν πιστῶν προφανής. Δέν δίσταζε νά στείλει τούς ἱερεῖς αὐτούς στό συνοδικό δικαστήριο, πού σέ πολλές περιπτώσεις τούς καθαιροῦσε ἀπό τήν ἱερωσύνη.
Μέριμνά του συνεχής ἦταν, ἐπίσης, ἡ ἐπάνδρωση τῆς μητροπόλεώς του μέ ἱερεῖς εὐλαβεῖς καί ἱκανούς νά ποιμάνουν τά λογικά πρόβατα τοῦ Χριστοῦ. Καθόλου εὔκολο ἔργο αὐτό. Τό νά ἀγρεύσει ἕνας ἐπίσκοπος ψυχές ἀγαθές πού ποθοῦν νά διακονήσουν τό ἱερό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας καί τό νά μεριμνᾶ συνέχεια γι᾿ αὐτούς καί νά τούς στηρίζει νά συνεχίζουν τό ἔργο τους, εἴτε εἶναι ἔγγαμοι αὐτοί εἴτε ἄγαμοι, δέν εἶναι καθόλου εὔκολη ὑπόθεση. Παραμένει ὅμως ἕνα ἀπό τά βασικότερα ἔργα ἑνός ἐπισκόπου. Καί ὁ Ἀττικῆς Νικόδημος τό εἶχε βάλει αὐτό τό ἔργο σέ προτεραιότητα.
Εἰδικά τά χρόνια αὐτά κατανόησε ὁ ἐπίσκοπός μας τήν ἀνάγκη οἱ ἄγαμοι κληρικοί νά ἀπαρτίζουν μιά πνευματική οἰκογένεια, νά ζοῦν μαζί, νά ἀλληλοενισχύονται καί νά ἀλληλοτροφοδοτοῦνται. Στή μητρόπολή του εἶχε κοντά του ἀρκετούς ἀγάμους κληρικούς, πού συγκροτοῦσαν μιά ἐν Χριστῷ ἀδελφότητα καί συγχρόνως προσέφεραν μέ ἀγάπη τή διακονία τους στό λαό τοῦ Θεοῦ.
ΚΗΡΥΚΤΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΤΗΧΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ
Κάτι πού τόν συνεῖχε ὅλη αὐτή τήν περίοδο ἦταν ἡ οἰκοδομή τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας, ὁ εὐαγγελισμός τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, ἡ ἀναγγελία τοῦ χαρμοσύνου μηνύματος τῆς σωτηρίας στά πιστά μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Γιά τό λόγο αὐτό ἔδινε μεγάλη βαρύτητα στό κήρυγμα.
Ὁ ἴδιος πάντα κήρυττε. Σέ ὁποιαδήποτε πνευματική εὐκαιρία μιλοῦσε. Ὁποιαδήποτε ποιμαντική εὐκαιρία τήν ξεκινοῦσε καί τήν ὁλοκλήρωνε βάζοντας μπροστά τό λόγο τοῦ Θεοῦ. Σέ πανηγύρια φρόντιζε νά κάνει ἕνα ὀλιγόλεπτο κήρυγμα (πέντε μέ ἕξι λεπτά) στήν πλατεία τῆς πόλεως ἤ κωμοπόλεως, κατά τή διάρκεια συνήθως τῆς λιτανείας, γιά νά παρευρίσκονται πλήθη λαοῦ καί νά στέλνει τό δικό του σύντομο μήνυμα. Σέ ἐπισκέψεις σέ σχολεία μίλαγε στά παιδιά μέ γλαφυρό τρόπο πού τράβαγε τήν προσοχή τους. «Ἄν κάποιος δέν ἀκούσει τό λόγο τοῦ Θεοῦ πῶς θά πιστέψει; Πῶς θά μπεῖ στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας γιά νά σωθεῖ;» Αὐτές οἱ σκέψεις τόν παρακινοῦσαν συνεχῶς γιά νά ἐκπληρώσει τό χρέος τῆς προσφορᾶς τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ.
