Ἄρθρο ἀπό τό περιοδικό «Ἐλεύθερη Πληροφόρηση», τεῦχος 213, 1 Ὀκτωβρίου 2007

Ἐπιλογές εὐθύνης

 

Μητροπολίτου Ἀττικῆς και Μεγαρίδος Νικοδήμου

Φίλε ἄθεε, μετράω, δίχως τόνο ἐχθρότητας, τίς ὑπαρξιακές σου ἀναταράξεις. Καί λογίζομαι, πώς ἡ πεισματική σου προσκόλληση στήν ἄρνηση ἤ καί στήν πλήρη ἀπόρριψη τῆς θεϊκῆς σοφίας καί τῆς θεϊκῆς ἀγάπης δέν ἐκπορεύεται ἀπό ἀδιάσειστη βεβαιότητα, πώς ὁ κόσμος μας εἶναι τυχαῖο συμβάν καί ὁ λογικός ἄνθρωπος, ὁ εὐγενικός ἄρχοντας τῆς Δημιουργίας, στεγνή μετεξέλιξη τῆς ἄλογης κτίσης. Ὅσες φορές εἶχα τήν εὐκαιρία νά βρεθῶ, πρόσωπο πρός πρόσωπο, μέ συνοδοιπόρους καί συνυποστηρικτές τῶν ἄθεων θεωρημάτων σου, διέκρινα, πίσω ἀπό τό στημένο ὄγκο τῶν ἀναπόδεικτων ἐπιχειρημάτων τους, τήν ἀγωνία γιά τό μυστήριο τῆς ζωῆς καί τόν προβληματισμό τους γιά τή συμβατική ἤ τήν οὐσιαστική ἀξία τῆς ὕπαρξης.

Διαλέγοντας, ἀπό τό προσωπικό μου θησαύρισμα τῶν ἐμπειριῶν, θά φέρω, σέ κοινή κρίση, μιά συνομιλία, πού εἶχα κάποτε μέ στρατευμένο ἄθεο, ἤ, σωστότερα, μέ ἐπιλεγμένο καί θεσμικά δεσμευμένο ἐκπρόσωπο ἀθεϊστικῆς ἐξουσίας. Τό διάλογο δέν τόν ἄνοιξα ἐγώ. Ἡ ἐκκίνηση ἔγινε μέ δικό του κέντρισμα. Ὥστόσο, μόλις ξεκίνησε, κατέθεσε, μέ τόνο “στακάτο” τήν ὁμολογία, ὅτι “δέν πιστεύει στό Θεό”. Συγγενεύοντας, ἴσως, μέ τά δικά σου ὁράματα, μοῦ δήλωσε, πώς πιστεύει, ἀποκλειστικά καί μόνο, στόν ἄνθρωπο. Στήν ὁμολογημένη ἀξία του. Στήν ἀπεριόριστη καί ἀδάμαστη ἱκανότητά του νά προωθεῖ, ὁλοένα καί βαθύτερα, τό ἐρευνητικό του δαιμόνιο. Τήν ἐπιστήμη του καί τήν τεχνολογία του. Καί στήν πλαστικότητα τοῦ μυαλοῦ του καί τῶν χεριῶν του, πού ἀναβαθμίζουν ἀδιάκοπα τά πολιτιστικά μοντέλα τῆς ἱστορίας.

Τόν ἄκουσα μέ προσοχή. Μέ διάθεση σεβασμοῦ στίς ἀπόψεις του. Άλλά καί μέ δυσπιστία στή διαλεκτική του. Μέ ἐντυπωσίασε τό γεγονός, ὅτι μιλοῦσε μέ θαυμασμό καί μέ ἔρωτα πρός τήν ἀνθρώπινη γνώση. Καί ὅτι, ἔκθαμβος, ἔσβηνε ἀπό τό λογισμό του καί ἀπό τή συνοχή τῶν ἐπιχειρημάτων του τό ἐνδεχόμενο, πίσω ἀπό τήν ὀμορφιά καί τήν ἁρμονία τῆς Δημιουργίας νά βρίσκεται ἡ πανσοφία καί ἡ παντοδυναμία τῆς ὑπερούσιας θεϊκῆς Φύσης. Γι᾿ αὐτόν, ὁ σκεπτόμενος ἄνθρωπος, ὁ ἐρευνητής ἄνθρωπος ἦταν ὁ μοναδικός μοχλός τῆς ζωῆς καί ὁ κυρίαρχος τῶν δυνάμεων τοῦ σύμπαντος.

Ξέροντας, πώς ἡ ἀθεΐα του συμπλεκόταν μέ τίς ἀντίστοιχες, σύγχρονες, κοινωνικοπολιτικές προδιαγραφές τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου, τοῦ ἔθεσα ἕνα ἐρώτημα: Στήν κορυφή τῆς κλίμακας τῶν ἀξιῶν τοποθετεῖτε τήν ἐξελιγμένη γνώση. Τό φωτισμένο ἐρευνητή. Τόν ἐπιδέξιο ἀρχιτέκτονα ἤ μηχανικό ἤ καλλιτέχνη. Ἄραγε, ἡ θεώρησή σας αὐτή σᾶς ὁδηγεῖ στήν ἀπόρριψη τοῦ ἁπλοῦ ἀνθρώπου, πού δέν ἀξιώθηκε νά γευτεῖ τούς γλυκύτατους καρπούς τῆς πολύπλευρης γνώσης; ῞Ενας ἄνθρωπος ἀγράμματος, ἕνας ἄνθρωπος ἀνειδίκευτος, εἶναι γιά σᾶς περιττό βάρος; Θά ψηφίζατε τήν ἀπόρριψή του ἤ τήν ἐξόντωσή του;

