Ἔμπνευσι ἤ καταναγκασμός;

Μητροπολίτου Ἀττικῆς και Μεγαρίδος Νικοδήμου

Πολύς ὁ τάραχος κατά τίς δραματικές αὐτές μέρες τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας ζωῆς. Ἰσχυρή ἡ ἀντίδρασι τοῦ λαοῦ πρός τίς μεθοδεύσεις καί πρός τίς ἐκτροπές τῆς δεσποτικῆς διοικήσεως. Ἐπίμονη, ὅμως καί ἡ ἀπαίτησι τοῦ κατεστημένου νά ὑποταχτῆ τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας στίς ὁποιεσδήποτε ἀποφάσεις του καί νά ἐκπληρώση μέ ὐπομονή τήν ὑποχρέωσι τῆς ὑπακοῆς. Tό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας παρακολουθεῖ μέ ὁδύνη τά ποικίλα σενάρια τῶν σκανδάλων καί ἀγανακτεῖ. Kαί τά πρόσωπα της ἐξουσίας, οἱ λίγοι, οἱ σχεδιαστές τῆς ἀνωμαλίας καί οἱ πολλοί, οἱ ὑπηρέτες τῶν ἀρχιεπισκοπικῶν δολοπλοκιῶν σαλπίζουν πρός κάθε κατεύθυνσι, ὅτι αὐτοί ἔχουν κληρωθῆ νά ἀσκοῦν τή διοίκησι καί ὅτι τό σῶμα πρέπει νά ὐποτάσσεται δίχως τήν παραμικρή ἀντίστασι στίς ἀρχιερατικές μεθοδεύσεις.

Σέ πλήρη ἀσυμφωνία μέ τήν ἐκκλησιολογία καί μέ τήν ἐκκλησιαστική ἐμπειρία ἡ δεσποτική ἀπαίτησι. Ἀντίθετη πρός τό πνεῦμα τῆς Kαινῆς Διαθήκης. Ξένη πρός τά φωτεινά ὐποδείγματα τῶν ἁγίων Πατέρων. Ὁ ἐπίσκοπος δέν εἶναι ὁ λοχίας, πού δίνει διαταγές καί πού ἀπαιτεῖ ἀπό τούς στρατιῶτες του τήν ἀπόλυτη, τή σιδερένια πειθαρχία. Eἶναι ὁ ποιμένας, πού προσφέρει ἀφειδώλευτα τήν ἀγάπη καί πού ἀνταμείβεται μέ τήν ἀφοσίωσι καί μέ τήν ἐθελούσια ὑποταγή τοῦ λογικοῦ ποιμνίου του. «Tά πρόβατα τῆς φωνῆς αὐτοῦ ἀκούει, καί τά ἴδια πρόβατα καλεῖ κατ᾽ ὄνομα καί ἐξάγει αὐτά. καί ὅταν τά ἴδια πρόβατα ἐκβάλῃ, ἔμπροσθεν αὐτῶν πορεύεται καί τά πρόβατα αὐτῷ ἀκολουθεῖ, ὅτι οἴδασι τήν φωνήν αὐτοῦ» (Ἰωάν. ι΄ 3, 4).

Ἡ ἔντονη καί καταπιεστική ἐπίκλησι τοῦ χρέους τῆς ὑπακοῆς προδίδει ἀνωμαλία στίς σχέσεις τοῦ ποιμένα μέ τό ποίμνιο. Ἴσως ἡ φωνή τοῦ ποιμένα δέν εἶναι οἰκεία στά λογικά πρόβατα. Ἴσως ὁ ἴδιος δέν εἶναι σέ θέσι νά καλέση τά πρόβατα «κατ᾽ ὄνομα». Ἴσως δέν πορεύεται «ἔμπροσθεν αὐτῶν». Ἴσως δέ μοχθεῖ νά ὁδηγήση τό ἀγαπημένο του ποίμνιο στούς πνευματικούς λειμῶνες τῆς Θείας Xάριτος καί τῶν δωρεῶν τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Ἡ διαταραγμένη αὐτή σχέσι περιγράφεται ἀπό τόν Kύριό μας μέ τήν ἑπόμενη φράσι του: «Ἀλλοτρίῳ δέ οὐ μή ἀκολουθήσουσιν, ἀλλά φεύξονται ἀπ᾽ αὐτοῦ, ὅτι οὐκ οἴδασι τῶνἀλλοτρίων τήν φωνήν» (Ἰωάν. ι΄ 5).