Κατανοοῦσε, ἐπίσης, ὅτι πρέπει νά ὑπάρξουν καί ἄλλοι κήρυκες, γιά νά σπέρνεται ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ παντοῦ. Γι᾿ αὐτό, ἐκπαίδευε νέους κληρικούς στήν Ὁμιλητική. Καί ἐπειδή τό εὐαγγελικό μήνυμα ἔπρεπε νά φτάσει παντοῦ, ἀκόμα καί στά παιδιά, ὀργάνωνε τό ἔργο τῆς κατηχήσεως, ὅπου νέοι, μέ ἐνθουσιασμό καί ὄρεξη, μετέδιδαν τό λόγο τοῦ Θεοῦ στίς τρυφερές ψυχές τῶν παιδιῶν. Ἡ μέριμνά του, λοιπόν, γιά τό κήρυγμα καί τήν κατήχηση ἦταν συνεχής.
ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΣΤΙΣ ΙΕΡΕΣ ΜΟΝΕΣ
Δέν πρέπει νά παραλείψουμε καί τήν ἀγάπη πού ἔδειξε στά μοναστήρια του. Στεκόταν πάντα μέ σεβασμό καί διακριτικότητα μπροστά στίς ψυχές αὐτές πού ἄφησαν τά πάντα γιά νά ἀκολουθήσουν τόν Κύριο.
Ὅταν εἰσερχόταν σέ ἕνα μοναστήρι, αἰσθανόταν ὅτι βρισκόταν στά νερά του, στό περιβάλλον τῆς προσευχῆς καί τοῦ πνευματικοῦ ἀγώνα. Αὐτό τόν ἔκανε νά νιώθει στό χῶρο αὐτό ἄνετα, νά παίρνει δύναμη ἀπό τό ταπεινό μοναχικό φρόνημα καί νά δίνει αὐθόρμητα ἀπό τήν περιουσία τῆς καρδιᾶς του.
Ἡ ἐπικοινωνία του μέ τίς μοναχικές ἀδελφότητες ἦταν σέ ἕνα ἑπίπεδο ἁπλότητας καί γνήσιας ἐν Χριστῷ ἐπικοινωνίας. Καί ὁ λόγος του «ἅλατι ἠρτυμένος». Συνήθιζε πάντα νά λέγει λίγα λόγια οἰκοδομῆς μέ ταπείνωση καί ἁπλότητα καί σεβασμό στόν πνευματικό ἀγώνα τῶν μοναχῶν. Αἰσθανόταν τήν ἀνάγκη νά ἀναζωπυρώνει τόν ἀρχικό ἐνθουσιασμό γιά ὁλοκληρωτική ἀφιέρωση, προσευχή καί πνευματικό ἀγώνα τῶν μοναχῶν καί νά τούς ἐνισχύει στήν σταυρική πορεία τους.
Διοργάνωνε καί ἀγρυπνίες στίς ὁποῖες συμμετεῖχαν ὅλα τά μοναστήρια. Οἱ παμμοναστικές αὐτές συνάξεις, πέρα ἀπό εὐκαιρίες προσευχῆς, ἦταν καί εὐκαιρίες νά ἔλθουν σέ μιά ἐπικοινωνία καί ἐγγύτητα οἱ μοναστικές ἀδελφότητες. Τίς ὁμιλίες του σέ αὐτές τίς ἀγρυπνίες τίς συνέλεξε στό βιβλίο του «Καταφιλήσω».
ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ-ΙΔΡΥΜΑΤΑ
Γιά τήν ὀργάνωση τῆς φιλανθρωπίας ἀπό τήν ἀρχή κατανόησε ὅτι ὑπῆρχε ἀνάγκη γιά ἕναν ἐπιτελικό σχεδιασμό. Προσπάθησε καί βρῆκε κάποια πρόσωπα γυναικῶν πού ἐπιφορτίστηκαν μέ τό ἔργο τῆς ἐκπαίδευσης τῶν κυριῶν τῶν φιλοπτώχων ταμείων τῶν ἐνοριῶν. Ἔτσι, τά ἐπί μέρους φιλόπτωχα ταμεῖα τῶν ἐνοριῶν μέ μεθοδικότητα ἄρχισαν νά ἐκτελοῦν τό ἔργο τῆς ὑλικῆς συμπαράστασης στούς φτωχούς ἀδελφούς. Ἕνα πρόβλημα πού προέκυψε στήν ὀργάνωση τῆς φιλανθρωπίας ὀφειλόταν στό μεγάλο μέγεθος τῆς μητροπόλεως, πού ἀνάγκαζε τόν ἐπίσκοπό μας νά ὀργανώνει τήν φιλανθρωπία σέ τρεῖς παράλληλους κλάδους (Κηφισιά, Μεσόγεια καί Δυτική Ἀττική).