Τόν εἶδα νά συρρικνώνεται. Νά περιστέλλει τόν ἐνθουσιασμό του. Καί νά στρέφεται σε μονοπάτια παρακαμπτήρια. Ἐκτιμῶ, σέ ἄμετρη κλίμακα, τή γνώση, μοῦ εἶπε. Ἀλλά, εἶμαι ὑποχρεωμένος νά σοῦ προσθέσω καί τοῦτο. Σέ παράλληλη τροχιά μέ τή γνώση, ταξιδεύει στήν ἀνθρώπινη ἱστορία καί ἡ δύναμη. Ἡ δική μας, ἡ ἀνθρώπινη δύναμη, πού προσημειώνει καί οἰκοδομεῖ τήν ἱστορία. Πού ἐπιβάλλει τίς ἀξίες τοῦ ἀνθρωπισμοῦ. Καί πού πλάθει τά ἀμίμητα ἀριστουργήματα τῆς πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς. Ἡ δύναμη, πού ἀναβλύζει ἀπό τά “βύθια” τῆς ὕπαρξής μας καί μεταμορφώνεται σέ ἁπλό ἤ σέ πολύπλοκο κατασκεύασμα καί σέ ἡγετικό πρότυπο, εἶναι μιά δεύτερη ἔνδειξη, πώς ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἡ μοναδική θεότητα, πού κρατάει στό χέρι του τό σκῆπτρο τῆς ὑπέρτατης ἐξουσίας καί πλέκει, μεθοδικά, τόν ἱστό τῆς ζωῆς του.

Στήν πρώτη του παύση, ἔκανα τή δική μου παρέμβαση. Προσκυνᾶτε τή δύναμη. Τήν κυρίαρχη δύναμη τοῦ μυαλοῦ καί τήν ἀξιοθαύμαστη πλαστικότητα τῶν χεριῶν. Λησμονεῖτε, ὅμως, ὅτι ὑπάρχει καί μιά ὁμάδα ἀνθρώπων, ὄχι μικρή καί ὄχι εὐκαταφρόνητη, πού διαθέτει ἐξαντλητικά μειωμένη δύναμη ἤ πού ἔχασε τή δύναμή της σέ κάποια φάση τοῦ ἐπίμοχθου βίου. Ὁ, ἐκ γενετῆς, ἀνήμπορος ἄνθρωπος ἤ ὁ ἄρρωστος ἀδελφός μας, εἶναι μονάδες γιά ἀπόρριψη; Ὅλοι αὐτοί δέ διαθέτουν δύναμη καί δέν εἶναι σέ θέση νά ἐπιβάλουν τίς ἰδέες τους καί τή θέλησή τους στίς μικρές ἤ τίς διογκωμένες κοινωνίες μας. Θά τούς ἀποβάλουμε ἀπό τόν κοινωνικό μας περίγυρο; Ἤ θά τούς παρατήσουμε νά τερματίσουν τήν περιπετειώδη ὁδοιπορία τους μέ τήν πίκρα καί μέ τό κλάμα τῆς ἐγκατάλειψης;

Στό σημεῖο αὐτό τοῦ ἔκανα καί μιά δεύτερη ὑπόμνηση. Φίλε, ἄθεε, φυλλομέτρησε τούς τόμους τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας μας. Ρίξε ματιές. Καί φιλοσόφησε πάνω στά ἀποτυπωμένα γεγονότα. Θά διαπιστώσεις, πώς οἱ ἀδίστακτοι ἐκμεταλλευτές τοῦ ἀνθρώπινου μόχθου, οἱ τύραννοι τῶν λαῶν καί οἱ σφαγεῖς τῆς ἀπροστάτευτης ἀνθρώπινης μάζας, ἦταν ἄνθρωποι μέ ἀντοχές, μέ σκληρή, ἀπάνθρωπη δύναμη, μέ ἐγωκεντρικό ὅραμα, πού τό ἐνεργοποιοῦσαν τυλίγοντας μικρές ἤ μεγάλες περιοχές τοῦ πλανήτη μας μέ τό μανδύα τῆς ἐξαθλίωσης ἤ τοῦ θανάτου. Δέ θά ἀρνηθεῖς, ὅτι στήν ἐνελῶς πρόσφατη περίοδο τῆς ἱστορίας μας, ὁ Χίτλερ, αὐτός ὁ αἱμοσταγής κατακτητής τῆς Εὐρώπης μας, ἦταν ἄτομο μέ δύναμη, πού γιά νά καταβληθεῖ καί νά ἐξουδετερωθεῖ ἔγιναν μάχες καί ἔπεσαν ἑκατομμύρια κορμιά. Στηρίζοντας τή διαλεκτική σου στό ἀξίωμα, ὅτι ὑπέρτατη ἀξία εἶναι ἡ δύναμη, μήπως γίνεσαι ὑποστηρικτής καί ὑπηρέτης τῶν ἀδίστακτων τεράτων τῆς ἱστορίας;

Τόν εἶδα νά πέφτει σέ περίσκεψη. Στή φάση αὐτή ἡ φαρέτρα του ἔμοιαζε ἐξαντλημένη. Εὔκολα βάζεις τόν ἄνθρωπο στήν κορυφή τῆς πυραμίδας τῆς Δημιουργίας καί τῆς Ἱστορίας. Δύσκολα, δικαιώνεις τό παράτολμο ἐπιχείρημά σου. Κείνη τή στιγμή, δέν τόν κέντρισα περισσότερο. Στράφηκα στό μεγάλο Πατέρα τοῦ Οὐρανοῦ καί τόν παρακάλεσα νά σκύψει καί νά χειραγωγήσει τό παιδί του, πού ψάχνει τό δρόμο του καί δέ βρίσκει, παρά μονάχα τίς κακοτοπιές.