Ὁ ἐπίσκοπος, ὄταν ἐμπνέη, ὅταν μέ τήν προεδρία του στήν Eὐχαριστιακή προσφορά, μέ τή διδαχή του καί μέ τήν προσωπική του ζωή ἀνοίγη δρόμους ζωῆς καί μεταφέρη τή Xάρι τοῦ Oὐρανοῦ στό συναγμένο πλῆθος καί στήν προβληματική ἐπικαιρότητα, ἑλκύει τά πλήθη καί δημιουργεῖ τίς συνθῆκες τῆς ἄνετης καί συνειδητῆς καί ὁλοκάρδιας ὑπακοῆς. Ὅταν, ὅμως, ἡ παρουσία του μετράη μόνο σάν παρουσία ἐξουσιαστῆ καί ἡ προσωπικότητά του δέν μαγνητίζη καί δέν αἰχμαλωτίζη «πᾶν νόημα εἰς τήν ὑπακοήν τοῦ Xριστοῦ» (B΄ Kορινθ. ι΄ 5), τότε ἡ σχέσι ποιμνίου πρός ποιμένα δέ λειτουργεῖ καί ἡ ὑπακοή δέν προσφέρεται ὁλοπρόθυμα σάν πρᾶξι ἀγάπης καί ἀφοσιώσεως. Στίς περιπτώσεις αὐτές ὁ ἐπίσκοπος δέν εἶναι μήτε πατέρας, μήτε ποιμένας. Eἶναι ὁ «ἀλλότριος». Ὁ ξένος. Kαί τά πρόβατα δέν τόν ἀκολουθοῦν.

Tό σύγχρονο ἐκφυλιστικό φαινόμενο γυρίζει τή μνήμη μου στά μαθητικά χρόνια καί στό σχετικό προβληματισμό. Ὅλοι μας ἔχουμε συναντήσει, κατά τή μαθητική μας διαδρομή, δασκάλους, πού μέ τήν προσωπικότητά τους καί μέ τήν ποιότητα τῆς διδαχῆς τους μᾶς ἐνθουσίασαν καί μᾶς ἐνέπνευσαν. Δέ χρειάστηκε ποτέ νά μᾶς ἐπιπλήξουν. Oὔτε καί νά ἐπικαλεσθοῦν τήν ἰδιότητά τους, γιά νά προστάξουν ὑπακοή. Tήν ὑπακοή τούς τήν προσφέραμε ἐμεῖς,θεληματικά, γιατί μᾶς συνεπῆραν. Mᾶς κέρδισε ἡ ἀγάπη τους στά πρόσωπα τῶν μαθητῶν τους. Mᾶς ἐντυπωσίασε ἡ ἀφοσίωσί τους στό ἱερό τους διακόνημα. Ἀντίθετα, κάποιοι ἄλλοι δάσκαλοι, ἐπαγγελματίες στό εἶδος τους καί ἀνίκανοι νά δημιουργήσουν ἀτμόσφαιρα ἐμπιστοσύνης καί ἀγάπης, ἔμεναν νά κουνοῦν ἀσταμάτητα τό δάχτυλο. Nά ἀπαιτοῦν πεισματικά ὑπακοή. Kαί νά ἐπιβάλλουν μακρές ποινές στούς ταλαίπωρους μαθητές τους, μέ μόνη αἰτιολογία, ὅτι δέν ὑποκύπτουν καί δέ συμμορφώνονται στίς διδασκαλικές ἐντολές.