Μεγάλη ἦταν ἡ μέριμνά του καί γιά τήν ἀνέγερση ἱδρυμάτων γιά παιδιά ὀρφανά (ἤ χωρισμένων γονιῶν) καί γηροκομείων. Βρῆκε μιά προσπάθεια στό μοναστήρι στό Λύρειο ἵδρυμα, πού τήν ἐνίσχυσε. Ξεκίνησε, ἐπίσης, καί τή λειτουργία δύο ἄλλων ἱδρυμάτων γιά παιδιά, στή Μονή Εὐαγγελισμοῦ Νέας Μάκρης καί τό Φιλιππίδειο ἵδρυμα στήν Κηφισιά. Ἡ μέριμνά του γιά τήν εὔρυθμη λειτουργία τῶν ἱδρυμάτων αὐτῶν ἦταν συνεχής. Ἀναγνωρίζοντας τήν ἀνάγκη γιά οἰκονομική στήριξη αὐτῶν τῶν ἱδρυμάτων προσπαθοῦσε, μέ τήν ἀρχή τῶν συγκοινωνούντων δοχείων στά οἰκονομικά τῆς μητροπόλεως, διοχετεύοντας χρηματικά ποσά ἀπό διάφορα προσκυνήματα τῆς ἐπαρχίας του, νά τά ἐνισχύει. Ἐγκαινίασε, ἐπίσης, καί ἕνα γηροκομεῖο στήν Μονή Φανερωμένης τῆς Σαλαμίνας.
Ἐκεῖνο πού πραγματικά τόν κούραζε στήν ἐπισκοπική διακονία του, ἐκεῖνο πού θεωροῦσε ὡς χαμένο πραγματικά χρόνο ἦταν ὅλες αὐτές οἱ ἐπικοινωνίες πού ἀναγκαζόταν, λόγῳ τοῦ ἀξιώματός του, νά ἔχει μέ διάφορους παράγοντες τῆς πολιτείας ἤ καί μέ διάφορα ἄλλα πρόσωπα πού τόν ἐπισκέπτονταν γιά ἀλλότριους λόγους καί ὄχι γιά θέματα πού ἀφοροῦσαν τήν σωστή λειτουργία τῶν ἐνοριῶν τῆς μητροπολιτικῆς του περιφέρειας. Αἰσθανόταν ὅτι ἔχανε πολύτιμο χρόνο, τόν ὁποῖο προτιμοῦσε νά τόν δώσει γιά τό ἔργο τῆς ποιμαντικῆς καί τῆς διακονίας τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ.
Ὅλα τά παραπάνω εἶναι λίγα μόνο λόγια γιά τό πολύπλευρο ἔργο πού ἐπιχείρησε νά κάνει στή μητρόπολη Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος. Οἱ κοντινοί του ἄνθρωποι, οἱ συνεργάτες του, ἀλλά καί ὁ λαός, πού ἔβλεπε αὐτό πού γινόταν καί γευόταν τόν γλυκό καρπό τῆς ἐπισκοπικῆς διακονίας του, μποροῦν νά ποῦν πολλά γεγονότα καί πολλές λεπτομέρειες.
ΠΟΝΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
ΓΙΑ ΑΥΘAIΡEΤΕΣ - ΑΝΤΙΚΑΝΟΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Ἕνα ἐρώτημα πού προβάλλεται μέ ὀδύνη ἀπό τό ζωντανό καί χαρισματικό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, ἀπό τά πιστά μέλη πού ποθοῦν νά βλέπουν τό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας νά ἁπλώνεται καί νά κερδίζει ἔδαφος στίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων: Γιατί ἄραγε τέτοια δυναμικά στελέχη τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ὁ μητροπολίτης Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικόδημος, πού βίωσαν τήν ἱερωσύνη καί τήν ἀρχιερωσύνη ὡς μιά χαρισματική ἀποστολή καί ἀναλώθηκαν γιά τόν καταρτισμό τῶν ἁγίων, βρέθηκαν ξαφνικά ἐκτοπισμένοι ἀπό τή θέση πού τό Ἅγιο Πνεῦμα τούς τοποθέτησε; Καί μόνο ὡς ἐρώτημα αὐτό εἶναι κάτι πού πονάει πολύ τό ἐκκλησιαστικό σῶμα. Δυστυχῶς, ἡ ἀπάντηση στό ἐρώτημα αὐτό πονάει ἀκόμα πιό πολύ.
ΟΙ 12 ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΕΣ ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΝΙΚΗΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΛΟΓΗ ΩΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΣΕΡΑΦΕΙΜ
Μετά τήν παραίτηση τοῦ Ἱερωνύμου ἀπό τόν Ἀρχιεπισκοπικό θρόνο ὁ Ἰωαννίνων Σεραφείμ, ἔχοντας τήν ἀπόλυτη ὑποστήριξη τοῦ δικτάτορα Ἰωαννίδη, ἐπέλεξε τή φόρμουλα νά ὁνομάσει “κανονική” Ἱεραρχία τήν λεγομένη “πρεσβυτέρα” Ἱεραρχία τῶν πρό Ἱερωνύμου Ἱεραρχῶν (32 τόν ἀριθμόν, ἄραγε οἱ ὑπόλοιποι 34 δέν ἀνῆκαν πλέον στήν κανονική Ἱεραρχία;). “Κυνικαί συναλλαγαί, φατριαστικαί δοσοληψίαι καί ταπεινά συμφέροντα τόν ἀνεβίβασαν διά τῆς «πανσθενοῦς δεξιᾶς» τοῦ φίλου του Ἰωαννίδου στόν «ἡγετικόν θῶκον»” (ὅπως τό διατύπωσε ὁ Ἐλευθερουπόλεως Ἀμβρόσιος). Μέσα στήν πληθώρα τῶν ὑποσχέσεων συμπεριλαμβάνονταν καί κομμάτια ξένων μητροπόλεων (Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος-2 κομμάτια καί Θεσσαλονίκης- ἄλλα 2), πού ἔπρεπε μετά νά δημιουργηθοῦν, ἀλλά καί μητροπόλεις πού ἦταν πλήρεις καί γιαυτό οἱ μητροπολίτες τους ἔπρεπε νά διωχθοῦν. Παράλληλα, λοιπόν, μέ τήν ἐκλογή τοῦ Σεραφείμ μεθοδεύτηκε καί ἡ βίαιη ἐκδίωξη τῶν δώδεκα μητροπολιτῶν.
Οἱ μητροπολίτες λοιπόν ἐξέλεξαν Ἀρχιεπίσκοπο τόν Ἰωαννίνων Σεραφείμ καί περίμεναν στή συνέχεια τό ἀντάλλαγμα τῆς ψήφου τους, δηλαδή τή μετάθεσή τους σέ μιά κεντρική πλούσια μητρόπολη. Στούς ἑπτά πρώτους μῆνες τῆς Ἀρχιεπισκοπείας του ὁ Σεραφείμ μεθόδευσε:
α) τήν δημιουργία 8 νέων μητροπόλεων. Οἱ 4 ἀποσπάσθηκαν ἀπό τήν περιφέρεια τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς. Οἱ 2 νέες μητροπόλεις ἀποκόπηκαν ἀπό τή μητρόπολη Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος χωρίς τήν συγκατάθεση τοῦ οἰκείου ἱεράρχη (κίνηση ἀντίθετη στούς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας καί τούς Νόμους τοῦ Κράτους) καί ἄλλες 2 ἀποκόπηκαν ἀπό τήν μητρόπολη Θεσσαλονίκης (ἐπίσης ἀντικανονικά καί παράνομα). 8 λοιπόν συνολικά ἐξαγορασμένες ψήφοι γιά τήν ἐκλογή τοῦ Σεραφείμ ἔπαιρναν τό ἀντάλλαγμά τους. Περίμεναν ἀντάλλαγμα ἄλλοι 12 (εἴκοσι μητροπολίτες ἐξέλεξαν Ἀρχιεπίσκοπο τόν Σεραφείμ). Μεθόδευσε λοιπόν:
β) ἐκτόπιση ἀπό τίς μητροπόλεις 12 μητροπολιτῶν, χωρίς ἀπαγγελία κατηγορίας, χωρίς τήν παραμικρή δικαστική διαδικασία, χωρίς ἔστω τήν ἀπολογία τῶν ἐκτοπιζομένων μητροπολιτῶν μέ μόνη τήν χρήση τῶν 3 καί 7 Συντακτικῶν Πράξεων τοῦ δικτατορικοῦ καθεστῶτος Ἰωαννίδη.
ΑΤΤΙΚΗΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ: Ο ΔΙΩΚΟΜΕΝΟΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ
Ἐξ αἰτίας αὐτῶν τῶν κυνικῶν συναλλαγῶν βρέθηκε ἐκτός τῆς μητροπόλεως ὁ Ἀττικῆς Νικόδημος. Ἀπό κεῖ καί πέρα ἡ πορεία του διαγράφηκε μαρτυρική. Γιά 40 ὁλόκληρα χρόνια ὑπέμεινε μέ θάρρος καί γενναῖο φρόνημα τά πάνδεινα. Κατασυκοφάντηση τῆς προσωπικότητάς του μέ τόνους λάσπη, γιά νά κρυφτεῖ ἡ βρώμικη μεθόδευση τῆς ἐκπτώσεώς του. Λοιδορίες, ὕβρεις, γιατί ποτέ του δέν ἀποδέχθηκε τίς ἀντικανονικές πράξεις μιᾶς δράκας ἐπισκόπων πού πῆραν τήν ἐξουσία στά χέρια τους. Ἀπειλές καί ἐκκλησιαστικές διώξεις (πού καμιά δέν εὐοδώθηκε ὅπως θά ἤθελαν οἱ μανιασμένοι διῶκτες του). Τό χειρότερο, γιά μιά τόσο μακρά περίοδο ἐπικράτησε μέσα στή διοίκηση τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας ἡ αὐθαιρεσία καί ἡ κατάλυση τοῦ Κανονικοῦ Δικαίου ἀπό τούς ἐπισκόπους, πού ὀρκίστηκαν τήν ἡμέρα τῆς χειροτονίας τους ὅτι θά τηροῦν καί θά διαφυλάττουν τήν τήρηση τῶν Κανόνων.
ΚΑΙ Ο ΚΑΡΠΟΦΟΡΟΣ ΓΕΩΡΓΟΣ ΣΤΟ ΑΜΠΕΛΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Σ’ αὐτό τό ἀποπνικτικό κλίμα ὁ Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος παρέμεινε ἀγωνιζόμενος γιά 40 ὁλόκληρα χρόνια ἐναντίον τῆς μεγάλης κανονικῆς ἐκτροπῆς. Παράλληλα παρέμενε στή γαλήνη καί τήν ἡρεμία τῆς «Μονῆς Νέου Στουδίου», πού ἐκεῖνος δημιούργησε. Ποτέ οἱ σκληροί ἀγῶνες του δέν ἔδιωχναν τήν ἡρεμία τῆς καθημερινῆς πνευματικῆς ζωῆς του. Καί παράλληλα προσέφερε ὅλα αὐτά τά χρόνια του τήν διακονία του στό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας μέ τό κήρυγμά του, μέ τήν ἐξομολόγηση πολλῶν ἀνθρώπων, πού βρῆκαν στό πρόσωπό του τόν ἀληθινό πατέρα, μέ τή συγγραφή τῶν τόσο σημαντικῶν θεολογικῶν καί ἐπίκαιρων βιβλίων του, πού καθοδήγησαν πλῆθος ἀποπροσανατολισμένων καί μπερδεμένων ἀνθρώπων τῆς ἐποχῆς μας.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΕΙ ΤΙΣ ΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
Τά χρόνια θά περάσουν, τά πάθη θά ὑποχωρήσουν καί τότε θά ἔλθει ἡ ὤρα πού θά ἀναδειχθεῖ ἡ χαρισματική πατερική μορφή, ὁ Ἀττικῆς καί Μεγαρίδος Νικόδημος.
Ἀρχιμ. π. Εἰρηναῖος Μπουσδέκης