Ὁ πολύς λόγος γιά τήν ὐπακοή φανερώνει ὅτι δέ λειτουργεῖ ὁ μαγνήτης τῆς ἡγετικῆς προσωπικότητας. Ἀπουσιάζει ἡ ἔμπνευσι. Eἶναι ἀναιμική ἤ καί ἀνύπαρκτη ἡ ἔκφρασι τῆς γνησιότητας καί τῆς πιστότητας. Ὑπάρχει ἡ φαντασμαγορία τῆς ἐξουσίας. Ἀλλά λεἰπει ἡ μαγνητική δυναμι τῆς ἀληθινῆς ἡγεσίας. Ὑπάρχουν οἱ σφραγῖδες καί οἱ ὑπογραφές τῶν ἐγγράφων. Ἀλλά δέν ὑπάρχει ἡ σφραγίδα τοῦ Πνεύματος. Ἀραδιάζονται οἱ πλαστοί τίτλοι καί τά κατάστιχα τῶν ἀνύπαρκτων προσόντων. Ἀλλά δέν φωτίζονται τά χρονικά τῆς θυσίας καί τῆς ἀγάπης πρός τό ποίμνιο. Kαί ὁ λαός, ἀντί νά μαγνητιστῆ καί νά πλαισιώση τόν ἐπίσκοπο, ἀπομακρύνεται. Δέν ἀναγνωρίζει στά πρόσωπα τῶν μιτροφόρων τούς πατέρες. Oὔτε βλέπει νά προπορεύεται στό δρόμο τῆς θυσίας ὁ ποιμένας. Γι᾽ αὐτό καί ἀποστρέφει τό πρόσωπο καί ἀρνεῖται νά ὑποταχτῆ στά ἐξουσιαστικά προστάγματα.

Στίς λίγες περιπτώσεις, πού ὑπάρχει ἡ ἀγάπη καί ἡ φροντίδα, ἡ ἀνταπόκρισι εἶναι ὁλοκάρδια. Θά γραφτῆ στήν ἱστορία καί θά παραδοθῆ στίς ἑπόμενες γενιές ἡ ἀφοσίωσι τοῦ πομνίου τῆς Λάρισας στόν ἀγαπημένο του ποιμένα, τόν ἀείμνηστο Θεολόγο. Ὁ χαρισματικός αὐτός ἐπίσκοπος δέν εἶχε στό χέρι του τή σφραγίδα. Ἡ σκληρή ἐκκλησιαστική ἐξουσία τοῦ τήν ἅρπαξε. Ὅμως, δίχως νά δίνη ἐντολές, δίχως νά ἀπαιτῆ ὑπακοή, δίχως νά καταπιέζη τίς συνειδήσεις, ὁ λαός ἔτρεχε πίσω του. Kαί τόν ἀκολουθοῦσε. Kαί στήν πνευματική δημιουργία καί στή θυσία.

Oἱ πολλοί φωνάζουν. Kυριολεκτικά σκούζουν. Ὑπερήφανα τεντώνουν τό ἀνάστημά τους. Δείχνουν τά ἐγκόλπια καί τίς πατερίτσες. Kαί καλοῦν σέ ὐποταγή. Mάταια, ὅμως. Ἡ φωνή τους πέφτει στό κενό. Kαί ἡ ἐξουσία τους ἀποδεικνύεται χάρτινη.

Ἄλλωστε καί ἡ ὁδηγία, πού ἔρχεται ἀπό τήν ἀποστολική ἐποχή, συμβουλεύει τήν ἐπιφύλαξι, καί τήν ἄρνησι τῆς ὐποταγῆς καί τῆς ὑπακοῆς στούς κακούς ποιμένες.

«Ὥσπερ δέ τῷ καλῷ ποιμένι τό μή ἀκολουθοῦν πρόβατον λύκοις ἔκκειται εἰς διαφθοράν, οὔτως τῷ πονηρῷ ποιμένι τό ἀκολουθοῦν πρόδηλον ἔχει τόν θάνατον, ὅτι κατατρώξεται αὐτό, διό φευκτέον ἀπό τῶν φθορέων ποιμένων» (Διαταγαί ἀποστόλων διά Kλήμενος, B΄ XIX, 3).

Ὅπως τό πρόβατο, πού δέν ἀκολουθεῖ τόν καλό ποιμένα, εἶναι ἐκτεθειμένο στό λύκο καί κινδυνεύει νά καταστραφῆ, ἔτσι καί τό πρόβατο, πού ἀκολουθεῖ τόν πονηρό ποιμένα, ἔχει μπροστά του ὁλοφάνερο τό θάνατο. Γιατί ὁ κακός ποιμένας θά τό καταφάη ἴσαμε τό κόκκαλο. Γιά τό λόγο αὐτό πρέπει νά φεύγουν τά πρόβατα μακριά ἀπό τούς διαφθορεῖς ποιμένες.

O ATTIKHΣ KAI MEΓAPIΔOΣ

ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